Die nuwe brandwag. Tydskrif vir kuns en lettere. Jaargang 1933

Literatuur en Geskiedenis.

Kuns in lewe en kultuur. 'n Eenvoudige bespreking van enige grondbegrippe. Deur Jan F.E. Celliers. Nasionale Pers, Bep., Kaapstad. (Prys 5/9.)

Die reeks artikels wat die bekende volksdigter in ‘Die Huisgenoot’ geskryf het, is in hierdie werkie herdruk. Elkeen sal in hierdie studies dadelik die digter Celliers herken, met sy groot liefde vir die natuur, sy sterk maatskaplike gevoel, sy eenvoudige gemoedelikheid. Dis dan ook tiperend dat die kuns veral gesien en bespreek word as maatskaplike verskynsel en dat die maatskaplike en etiese waarde beklemtoon word, hoewel die skrywer die outonomie van die kuns handhaaf.

[p. 10]

Celliers skrywe hier nie vir die geleerdes of kunstenaars nie. Hy skrywe vir diegene wat wel die gawe van kunsgenieting besit maar dit nie ontwikkel het nie: ‘My doel is om die gedagtes 'n bietjie meer op te wek oor dinge wat te veel vergeet word. Ek wil elkeen tot die besef bring dat hy 'n gebore kunstenaar is, dat hy dit slegs moet raaksien om op die, van natuur reeds gelegde fondament, voort te bou, al is dit nie juis om 'n kunsskepper te word nie: elkeen kan darem kuns genieter wees.’ Hiermee is die gees van die werkie gekarakteriseer, net soos die metode in die volgende woorde: ‘Alte nougesette vakof beroepsmense sal miskien vind dat ek dikwels nogal ver buite die perke van my tema rondgedwaal het. My antwoord is dat my tema geen perke ken of erken nie, die hele lewe is sy gebied. Daarom het ek my die vryheid veroorloof om, gemoedelik geselsend, af te dwaal (skynbaar) waar ek wil.’

Ons kan hierdie gemoedelike causerieë oor kuns in lewe en kultuur sterk aanbeveel. Dit bring 'n besef van die hoë waarde en belang van die kuns en prikkel tot nadenke.

Geschenk, 1933. Herinneringen aan Nederlandsche Schrijfsters en Schrijvers, bijeengebracht ter gelegenheid van de Nederlandsche Boekenweek, 29 April - 6 Mei 1933. Uitgegeven van wege de vereeniging ter bevordering van de belangen des boekhandels.

Hierdie keurig gedrukte en geïllustreerde werk is inderdaad 'n geskenk waaroor die vriende van die Nederlandse boek hulle sal verheug. Dit bevat 'n aantal kort bydraes van die hand van bekende skrywers oor onlangs oorlede Nederlandse letterkundiges. Geen swaarwigtige verhandelinge nie, maar persoonlike herinneringe of beskouinge wat die persoon van die kunstenaar nader aan ons bring en dikwels mooi insigte in sy kuns gee. Hoe roep die bydraes oor Emants, Van Looy, Buysse, De Meester, Couperus, Heyermans en so veel ander 'n hele tydperk van ryke kunsproduksie voor ons op, en watter weemoedige vreugde gee die reeks goeie portrette en facsimilés van handskrifte ons. En dan... hierdie werkie bring ons die eerste gepubliseerde portret van Herman Gorter! ‘Geschenk’ van 1933 is mooier as die van 1932, waarin meer as een skrywer wat oor sy eie kuns en bedoelinge skrywe, verval in die vergeeflike maar minder interessante fout van selfgenoegsaamheid. Dit sal ook 'n sekere literêrhistoriese waarde bly behou.

Die voortrekkers en hul kerk. Sketse uit die kerklike geskiedenis van die groot trek. Deur Eerw. A. Dreyer. Nas. Pers, Bep., Kaapstad, 1932. (Prys 3/3).

Hierdie werkie van die bekende argivaris van die Kaapse Kerk gee interessant vertelde en gedokumenteerde mededelinge omtrent die houding van die Kaapse Kerk teenoor die Voortrekkers tydens die Trek en later. Verder 'n hoofstuk ‘Godsdienssin van die Voortrekkers’, een oor ‘Eerste Kerkgeboue’ en een oor ‘Die Ring van Transgariep’. Veral die eerste deel is interessant. Hierdie stuk kerkgeskiedenis is van die grootste belang vir ons kulturele en politieke geskiedenis, en ons kan Eerw. Dreyer dankbaar wees dat hy die gewone leek 'n kykie daarin gegee het in hierdie sketse wat ‘gegrond is op offisiële stukke wat ek enige jare gelede in 'n versameling van Boustowwe getietel “Die Kaapse Kerk en die Groot Trek” in die lig gegee het.’ Die werk is smaakvol uitgegee en bevat 'n aantal mooi illustrasies.