Ons Erfdeel. Jaargang 8

[p. 11]

Taalstrijd en Vlaamse Beweging in Frans-Vlaanderen
door Luc Verbeke
Sekret. Komitee voor Frans-Vlaanderen

vervolg XXIV

In 1956 heeft ons Komitee gepoogd nog meer kultuurverenigingen en ook de jeugd in de werking voor Frans-Vlaanderen te betrekken. Onder impuls van Edward Amter heeft vooral het hoofdbestuur van het Davidsfonds in 1956-57 een bijzondere inspanning gedaan om weer vaste voet te krijgen in Frans-Vlaanderen. De bedoeling was er een afdeling van het Davidsfonds op te richten zoals die daar bestond vóór de oorlog. Zo werden in 1956 vijfentwintig en in 1957 vijftig gratis-lidmaatschappen aan Frans-Vlamingen bezorgd. Van de begunstigden werden er vijf betalend lid maar tot de oprichting van een afdeling van het Davidsfonds kwam het jammer genoeg niet.

Een boekenaktie werd ook gevoerd door een groep universiteitsstudenten o.l.v. Jan Hardeman, terwijl - zoals reeds vermeld - de K.S.A.-Noordzeegouw o.l.v. G. Van Ryckeghem en Dries Persyn een vruchtbare werking voor Frans-Vlaanderen zou aanvangen die tot op heden doorloopt. Zo organizeerde de Zuid-Vlaanderenwerkgroep van de K.S.A. een eerste Zuid-Vlaanderenkamp te Westouter van 24 tot 28 juli 1956, met eksploratietochten naar Frans-Vlaanderen en met voordrachten door André Demedts, J.M. Gantois, A. Geldof en Bert Bijnens. Het drievoudig motto van de toespraak van A. Demedts tot de studenten was: ‘Wij moeten dit land leren kennen. Wij moeten van dit land leren houden. Wij moeten met dit land medeleven.’ Omdat wij in deze rede van Demedts enkele treffende gedachten terugvinden die hem steeds hebben bezield, schrijf

[p. 12]

ik een paar passussen ervan over: ‘Mocht Frans-Vlaanderen onze genegenheid niets anders te bieden hebben dan zijn tragische geschiedenis, zijn moeilijkheden en de strijd van enige trouwen om zichzelf te bewaren volgens de wetten van de natuur, die naar onze christelijke opvatting Gods wetten zijn, zou dit volstaan opdat wij van het land zouden houden zoals het is. Zoals wij trachten onze samenwerking met Nederland en de Unie van Suid-Afrika uit te breiden en onze invloed in Kongo te versterken, moeten wij ernaar streven betrekkingen met Frans-Vlaanderen aan te knopen, inniger te maken en te vermenigvuldigen. leder op zijn plaats. Mettertijd zou het moeten gebeuren dat Frans-Vlamingen op onze kongressen en studiedagen optreden, dat zij medewerken aan onze uitgaven en aanwezig zijn op onze feestelijkheden, zodanig dat er tussen beide landen een wisselwerking ontstaat, die even vanzelfsprekend als verrijkend voor beide deelnemers is... Eeuwen lang is Frans-Vlaanderen de wering geweest, die vóór onze grens de vloed van de verfransing hielp afdammen. In de toekomst kan het de bemiddelaar worden tussen de Franse en de Dietse kultuur in haar drieërlei verschijning: Vlaams, Nederlands en Afrikaans... Het kan bijna niet anders of in de komende jaren zal Europa meer en meer één worden: nieuwe organizatievormen zullen vroegere instellingen overkoepelen en vervangen. Wat mensenwerk is ontstaat en vergaat met de tijd. Maar de volkeren zullen blijven, zolang het leven zelf er is, en in een grote ruimte waar de overbodigheden uit een voorbijgestreefd verleden opgeruimd worden, moeten wij elkander kunnen ontmoeten en helpen bij een harmonisch naar elkander groeien, steunend op de wetmatigheid van de natuur. Dat is de idee, die in de eeuw die voor ons ligt, sterker dan de tegenstrijdige opvattingen moet worden, opdat zij de oude wensdroom van de geestelijk Verenigde Nederlanden tussen Zomme en Dollaart tot vervulling zou brengen.’

Deze leidende gedachten heeft André Demedts sindsdien door tientallen voordrachten in Noord en Zuid rondgedragen. Zelf hebben wij in 1956-57 een twintigtal voordrachten gehouden over ‘Land en Volk in Frans-Vlaanderen’, met een reeks dia's die G. Van Ryckeghem toen had klaar gemaakt (en sindsdien rijkelijk heeft aangevuld). Te Leeuwarden mochten wij bij die gelegenheid een warme sympatie ondervinden van de Friese jongeren, in het bijzonder van hun voorzitter G.R. Groustra, die daarna het probleem Frans-Vlaanderen meer dan eens zou behandelen in de Friese pers. Zo deinde de belangstelling voor Frans-Vlaanderen steeds maar verder uit.

Op 31 augustus 1956 kwamen wij ook in briefwisseling met het A.N.V. dank zij Ir. Schutte, die meer wenste te vernemen over de toestand van de Nederlandse taal in Frans-Vlaanderen. Van dan af zou het Hoofdbestuur van het A.N.V. ten volle onze werking steunen, in de eerste jaren vooral door het schenken van boeken voor de Taal- en Letterkundige Wedstrijden die door ‘Notre Flandre’ werden uitgeschreven. Wat dit tijdschrift betreft: in 1956-57 was het aantal abonnementen in Vlaanderen en Nederland aangegroeid tot 420 en het kende een oplage van 800 eksemplaren.

Uit Noord-Nederland was er inmiddels ook belangstelling en medewerking

[p. 13]

gekomen vanwege Dr. P.C. Paardekooper, die samen met P. Daled uit Veurne, de boekenaktie zou steunen, de Frans-Vlaamse kwestie zou bekend maken in Nederland door zijn vele persbijdragen en publikaties, zich ten zeerste zou bekommeren om het Nederlands onderwijs in Frans-Vlaanderen en later ook de voorzitter zou worden van de Zuid-Vlaamse kultuurdagen te Breda.

V.T.B.-V.A.B. deed toen ook een nieuwe inspanning en stuurde in 1956-1957 zijn tijdschrift ‘De Toerist’ alsmede de ‘Gids voor Vlaanderen’ naar een zestigtal Frans-Vlamingen.

Een onmiddellijke reaktie op dit alles vanwege de Frans-Vlamingen bleef meestal uit tot teleurstelling soms van diegenen die er veel van hadden verwacht. Wie voor Frans-Vlaanderen wenst te werken moet iemand zijn die kan geven zonder iets terug te verlangen, iemand die aan een zaak kan beginnen zonder illuzies, om niet door het verlies ervan ook het geloof te verliezen dat men nodig heeft om uiteindelijk toch iets te kunnen bereiken.

Op de 9e Frans-Vlaamse Kultuurdag - gehouden op 2 september 1956 - werd tijdens de voormiddagzitting het woord gevoerd door Dr. D. Stracke S.J. over de geboorte van de Nederlandse beschaving. Hierin toonde de befaamde spreker aan, met een overvloed van gegevens, dat het kernland van de oude Nederlanden in Frans-Vlaanderen moet gezocht worden. Na hem sprak de Van Gogh-kenner Dr. Edgard Leroy (een Frans-Vlaming werkzaam in het zuiden van Frankrijk) over de Frans-Vlamingen in de diaspora. Uit zijn voordracht bleek dat de Frans-Vlamingen ook buiten hun geboorteland, op de meest verscheiden terreinen, allerlei werkzaamheden van belang hebben uitgeoefend. 's Namiddags sprak eerst de kwieke en guitige Nederlandse majoor Dr. H.P. Schaap uit Assen over zijn vroegere reizen in Frans-Vlaanderen en Deken Ammeux uit Kassel (onlangs benoemd tot Vicaris van het Bisdom) hing een beeld op van het godsdienstig leven in Frans-Vlaanderen. G. Van Ryckeghem, die dat jaar zo 'n belangrijk werk had verricht, las toen het jaarverslag voor. Tot slot werd de uitslag van het Landjuweel van ‘Notre Flandre’ bekend gemaakt en Dr. Jan Klaas sprak het slotwoord uit. Vermelden wij hier nog een tragische bijzonderheid: Voor de eerste maal was de Frans-Vlaanderenkenner Prof. Dr. V. Celen niet aanwezig op onze Kultuurdag. Op 4 september 1956 schreef hij ons een brief waarin hij de reden van zijn onverwachte afwezigheid meldde: ‘een heftige neuralgische pijn, aan de koude zee opgedaan, en die bleef aanhouden.’ De brief die ik hem terugschreef heeft hij niet meer gelezen, want op 8 september, in volle werkzaamheid, brak zijn hart. Zijn vrienden uit Frans-Vlaanderen waren aanwezig op zijn begrafenis en brachten hem ook hulde door een volledig nummer van het tijdschrift ‘Notre Flandre’ te wijden aan zijn leven en zijn werk. Op 19 mei 1957 zorgde de Gouwbond Davidsfonds-Antwerpen in samenwerking met de Vereniging van de Kempense Schrijvers voor een postume hulde. Wat Vital Celen voor Frans-Vlaanderen heeft gedaan kan men het best lezen in het boekje dat door de Vereniging van Kempense Schrijvers n.a.v. de viering van zijn zeventigste verjaardag, op 11 november 1955, aan hem werd gewijd. (Uitg. De Clauwaert, Leuven, 1956).

(wordt voortgezet)