Ons Erfdeel. Jaargang 11

Doornroosje.

Naar verluidt heeft de direktrice van het Nationale Ballet Sonia Gaskell, die intussen haar bemoeienissen met de gang van zaken tot een minimum beperkt heeft en wier afscheid van het Nationale Ballet begin volgend jaar verwacht wordt, meermalen meningsverschillen gehad met de twee Polen, die zij persoonlijk had uitgenodigd ‘Doornroosje’ te ensceneren. Uiteindelijk moet het verschil van inzicht tussen haar, de koreograaf Conrad Drzewiecki en de scenograaf Krysztof Pankiewickz zo hoog opgelaaid zijn, dat de Polen ‘Doornroosje’ en het Nationale Ballet aan hun lot hebben overgelaten. Geen van de twee verschenen op de première te Amsterdam, een veelzeggend teken. Ze zouden in koncept twee versies van Petipa's beroemde ballet hebben aangeboden, waarvan er niet één genade kon vinden in de ogen van Sonia Gaskell. Tenslotte schijnt er uit die twee ontwerpen een soort pastiche gemaakt te zijn, die dan nu op het repertoire van het Nationale Ballet prijkt, niet als sprookje, maar als nachtmerrie. De ganse produktie rammelt in al haar onderdelen; de eenheid is ver te zoeken en logika ontbreekt in lijn en stijl. Het is derhalve, hoewel het idee van een Poolse versie van De Schone Slaapster in aanleg zeker origineel mag heten, de zoveelste aflevering geworden van het artistieke opportunisme van Sonia Gaskell en het Nationale Ballet. Het Nationale Ballet moet een zeldzaam taaie avonturiersgeest bezitten om de dramaturgisch, koreografisch en scènisch door Drzewiecki en Pankiewicz zwaar gehavende Schone Slaapster ook nog zo wankel op de planken te brengen. De groep beschikt ten enemale niet over de noodzakelijke technische vaardigheid en stilistische scholing om de grote ensembles recht te laten wedervaren en bovendien blijkt wat het Nationale Ballet aan eerste krachten bezit al evenmin ideaal voor vervulling van de voornaamste solistische rollen. Allerlei toneeltechnische feilen en fouten ten aanzien van scenerie en belichting vallen nog te relativeren met de wetenschap, dat de Amsterdamse Stadsschouwburg nu eenmaal nauwelijks beschikbaar is voor uitputtende repetities en try-outs; het speelplan is overladen. Wat wel weer rechtstreeks op rekening van het artistieke beleid bij het Nationale Ballet komt is het feit, dat de muzikale direkteur van de groep André Presser met Tsjaikowkys muziek bij benadering nog niet in het reine gekomen bleek. Het Nederlands Begeleidingsorkest musiceerde tijdens de première rommelig, luidruchtig en nauwelijks geïnspireerd. Presser heeft waarschijnlijk weinig affiniteit met balletmuziek; de begeleiding klinkt zwaar op de hand, de tempi zijn meestal te traag, het ritme onstandvastig en kwa sfeerwerking mist Pressers direktie ook de muzikale impuls. Onder deze omstandigheden wordt het klassiek-romantische repertoire weinig eer aangedaan. Wanneer men de meesterwerken van weleer niet perfekt weet te realiseren, kan men er beter niet aan beginnen.

Kern van Drzewieckis versie van ‘Doornroosje’ zijn de wezenlijkste fragmenten uit de origineel genoemde koreografie van Petipa. In de proloog de pas de six en de variaties van de feeën, in de eerste akte het rozenadagio en de variaties van prinses Aurora en in de derde akte de pas de deux van de Blauwe Vogel en de grand pas de deux van Aurora en prins Desiré. De Poolse koreograaf is verder zijn eigen weg gegaan met koupures, hergroeperingen en nieuwe

[p. 183]

zettingen, die de geest van Petipa over het algemeen verre gebleven zijn. Voor een eigen versie van zulk een werk als ‘Doornroosje’ wordt een grondige vertrouwdheid met stijl en techniek van het klassiek-romantische ballet vereist. En voorts groot dramaturgisch inzicht, met name in de ontwikkeling van het libretto en de muziek, in de karakters en situaties van het verhalende ballet. Geen koreograaf, die er tegenwoordig aan begint, kan zich nog onverschilligheid of oppervlakkigheid op deze essentiële punten veroorloven, want toonaangevend vergelijkingsmateriaal ligt voor het grijpen. ‘Doornroosje’ beheerst immers het lopende balletseizoen. Het blijft intussen een vreemde zaak, dat niet één koreograaf tot op heden de moed gehad heeft een volstrekt oorspronkelijke benadering van ‘Doornroosje’ uit te werken; nog altijd klampt men zich vast aan Petipa en maar zelden is de kombinatie van oude en nieuwe stijlelementen gelukkig uitgevallen.

In wezen blinkt Drzewieckis ‘Doornroosje’ uit door stijlloosheid; hij moet niet goed begrepen hebben, dat een sprookje zich niet zonder meer laat dramatiseren tot een aangelegenheid met meer pretenties. Want de koreograaf heeft het zwaartepunt verlegd van de idylle naar de demonie, van de positieve naar de negatieve moraal, van Aurora en Desiré naar de boosaardige fee Carabosse, die zo nadrukkelijk de handeling beheerst, dat het sprookje zijn illusie van meet af aan prijs heeft moeten geven. Deswege blijkt hij zich weinig bekommerd te hebben om het aandeel van de goedaardige Seringenfee, die als een soort bewaarengel over het lot van de twee prinsenkinderen waakt. In de proloog wordt dat al meteen merkbaar. Nog afgezien van het feit, dat Drzewiecki het feodale tsaristische milieu nagenoeg veronachtzaamd heeft en al evenmin de nodige attentie heeft opgebracht voor de essentie van die proloog, een voornaam koninklijk doopfeest, heeft hij aan karakterprofilering weinig gedaan. Bovendien wreekt zich dan ook nog een diskrepantie tussen de koreograaf en de scenograaf, want Carabosse komt op met de allure en in de kledij van een kostuumrol, een alleszins aanvaardbare figurering, want wanneer het malicieuze wezen in travestie gespeeld wordt ligt het voor de hand, dat de dans beperkt blijft tot pantomime. Maar Drzewiecki blijkt Carabosse een niet onaanzienlijke koreografie toebedeeld te hebben. Die is evenwel onuitvoerbaar in de stijve hoepelrok van Pankiewicz, zodat Carabosse zich eerst van haar kostuum moet ontdoen om vervolgens in zwarte maillot aan de dans te beginnen. Wat teatraal een anti-effekt sorteert. Welnu, dit soort onlogische situaties biedt ‘Doornroosje’ om de haverklap. Het heeft er de schijn van, dat de twee Polen gestreefd hebben naar een realistische benadering van het oorspronkelijke gegeven, maar dat ze halverwege zijn blijven steken in een black-out. Waarna de schizofrene enscenering is ontstaan, die het Nationale Ballet tans aanbiedt. De meest heilzame oplossing zou zijn dat deze nachtmerrie geruisloos van het repertoire verdwijnt, want het Nationale Ballet blameert er zich mee. En het prestige van de groep is na ‘Het Zwanenmeer’ en ‘Romeo en Julia’ reeds zozeer gehavend, dat men zich de lukse van een nieuwe debâcle nauwelijks meer kan veroorloven.

Léon Schoenmakers