Het Offer des Heeren

§ ^* Nae de wijse: Het was een Molenarinne.

⁺ GEroert ben ick van binnen

Al om te maken bekent
Hoe wy met hert en sinnen
Typer buyten der stede ient
Sochten te leuen met vrede
Al na de ^† Hemelsche stede
Was onsen wech seer excellent.

^‡ Gelt, goet, vrienden en magen

Verlieten wy openbaer ²⁾
Op dat wy al ons dagen
Christum souden volgen naer
^* En oock ons eygen leuen
Hebben wy ouergegeuen
⁺ Te leuen nae zijn woort eenpaer.

^† Met twerck van onsen handen

Wonnen wy daer ons broot
Sy en comen niet tot schanden
Maer door zijn ghenade groot
^‡ Wil God de zijne spijsen
Dus wy hem louen en prijsen

* [n^o. 23.] ¹⁾

1) Een der gevangenen te Yperen (1561) heeft, ‘in een viercante gesloten, niet hebbende sooveel licht enz.’, fol. 50 ro, dit lied vervaardigd, dat hij eerst later, in een ruimer vertrek overgebracht, op schrift heeft kunnen brengen. Hij spreekt dan ook steeds, fol. 49 ro enz., in den eersten persoon. Zooals in aanteekening 1 op fol. 44 ro reeds is meêgedeeld, was het de voornaamste bron voor het bericht van het Groot Offerboek van 1615, dat echter nog andere bijzonderheden kende, o.a. dat zij, voor de vervolging naar Yperen gevlucht, daar met smalweven hun brood wonnen; dat zij op de markt geworgd en verbrand zijn, Kalleken Strings eerst eenigen tijd na de anderen; dat Cijntgen Potvliets niet standvastig bleef en dus aan de handen des scherprechters is ontkomen. Die anderen waren Kalleken (Strings), Maeyken (Kocx), Thonis, van Waestene geboren (Anthonis Schoonvelt) en Kaerl (Lauwers van de Walle). De namen, die tusschen haakjes staan, zijn die van het Groot Offerboek. Een zesde, Hendrick N., wist toen zij samen overvallen werden nog te ontvluchten.
Het lied komt voor in het Nieu Liedenboeck van 1562, in het Tweede Liedenboeck van Biestkens, 1583, en is door Wackernagel, Lieder der Niederl. Reformirten, opgenomen.

+ Van sommige vrienden, hoe si geuangen worden tot Yper, int iaer 1561.

† Apo.21.a.1.

‡ Mat.19.c.29.

2) Zooals was gebleken.

* 2.Cor.5.b.15.

+ Fol. 48 v^o.

† Psa.128.a.1. 1.Tes.4.b.11. 2.Tes.3.a.8.

‡ Psa.34.b.11. Mat.6.c.25.

[p. 604]

 

^* Die ons verlost door zijn bloet root.

 

Dit hebben de Heeren vernomen

 

Dorstende nae ons bloet

 

Sy zijn seer haest ghecomen

 

En schenen by na verwoet ¹⁾

 

^† Ghelijck sy Christum deden

 

Veruolghen sy noch zijn leden

 

^† Die tquaet laten, en doen dat goet.

 

Met stocken, sweerden, en coorden

 

Quamen sy wel voorsien

 

Daer wy als dongestoorden

 

Waren goet om te bespien

 

Werckende, hoort mijn verclaren

 

Met de vroukens, die by ons waren

 

Dat seer onlangs mochte gheschien ²⁾.

 

Sy quamen als ontsinde

 

Al met een groot ghedruys

 

Sijnken beurucht met kinde

 

Liep haestelijck wten huys

 

Sy was swaer ende banghe

 

Sy hebben haer mede gheuangen

 

Daer was om hooren een groot confuys.

 

Kaerl liep buyten der dueren

 

Meester Claes seer onbeschaemt

 

Die sachmen nae hem spueren

 

Met een bloot sweert, dat niet betaemt

 

Daer mee heeft hy ghehouwen

 

Och vrienden wilt doch aenschouwen

 

Welcke de Christenen zijn ghenaemt.

 

Ghequetst zijnde van desen

 

Heeft hy haer noch ontrocht ³⁾

 

Mayken ons vrouwe ghepresen

 

⁺ Heeft oock noch haer kint besocht

 

DInquisiteur als man onsachte

 

Heeftse ghegrepen met machte

 

Met een bloot sweert bloedich bedocht.

 

Sijnen aert hy daer baerde

 

Bloethongherich ende blint

* Col.1.b.14.

1) ‘Verwoet’ kan sterker beteekenis hebben dan die het bij ons heeft. Dus: ‘bijna razend’.

† Joan.15.b.20.

† Esa.59.b.15.

2) Dit behoort misschien bij ‘hoort mijn verclaren’; hoort mijn verhaal van 'tgeen zeer onlangs kon geschieden, heeft plaats gehad.

3) Ontraken, misraken. Voor Thuenis (iets verder) heeft n^o. 1, 1563 Tonis, n^o. 11, 1599 Theunis.

+ Fol. 49 r^o.

[p. 605]

 

Mayken die haer veruaerde

 

Besorcht zijnde voor haer kint

 

Wacht mijn kint, hoordemense spreken

 

Hy heeft (soot is ghebleken)

 

Hem seluen ghequetst, als man ontsint.

 

Die my quamen bespringhen

 

Sprack ick aen met goet bescheyt

 

De Diefleyders die my vinghen

 

Brochten my int huys gheleyt

 

Ick seyde: Vrienden ghemeene

 

Dits om de Waerheyt reene

 

Met Godts woort heb ickt haer daer verbreyt.

 

Thuenis van Waesten gheboren

 

Die elck zijn liefde iont

 

Quam ons (zijn vrienden vercoren)

 

Besien, hoe dat het met ons stont

 

Om vertrecken hy Adieu seyde

 

Maer wt liefden hy noch beyde

 

Dat was voor Meester Claes een vont.

 

Het was den wille des Heeren

 

Ten doet Thuenis oock gheen ghequel

 

Henrick sonder ommekeeren

 

Die heeftet ontloopen snel

 

Het mocht henlien wel verdrieten

 

Maer sy souden noch wel meer vergieten

 

Tonnosel bloet, als Woluen fel.

 

Calleken goedertierich

 

Brochten sy oock gheuaen

 

Altijts in liefden vyerich

 

Om Christo niet af te gaen

 

^* Wy troosten, so dat behoorden

 

Malcanderen met Godts woorden

 

⁺ Dat was om hooren al ons vermaen.

 

Hulp en troost tot dien stonden

 

Was ons seer wel van noo

 

Sy hebben ons daer gebonden

 

Na dInquisiteurs geboo

 

Op straten si ons brachten

 

Met seer blijden gedachten

 

Spraken wy de gebuerkens toe.

 

Can yemant van ons doleren

 

Hebben wy daer geuraecht

 

Datmen ons gaet persequeren

* Mala.3.c.16. 2.Cor.1.a.4.

+ Fol. 49 v^o.

[p. 606]

 

Niemant en heeft daer geclaecht

 

^† Tis dan om Christus Name

 

Wy en deruent ons niet schamen

 

Sprack Mayken vry onuersaecht.

 

Nader Stede sy ons leyden

 

Calleken seer onueruaert

 

Die ginc haer haest bereyden

 

Om te singen, twort v verclaert

 

Meester Claes, als die ontstelde ¹⁾

 

Dapostelen (hy vertelde)

 

En songen niet, so ghy gebaert ²⁾.

 

Ick en wil oock niet dansen

 

Sprack hy, waeromme singt ghy

 

^* En vreest niet dese Hansen

 

Sprack Tonis, maer Suster singt vry

 

Calleken heeft daer gesongen

 

Ende ick vant my oock gedrongen

 

Om te singen van herten blij.

 

Typer binnen der mueren

 

Brochten sy ons ooc daer naer

 

Men sach ons geensins trueren

 

Dat bleeck wel int openbaer

 

Wy songen ende spraken

 

Om Gods woort bekent te maken

 

Totten volcke vry sonder vaer.

 

Tvolck quam met grooten hoopen

 

Elck heeft na ons gehoort

 

Men sachse na ons loopen

 

⁺ De Rackers die leyden ons voort

 

Ick sprack ten dien saysoene ³⁾

 

Ten is niet van quaet te doene

 

Maer om tbeleuen van Gods woort.

 

^* Smal ende enge is de poorte

 

Sprack Calleken, my wel verstaet

 

Schict v na de behoorte

 

^‡ Doet goet ende laet dat quaet

 

Gaet coopt nv Testamenten

 

^† En vreest niet dese Regenten

 

Maer doet dat v Godes woort raet.

 

Al dat ick v verhale

† 1.Pet.4.c.16.

1) Als die buiten zich zelven was.

2) Zooals gij u aanstelt.

* Mat.10.d.28.

+ Fol. 50 r^o.

3) Gelegenheid of oogenblik.

* Mat.7.b.13. Luce.13.c.22.

‡ Psa.34.b.15. Ro.12.b.16.

† Mt.10.d.28.

[p. 607]

 

Dat is also gebuert

 

Na tHof al vander Sale

 

Leyden sy ons, maer ongetruert

 

^* Als slachschaepkens deuijne

 

Wy en vreesden torment noch pijne

 

Maer dachten op dat eewich duert.

 

Ick cant niet al vertellen

 

Ons spreken op onsen ganck

 

Dus neemt mijn simpel stellen

 

Van my wt gunste in danck

 

Int Cootken ¹⁾ dat wy treden

 

Daer wy den Heer aenbeden

 

Met spreken ende met lofsanck.

 

Ten heeft my niet verdroten

 

Dat ick hier hebbe gedicht

 

In een viercante gesloten

 

Niet hebbende so veel licht

 

Om lesen oft om schrijuen

 

Int herte moestet blijuen

 

Tot dat my de Heer brocht int gesicht.

 

Broeders en susters wilt dencken

 

^* Op ons die in banden zijn

 

Wilt ons tot hulpe schencken

 

V gebeden op dit termijn

 

Dat wy seer goederhande ²⁾

 

^† Ons lichaem tot een offerande

 

God den Heer mogen geuen fijn.

 

⁺ Hier mede wy v groeten

 

Met des Heeren vrede gemeyn

 

Die den druck can versoeten

 

Bidt dien groot ende cleyn

 

Op dat wy mogen ydoone

 

^* Ontfangen des leuens Croone

 

Te samen in des Hemels pleyn.

* Ps.44.c.23. Rom.8.d.36.

1) Het kot, de gevangenis.

* Heb.13.b.13.

2) ‘Op goede wijze’, hier dus: zonder eenige weifeling of ontrouw.

† Rom.12.a.1.

+ Fol. 50 v^o.

* 4.Esd.2.f.43. Apo.2.b.10.

1) Een der gevangenen te Yperen (1561) heeft, ‘in een viercante gesloten, niet hebbende sooveel licht enz.’, fol. 50 ro, dit lied vervaardigd, dat hij eerst later, in een ruimer vertrek overgebracht, op schrift heeft kunnen brengen. Hij spreekt dan ook steeds, fol. 49 ro enz., in den eersten persoon. Zooals in aanteekening 1 op fol. 44 ro reeds is meêgedeeld, was het de voornaamste bron voor het bericht van het Groot Offerboek van 1615, dat echter nog andere bijzonderheden kende, o.a. dat zij, voor de vervolging naar Yperen gevlucht, daar met smalweven hun brood wonnen; dat zij op de markt geworgd en verbrand zijn, Kalleken Strings eerst eenigen tijd na de anderen; dat Cijntgen Potvliets niet standvastig bleef en dus aan de handen des scherprechters is ontkomen. Die anderen waren Kalleken (Strings), Maeyken (Kocx), Thonis, van Waestene geboren (Anthonis Schoonvelt) en Kaerl (Lauwers van de Walle). De namen, die tusschen haakjes staan, zijn die van het Groot Offerboek. Een zesde, Hendrick N., wist toen zij samen overvallen werden nog te ontvluchten.
Het lied komt voor in het Nieu Liedenboeck van 1562, in het Tweede Liedenboeck van Biestkens, 1583, en is door Wackernagel, Lieder der Niederl. Reformirten, opgenomen.