Ons Erfdeel. Jaargang 9

[p. 38]

[p. 39]

Ray Gilles
Ambassadeur humor
door Gaston Durnez
Lier

Een van de bekendste Vlaamse kartoonisten is de Mechelaar Ray Gilles, die veel in Skandinavië publiceerde en die in Zwitserland door vooraanstaande bladen als ‘un maître de l'humour graphique’ werd geïntroduceerd. In de voorbije zomer is hij, die ook al de eer van een presentatie in ‘Gebrauchsgraphik’ genoot, te Bordighera, in Italië, als eerste Vlaming onderscheiden. Hij ontving er op het oudste kartoon-feest van Europa, waar de Nederlander Ton Smits het jaar voordien de grote prijs wegkaapte, de beker van ‘la Presidenza del Consiglio dei Ministri’. Dat betekent o.m. dat hij een ere-gast van de badplaats wordt en dat hij er voor een volgend filmfestival de reklame zal moeten ontwerpen.

Ray Gilles, die ook bij ons verscheidene eerbetuigingen mocht ontvangen, gaf in de zomer van 1965 bij Van In te Lier een omvangrijk album uit dat in het Vlaamse land zijn weerga niet heeft. Dank zij de fijnzinnige grafische inhoud (een tweehonderdtal prenten in subtiele lijnen) en de keurige vorm van dit ‘Rayquiem’, kan men zonder overdrijven spreken van het eerste Vlaamse kartoon-album op internationaal niveau. De uitgeverij maakte er een prestigezaak van en zij liet de inleiding opnemen in vier talen: Nederlands, Frans, Engels en Duits.

Zijn teken- en ontwerp-talent kon Gilles de jongste paar jaren ook uitvieren in boekillustraties. Merkwaardig zijn de prenten en lay-out voor enkele leerboeken van moderne muziekpedagogie, waarin hij trachtte geest en ritme niet zozeer te

[p. 40]

[p. 41]

illustreren dan wel zijn tekeningen in het geheel te integreren. Deze boeken (‘Zingt en Speelt’ 1 en 2, bestemd voor muziekopvoeding op de lagere school) verschenen onlangs bij Verbeke-Loys, in Brugge.

In de inleiding voor ‘Rayquiem’, die ik zeer vereerd was te mogen schrijven, heb ik getracht Ray Gilles te typeren en ik heb daartoe o.m. gewezen op de Nederlandse afkomst van deze Vlaming. Het ‘vrolijke dichtershart van de Zuiderling’ en het ‘nuchtere intellektualisme van de man uit het Noorden’ ontmoeten mekaar. Het schijnen klichees te zijn, maar zij blijven er niet minder wààr om! In Vlaanderen meent men over het algemeen dat zijn ‘Noordelijke’ trek de zwaarste is en dat zijn filozofische inslag soms wel eens de rem voor zijn poëzie dreigt te worden. Persoonlijk vind ik dat niet. Het tegendeel is vaak waar. In elk geval komt het werk van deze 42-jarige kunstenaar strenger van vormgeving, minder uitbundig en los voor, dan dat van zijn jongere kollega's die meer naar het Zuiden kijken. Ik heb zijn prenten wel eens getekende aforismen genoemd. Of dat een gelukkige uitdrukking is, weet ik niet, maar het is zo dat Gilles de mensen die naar zijn geestige formulering kijken, eerder wil doen nadenken dan schaterlachen. Dat sluit de speelsheid zeker niet uit.

Ray Gilles komt voor op het lijstje van de tien Vlaamse kartoonisten van wie er werk werd uitgekozen voor een reeks tentoonstellingen in Zuid-Afrika. Dat werk is ginder tans op toernee en komt o.a. in het Nationale Kunsmuseum te Kaapstad. Het blad ‘Nederlandse Post’, dat in Johannesburg wordt uitgegeven voor ‘alle Nederlanders, oud-Nederlanders en vrienden van Nederland ten zuiden van de Sahara’, kondigde die ekspositie in haar augustusnummer aan als ‘de klap op de vuurpijl in de reeks van Vlaamse tentoonstellingen in Zuid-Afrika’. In hetzelfde blad werd, in een bespreking van eerder in boekvorm verschenen kartoons van 25 Vlaamse kunstenaars, gezegd dat zij ‘tot de beste behoren wat er na de oorlog in Europa verschenen is, insluitende Punch’. Overdreven of niet, het doet deugd eens van buiten de grenzen zulke waardering te horen uitspreken, in de hoop dat men van op die afstand een betere kijk op het werk heeft.

Er was de jongste maanden nog ander prettig nieuws over de ‘uitstraling’ van de (Zuid- en Noord-) Nederlandse kartoonkunst, over de waardering die zij geniet en over de pogingen die worden ondernomen om haar te bevorderen:

- In de Vlaamse badplaats Heist-aan-zee werd de eerste prijs van de tweede Internationale Cartoonale toegekend aan de Nederlander Ton Smits. Deze schilder uit Eindhoven is een veelgeprezen medewerker van Amerikaanse tijdschriften, zoals ‘The New Yorker’. Die adelbrief alleen al kan volstaan om te zeggen dat hij tot de hele groten wordt gerekend. De tweede prijs ging naar de Antwerpenaar Joke (Jo Lagrillière), terwijl zijn landgenoten Dani, Gal, Picha, Ploeg de

[p. 42]

[p. 43]

prijs deelden met de buitenlanders Miot, Tidy, Vip en Völker Ernsting. Er waren zes vierde prijzen: voor de Vlamingen Léon, Hugoké, Ray Gilles en de buitenlanders Fremura, Aragones en Claude Michel. Een van die Vlamingen, Léon, is in eigen land minder bekend dan in Denemarken, waar hij sinds jaren woont en van waar zijn talrijke boekjes zijn vertrokken naar Duitse en Engelse edities. Pikant is het wel, dat Léon's werk onlangs in Vlaanderen te zien was op een ekspositie over Deense ‘way of life’, Deense design en interieurskunst.

- De Vlaamse Toeristenbond richtte in 1965 zijn Zesde Salon van de Vlaamse Humor in, waar 24 cartoonisten aan deelnamen. Deze ekspositie startte in Antwerpen en trok daarna naar een reeks andere Vlaamse steden en gemeenten. Zij was ook te zien in Den Haag en in Keulen. In 1966 zal de VTB voor de eerste keer zijn Tweejaarlijkse Prijs voor Vlaamse Humor toekennen. Ondertussen richtte de Vlaamse Televisie een kartoonwedstrijd voor tieners in.

- Talrijk waren in het voorbije seizoen de kulturele verenigingen die een of andere manifestatie gepaard lieten gaan met een kartoon-ekspositie of die een regelrechte ‘kartoonale’ hielden, zoals Jong-Davidsfonds met veel sukses deed in Mechelen. In de kleinere reeks van door kunstenaars zelf ingerichte tentoonstellingen was ongetwijfeld die van het viermanschap Picha, Joke, Hugoké en Gal de voornaamste. Zij had plaats op de top van het hoofdstedelijke Rogiercentrum en lokte ook het mondaine Brusselse publiek, bij wie deze vooruitstrevende artisten vooral bekend zijn door hun medewerking aan Franse bladen, die hen eindelijk ook hebben ontdekt. (Terloops moeten wij hier toch even signaleren, dat de Frans-Brusselse tekenaar Folon, behorende tot de generatie van Hugoké, op de derde biënnale van Tolentino, in Italië, de grote prijs heeft gewonnen, ex aequo met de Turk Tublek Nehar. Folon, sinds geruime tijd woonachtig in Parijs, geniet in Frankrijk een grote bekendheid. Het was dank zij hem dat destijds ‘Agentleman’, het eerse boekje van Hugoké en meteen het begin van de ‘cartoon-rage’ in het Vlaamse land, kon verschijnen).

De tentoonstelling op het Rogiercentrum ging gepaard met het verschijnen van een bundel ‘zwarte humor’ van Picha, (uitg. Meet, Brussel), een uitgave die er op wijst dat er ook in de publikaties van kartoon-albums ten onzent een beetje schot komt...

‘Rayquiem’ door Ray Gilles - Uitgeverij Van In, Lier - viertalige inleiding - 185 BF.