Die nuwe brandwag. Tydskrif vir kuns en lettere. Jaargang 1931

[p. 137]

Swartkoppie.

EEN môre vroeg het Salomè haar Pa van Swartkoppie hoor praat. Nou, Swartkoppie was eintlik haar allerbeste maat wat sy op hierdie aardbodem besit het. Toe hy maar nog baie klein was - om die waarheid te sê hy was maar net een enkele dag oud - het haar vader hom koud en nat van die kraal huis-toe gebring en aan haar sorg toevertrou. Haar hart het gebons van vreugde toe sy die ou moederlose lammetjie teen haar vasgedruk het. Hy was so sag en so rein en onskuldig dat geen mens kon help om hom lief te kry nie. Sy koppie was so swart soos git en sy twee blink ogies het geskitter soos edelgesteente. Verder was sy hele lyfie wit soos melk. Onder Salomè se getroue sorg het hy soos onkruid opgeskiet en toe hy maar net een maand oud was, het sy Afrikanerstertjie dik en vet agter hom gedril. Driemaal op 'n dag het hy 'n groot bord melk opgedrink. En o, die drinkery was 'n plesier om te aanskou! Met knieë op die grond wyd uitmekaar en 'n houding so vol verwagting het hy gulsig die laaste druppel opgeslurp. Na alle kante het dit gespat soos hy suip en as sy pensie rond en vol was het hy langs haar gaan staan en in haar gesiggie gelek. ‘Ounooi se lam, wat kan ounooi tog van jou sê!’ - Het sy hom teen die kake geklap. Wat Salomè se vader van Swartkoppie gepraat het, het sy nie gehoor nie, want hy het met opset sy stem gesmoor. Een ding was sy seker van - sy kon dit voel - daar was onraad aan die broei. Sy het begin terugdink aan die oggend toe haar vader die verkluimde dingetjie aan haar afgestaan het en haar ingespan om elke beweging van hom en elke woord wat hy gesê het weer in haar geheue terug te roep. Ja, en soos 'n waarskuwing uit die geheimsinnigheid klink die twee woorde ‘vir Kersdag’ in haar ore... Oor twee dae sal dit Kersdag wees! Waarom het daardie woorde nie die dag toe hulle geuit is op haar 'n indruk gemaak nie - waarom het sy hulle nie eens gehoor nie? Was dit omdat sy so uitermate bly was? Swartkoppie!

Kersdag! Langsaam en soos 'n groot ramp het die betekenis wat in daardie woorde geskuil het op haar neergedaal. 'n Lam gevoel het haar oormeester. Dit was klaar... klaar. Daar was niks meer aan te doen nie. Sy wis nou waarom Swartkoppie en Kersdag in een asem genoem is. Sy was daar so seker van dat die wete haar verlam het - haar laat voel het soos 'n wurm, 'n ewige nietigheid. En tog wou Salomè nie toelaat dat haar gevoel heeltemal oor haar sou seëvier nie. Nog nie, want waar lewe is, is hoop. Swaarmoedig het sy haar begewe na die boomholte wat haar en Swartkoppie se skuilplek was. Hoe sy nog sover kon loop was vir haarself 'n raaisel, want

[p. 138]

nie alleen was sy duiselig nie maar haar ogies het geswem in trane sodat sy skaars een tree voor haar kon sien. Daar in haar skuilplekkie het Salomè haar vir 'n goeie uur gaan wegsteek en niks uitgevoer nie. Selfs nie een opknappende gedagte het by haar opgekom nie. Sy was suf. Buitekant het die son heerlik warm geskyn en op die werf het alles maar sy stille alledaagse gang gegaan. Selfs die gepraat van die mense was alledaags, niemand sou ooit kon droom dat daar moord in hulle harte was nie. Onduidelik het Swartkoppie se geblêr haar bereik. Hy het sy Ounooi gemis en na haar begin soek. Eers kon dit Salomè nie byval wat die geluid kon wees nie maar stadig het sy bewus geword van Swartkoppie se stem.

Soos 'n lanfersluier val die swaarmoedigheid van haar af en in 'n kits is sy uit die boomholte en kniel sy langs die hanslam. ‘A! Swartkoppie, jy is al so groot dat ek jou glad nie eens met my twee arms kan omvat nie. Plaas dat jy klein bly - klein vir jou Ounooi, want jou mooi, vet, ronde lyfie het alweer die duiwel se lis opgewek. Heeldag word ek gewaarsku teen die listigheid van die duiwel en hulle weet nie eers nie dat hy in hulle harte regeer nie.’ Maar swaarmoedig kon geen mens in Swartkoppie se teenwoordigheid bly nie want uit hom het te aansteeklik die lus vir die lewe gestraal. Hy het met haar begin stoei en gou was hulle verdiep in hulle ou speletjie van huppel-spring soos Salomè dit genoem het. Nie te lank nie of Salomè gewaar een van die plaaskaffers. Meteens is al die vreugde wat so spontaan by haar opgewel het, gedemp en met haar hand nou om Swartkoppie se snoetjie gesluit om hom stil te hou, vra sy met 'n bedrukte stemmetjie: ‘Waarom is jy dan nog nie veld-toe nie, Johans?’ Vrees het haar ogies verglaas - amper soos die van 'n dooie laat lyk terwyl sy in die grootste spanning op sy antwoord wag.

‘Ek moet help slag vanoggend, my nooi - jy weet môre dis die groot dag.’

Salomè sou sonder twyfel inmekaar gestort het as haar vader nie net juis op daardie oomblik langs hulle verby gekom het nie. Nuwe hoop het haar vir 'n oomblik besiel maar toe merk sy dat hy nie eens bewus is van haar en Swartkoppie se teenwoordigheid nie. Met sy sambok in sy hand stap hy aan in stilte.

Sonder om haar aan hom op te dring het Salomè langs hom gaan loop. Swygend stap sy aan langs hom en toe in stille vertroue lê sy haar handjie in syne en met groot oë kyk sy op in sy gesig of sy daar geen tekens van erkenning kon bespeur nie. Maar, helaas nee. So ver as dit hom aangaan het daar op daardie oomblik ten minste nie so iemand soos sy bestaan nie. Telkens weer egter het sy haar ogies op hom gerig maar sy gesig was vir haar soos 'n geslote boek. Mismoedig en senuagtig het sy haar handjie in syne begin ronddraai - sonder enige uitwerking egter. Sy kon eenvoudig sy aandag nie trek nie. Salomè wou net weer omdraai om haar

[p. 139]

in die boomholte te gaan wegsteek toe Swartkoppie met 'n lewenslustige sprong voor haar vader se voete te staan kom sodat hy amper oor die diertjie struikel. Hiert jy! skrik hy op uit sy belangeloosheid en met sy sambok raps hy die lam speel-speel om die bene. Dit het die kind verbly om die vertroulikheid tussen haar vader en haar hansie te verneem, en vol verwagting kyk sy weer op in sy gesig. ‘Hy is 'n liewe ou hansie, nê Pappie - het ek nou nie mooi vir hom gesorg nie?’ Sy het haar ogies na die grond geslaan want sy kon tog nie deur haar trane sien nie. Haar handjie het ook somar slap geword en uit syne geval.

Toe, ewe onverwags lê haar vader sy swaar hand op haar skouer en vra: ‘Is my kind bly dat dit môre Kersdag is?’ Waarom het Swartkoppie hom aan Kersdag laat dink? Sy kon hom nie 'n antwoord gee nie en om haar ontsteltenis weg te steek buk sy oor Swartkoppie om hom teen haar hartjie vas te druk. Haar vader het aangestap en toe hy by die kombuisdeur ingaan hoor sy hom sê: ‘Die hanslam moet vanaand geslag word.’

Ontsin van verdriet hardloop Salomè na die boomholte. Swartkoppie het natuurlik gedink dat dit 'n spelery was en het haar huppelend gevolg. Teen die boomstam geleen slaan Salomè haar bewende armpies om die lam se nek en hartroerend prewel sy: ‘Liewe Heer, red asseblief my Swartkoppie, dan sal ek vir ewig 'n gehoorsame kind wees.’ Dieper kruip sy in die holte in en bars in hewige snikke uit.

S. BRUWER.