Die nuwe brandwag. Tydskrif vir kuns en lettere. Jaargang 1932

[p. 131]

Aasvoëls.

DIE werksvolk stap weg. Werktuiglik haal oom Sias sy kookblik en watersak af van die sesduim-spykers in sy lendelam sorteertafel. Die afgeleefde ou man bewe van opgewondenheid, druk sy verflenterde baadjiesak vir die hoeveelste maal teen sy heup vas - voel die klippies hard tussen hand en liggaam.

Soos die blink klippies darem vandag uitgekom het! Sommer bo-op, twee, drie in 'n sif! Dit nogal in 'n kleim wat die ander met die stormloop nie eens die moeite werd geag het om af te pen nie!

In sy krot met die sak aan die ingang dig toegetrek, kom die opgewonde ou man effens tot bedaring. Hy trap nie meer so rond nie; steek sy hand af en toe in sy baadjiesak; laat die goedjies deur sy vingers gly.

Dis maar gevaarlik so alleen op die bo-punt van die delwery. Dog om dit vanaand oor die uitgewerkte kleims te waag dorp-toe! Hy val hom dalk dood, wat nou tog alte jammer sou wees. Die volk sal die ding darem mos nie sommer gaan uitblaker nie. Hy het hul goed behandel, vir hul vandag viermaal laat koffie maak, hul elk 'n span twak gegee. Gelukkig dat hy dié slag geldjies gehad het om 'n masjien met volk en al te huur en nie, soos gewoonlik, om die helfte moes laat was nie.

Die begeerte om die waarde van die dag se was naasteby te bereken laat die ou man ineens besef hoe donker dit in die krot word. Hy sit die klippies op die lampoliekas neer, sit sy hoed daaroor. Tel die hoed weer op; steek die klippies in sy sak; sit die hoed op sy kop - maak gou eers vuur.

In die lig van die vlamme sien die krot daar jammerlik armoedig uit: agt swartgerookte sinkplate vier-vier teen mekaar, die agterkant met vaalbos toegeslaan, die voorkant goiingsakke wat die ou man aanmekaargeryg het. Tog straal die bewoner se oë van geluk. Die klippies is selfs beter as hy gemeen het. In drie hopies lê die goedjies en glinster op die leë lampoliekas waarlangs die ou man hurk, dertien blink klippies, diamante van die eerste water, nie een daarvan onder die twintig karaat nie.

Water wat oorkook en sissend op die kole val, wek hom uit sy droomgedagtes op. Hy haal die blik af en roer daar mieliemeel in. - Vanaand eet hy vir die laaste maal mieliepap. Môre eet hy vleis. Môre koop hy vir hom 'n plaas - - 'n kapwa - - 'n span afrikanerosse, almal sulke rooies met horings wat moerland-toe lê.

Dat sy dertien klippies eintlik vyftien moes gewees het, weet die ou man nie. Maar vier bekers koffie en 'n span twak kan onmoontlik opweeg teen

[p. *16]

REMBRANDT.
JONGE VROU (Saskia?), 1639.

[p. 132]

die sopies en die geld waarmee Rooi Hans en sy soort die volk omrokkel om diamante in hul base se kleims ‘op te tel’. Daarom dat die ander twee diamante reeds in Rooi Hans se besit is.

Twee pragtige klippies. Hy sal sorg dat hul môre in sy eie kleim ‘uitkom’. Maar ou Sias het mos baie sulkes. Hy wat Rooi Hans is, moet sommer vannag nog gaan uitsnuffel wat daar meer by die ou te aas is.

Wat hy daarbinne sien toe hy die krot bekruip en deur 'n skrefie loer - 'n uitgeteerde, vooroorgeboë ou man wat te lank en te swaar met pik en graaf geswoeg het. Wange ingeval, oë hol. Die hare spierwit bo deur 'n verflenterde hoed - kon wel 'n baie verharde man tot barmhartigheid genoop het. Maar Rooi Hans! Rooi Hans sien net diamante in die holte van 'n hand.

'n Groot skaapplaas - - 'n kapwa van die Pêrel se maaksel met sulke wit strepies op die wiele - - 'n span rooi afrikanerosse, maal dit deur oom Sias se gedagtes. Die osse sal hy bo langs Vetrivier gaan koop..... Die ou man se oë straal van geluk. Hy gooi die klippies liefkosend van die een hand in die ander oor, 'n blink glinsterende massa wat fonkel en dans in die vlamlig.

Vir die gierige oë daarbuite is die blink stroom van die een hand na die ander nou eenmaal te veel. Geen halfuur later nie of die lyk van die ou man lê met 'n klip om die nek onder die modder-water van Vaalrivier, en Rooi Hans ja dat die stof trek, om weg van die delwery te kom. Die gedagte dat die galg vir hom wag, het die moordenaar totaal ontsenu, die sluipdief van alle selfbeheer beroof.

Sonop trek die stofdampe alweer oor die delwery en krioel dit van fortuinsoekers wat pik en grawe, sif en was en sorteer asof hul lewe daarvan afhang. Miskien na vanaand se kant-toe merk iemand dat ou Sias makeer. Miskien word daar dan ondersoek ingestel; miskien ook nie. Want dit kom en dit gaan op die delwery dat niemand daar tred mee kan hou nie.

Intussen sit Rooi Hans ses uur te perd wes van die rivier aan die sonkant van 'n haakdoringbos en kan gerus iets oorkom dat hy soos 'n dwaas op die vlug geslaan het en so aan die wêreld verkondig het dat hy die moordenaar is. In die Unie durf hy nou nie langer vertoef nie. Net een uitweg nou: die grens oor Duitswes-toe. By Luderitzbucht sal hy vir hom 'n kleim gaan afpen. By Luderitzbucht sal hy die klippies ‘uithaal’.

'n Week later in 'n oëverblindende sandstorm glip hy tussen die buiteposte van die grenspolisie deur. Sy watersak is vol, sy perd goed. Dis maar drie dae sonder water Boesmansput-toe. Hy sal dit fluit-fluit maak. Maar die tweede dag kom 'n sandorkaan uit die weste aangewoed. Hoe hy die perd ook slaan en aan die bek ruk, die dier bly maar windaf wegdraai. Rooi Hans spring af; probeer die perd aan die toom lei. Maar die vlae sandkorrels piets so ge-

[p. 133]

weldig, dat hy sy oë selfs met die hand daaroor nie kan oopmaak nie en ook hy maar verplig is om die orkaan die rug te keer. Hy probeer voor die perd hurk, maar word begrawe; staan op - en die rukwinde hol die sand onder sy voete uit, stoot hom met perd en al aan.

Toe die wind die nag eindelik bedaar, is die pad doodgewaai. Alleen 'n Vaalpens wat dit nou regkry en koers hou Boesmansput-toe. Maar Rooi Hans gaan deurdruk. Dit moet. Hy is mos geen groentjie wat al in die rondte gaan ry nie. Hy weet mos om sy oë op voorwerpe te vestig en daarop af te peil.

Skaars 'n uur of die perd is flou. Slaan help ook nie meer nie. Rooi Hans haal die saal af, gooi dit weg en ja die perd voor hom aan. Oor 'n reeks duine sukkel dit; oor twee reekse. Oor die een reeks na die ander, en altyd lê daar nog 'n reeks voor. Naderhand wil die perd nie meer nie. Rooi Hans vloek en laat die dier agter.

Die sand bewe van die hitte. Die barsies in sy lippe word al hoe dieper. Daar kom bloed uit. Die taaiigheid in sy mond gaan oor in 'n droë brand. Sy tong is dik geswel; dwing om aan die verhemelte te kleef.

Om soveel panne te sien lê en nie tot die water te kan genaak nie, is om 'n man mal te maak. Nou kan hy darem regtig nie meer nie. Nou moet hy rus, sy oë 'n ruk toemaak dat die opgeefsel nie so die spot met hom dryf nie.

In dorsdelirium lê hy nou op sy maag langs Vaalrivier en drink dat hy nie meer kan nie, slaap hy onder die skaduryke bome. By die gedagte aan die twee klippies wat hy vandag van die jong ‘gekoop’ het, kom daar 'n glimlag oor die gebarste lippe. Maar dit verander dadelik. Hy merk onraad; steek die klippies in sy mond. Hy wil die goedjies insluk, maar sy tong is al in die pad. 'n Reus van 'n polisieagent het hom aan die keel beet - probeer die klippies uitwurg.

'n Draaijakkals wat in die donker langs hom skree, laat die slaper orend spring. Die grenspolisie! flits dit deur sy verstoorde brein, en die droë tak voor hom word meteens 'n groot hand wat na hom gryp. Hy skreeu aaklig - vlug blindelings oor die sand.

Maar met die daglig skep Rooi Hans moed. Hy het mos vannag vinnig geloop. Boesmansput kan nie meer ver wees nie. Hy is netnou, netnou by die water. Hier bo van die duin af sal 'n man die put seker al kan sien...... Hy sukkel teen die duinreeks uit - sien die saal wat hy gister weggegooi het, anderkant op die sand lê.

Dié agtermiddag kruip daar 'n man 'n entjie hoër op handeviervoete oor dieselfde duinreeks, rol anderkant af en gaan vir die hoeveelste maal waansinnig met sy hande in die sand aan grawe en water soek. Vir die aasvoëls wat al hoe laer oor hom heen sweef, is die einde nie meer ver nie.

[p. 134]

Wes styg sandwolke karmosyn teen die hemel op; wat die aasvoëls een na die ander laat neerval. Swart sit hul om die watergrawer hul nekke ongeduldig en rek, bevrees dat die stormwind die aas kom toewaai. Maar Rooi Hans steur hom nòg aan die voëls nòg aan die sandwolke. Hy grawe werktuiglik. In die toestand waarin hy verkeer, is daar geen sien of voel of hoor meer nie.

G.C. EN S.B. HOBSON.