Ons Erfdeel. Jaargang 9

[p. 35]

Taalstrijd en Vlaamse Beweging in Frans-Vlaanderen
door Luc Verbeke
Sekretaris Komitee voor Frans-Vlaanderen

Vervolg XXVI

In 1957 hadden wij tien jaar werking voor Frans-Vlaanderen achter de rug. Het waren tien moeilijke beginjaren geweest. En toch konden wij bij onze tweede lustrumviering op de Kultuurdag van 1 september 1957 in ons overzicht reeds wijzen op tal van mooie hoopgevende resultaten: het bestaan van twee tijdschriften uit of voor Frans-Vlaanderen, twee kultuurdagen die Noord en Zuid met mekaar verbonden, een tiental toneelopvoeringen in Frans-Vlaanderen, literaire prijskampen, boekenzendingen, belangstelling door tal van bladen en tijdschriften, de vele individuele kontakten ‘als zoveel smalle loopbruggetjes die eens moeten vervangen worden door brede banen van intens verkeer’ (zoals Hugo Ryckeboer het toen zo heel treffend uitdrukte), de eerste eksploraties van de Westhoek door de jeugd, de Vlaamse hoekjes in Noord-Franse bladen (o.m. verzorgd door P. Couttenier uit Wormhout), een groeiende belangstelling voor het probleem van het Nederlands onderwijs (wat o.m. bleek uit de pogingen van burgemeester Desbucquois uit Hazebroek), de soms striemende artikelen tegen het taalverbod die verschenen in het tijdschrift ‘Notre Flandre’, vergaderingen als die van de oud-leerlingenbond van het kollege van St.-Winoksbergen (dd. 28 april 1957) waarin op het belang van het Nederlands werd gewezen enz. Op de 10e Kultuurdag werd trouwens ook de noodzakelijkheid van Nederlands onderwijs in Frans-Vlaanderen sterk benadrukt door A. Geldof in zijn lezing over ‘Het Vlaams bewustzijn in Frans-Vlaanderen’ en ook door de Amerikaan G.B. Droege (tans professor aan de universiteit te Elmhurst) in zijn merkwaardig referaat ‘Frans-Vlaanderen gezien vanuit de Verenigde Staten’, (voorgelezen door H. Bouckaert). G.B. Droege wenste de Nederlandse kultuur in Frans-Vlaanderen niet te beschouwen ‘als een uitgestorven muzeumkultuur maar als een levend feit’. Toch uitte hij de vrees dat ‘het filologisch belangwekkend Westvlaams van Frankrijk zonder het Nederlands op school als dakloze tongval

[p. 36]

zou verdwijnen’. Dat zijn vizie op de Nederlandse kultuur in Frans-Vlaanderen nochtans verre van pessimistisch was, moge blijken uit volgende passus uit zijn rede: ‘In de toekomst zullen Noord- en Zuid-Nederland zich als kultuureenheid gaan voelen gelijk de Duitsers en de Oostenrijkers. Dan kan de openbare mening van Nederland en Vlaams-België verenigd worden ten bate van Zuid-Vlaanderen...’

Zoals wij verder zullen zien heeft deze kranige en idealistische Amerikaanse professor ook persoonlijk meegeholpen om het Nederlands onderwijs in Frans-Vlaanderen te aktiveren.

De tiende Kultuurdag werd verder gekenmerkt door een bijzonder entoesiasme. Daartoe droegen bij: een zinderende improvizatie van Mevrouw Mary Pos, voordrachtkunstenares uit Rijswijk, die terugkwam van een reis door Frans-Vlaanderen (waarover zij ook een mooie reportage schreef in ‘De Spiegel’), de stimulerende aanwezigheid van twee ministers (A. Dequae en G. van den Daele) en van tal van Noord-Nederlanders (o.m. de Fries G.R. Groustra, Jo Hansen, Dr. A. De Vin...), de deklamatie van Mevrouw Teresa van Marcke, een boodschap uit Zuid-Afrika, de voordrachten van W. Corsmit en J.H. Stolte, de intermezzi van Dr. H.P. Schaap en Dr. Jan Klaas en ook de verdiende hulde die wij brachten aan onze voorzitter bij gelegenheid van zijn vijftigste verjaardag.

Uit de periode 1956-1958 dateren ook onze kontakten met de Lodewijk de Raetstichting, in het bijzonder met de voorziter Dr. M. Van Haegendoren. De Stichting bezorgde ons voor de Frans-Vlamingen tal van syllabi en brochures over de Vlaamse Beweging en deed ook enkele mooie suggesties om de Frans-Vlamingen te helpen. Gebrek aan tijd, aan middelen en mensen was er oorzaak van dat het bij plannen moest blijven.

Wij namen verder kontakt op met het Algemeen Westvlaams Toneel, via de sekretaris Raf Decock, om de toneelopvoeringen in Frans-Vlaanderen te kunnen uitbreiden. Een zestal toneelverenigingen uit de grensstreek werden uitgenodigd om, met onze steun, het voorbeeld van ‘De Verbroedering’ uit Westouter na te volgen. Twee toneelgroepen reageerden positief. Dank zij de ijver van Louis Dutoo toog de toneelvereniging ‘Voor Outer en Heerd’ uit Alveringem het jaar daarop reeds aan het werk en bracht in 1960-1962 in Frans-Vlaanderen zeven vertoningen van het stuk van Jan Gorissen ‘Durf Leven’. Onder de leiding van Romain Depuydt trok ook de toneelvereniging ‘De jonge Troostverwachters’ uit Roesbrugge-Haringe de grens over en trad eveneens zeven maal op met ‘Karel de Blauwer’, het tot toneel bewerkte verhaal van Pastoor Jules Leroy. Een andere groep - echter niet uit de grensstreek - nl. ‘De Vredezonen’ uit Wielsbeke probeerde het éénmaal met ‘De blijde Begravinge van Klakke Verdoest’, een stuk van Gaston Martens, geregisseerd door Norbert Guillemijn.

Al hebben deze verenigingen hun werk niet kunnen voortzetten, toch hebben ook zij een vermeldenswaardige en - in ruim perspektief gezien - ook belangrijke prestatie geleverd.

In 1957 dachten wij ook reeds aan de inrichting van een kultureel kongres in

[p. 37]

Frans-Vlaanderen zelf, maar vooral het probleem van het Nederlands onderwijs hield meer en meer onze aandacht bezig. Daarom verzochten wij Dr. P.C. Paardekooper, toen in de eerste plaats als taalkundige bekend, dit probleem bij ons te komen behandelen op de 11e Kultuurdag (31 augustus 1958). Hij deed dit in een opgemerkt referaat over ‘Het onderwijs als knelpunt in de Zuidvlaamse kwestie’. Hierin wees hij op de snelle achteruitgang in onze tijd van de dialekten ten bate van algemeen aanvaarde kultuurtalen die alleen bij machte zijn, bij staatkundige verscheidenheid, een kulturele eenheid te bewerkstelligen tussen de verschillende groepen van eenzelfde volk. De verbondenheid van Frans-Vlaanderen met de rest der Nederlanden moest dan ook bewerkt worden door het invoeren van het A.B.N. in de Frans-Vlaamse scholen. Ongetwijfeld een ideaal principe. Daartegenover stonden de vele praktische moeilijkheden. Dat Dr. Paardekooper hiervoor echter oog had bleek uit een informatiereis die hij kort voor de Kultuurdag in Frans-Vlaanderen had ondernomen in gezelschap van P. Daled uit Veurne. Zij leerden de moeilijke situatie kennen maar mochten ook belangstelling en simpatie ervaren o.m. te St.-Winoksbergen. Hun initiatieven aldaar zouden later niet vruchteloos blijken.

Op dezelfde Kultuurdag werd nog het woord gevoerd door Drs. J. Van Overstraeten, algemeen voorzitter V.T.B.-V.A.B., die sprak over zijn vroegere relaties met Frans-Vlaanderen en over het vele werk dat de V.T.B. in het verleden voor Frans-Vlaanderen heeft gedaan. Na hem spraken Kan. J. Wannyn over ‘Het werk der Vlamingen te Rijsel’ en Cyriel Rousseeu over de vroegere werking van ‘Pro Westlandia’. Sylvain Deruwe zong liederen van de Frans-Vlaming Maxime Dumoulin.

Tijdens de namiddagzitting handelde Dr. J.E. Van den Driessche over ‘Le théâtre populaire en Flandre française’, waarvan de direkteur Cyril Robichez aanwezig was en een schitterende voorlezing hield uit ‘Pieter Bruegel’ van Felix Timmermans, vertaald door Dr. J.E. Van den Driessche. Jan van Alphen droeg gedichten voor en uit Frans-Vlaanderen werd een groet gebracht door Marc Van Lerberghe.

Dr. Jan Klaas, die met zijn vrienden in september 1958, de vereniging ‘De Vlaamse Vrienden in Frankrijk’ zou oprichten, bleef toen voor de eerste maal afwezig. Er waren moeilijkheden en geschillen die de vriendschap niet verbraken maar die een hinderpaal vormden voor een hechte samenwerking zoals die sinds 1951 voor en rondom ‘Notre Flandre’ was gegroeid.

Frits Desloovere en na hem Daniel Bossuyt, zouden zich als leden van ons Komitee, voor de verspreiding van dit tijdschrift blijven inspannen tot in 1964. Nu is dit autentieke Frans-Vlaamse kultureel tijdschrift zijn eigen weg gegaan. Wij zijn ervan overtuigd dat het een eigen taak heeft en ook zijn rol zal blijven spelen voor de Vlaamse en Nederlandse herleving van Frans-Vlaanderen.

(wordt voortgezet)