Die nuwe brandwag. Tydskrif vir kuns en lettere. Jaargang 1931

[p. 128]

Sy Naam Was Francois Pieterse.

NADAT ek ses maande lank blomme verkoop het in Koenen se blomwinkel, het ek hom vir die eerste maal gesien. Hy was lank, maar nie juis fors gebou nie. Sy hare was swart, en ook sy oë en snor. Vroeg een môre het hy by my angeliere gekoop, 'n pragtige ruiker rooi en pers angeliere. Die wat pers was had wit spikkels op. Daarna het hy elke môre gekom en by my blomme gekoop, altyd angeliere. Hy het aangedring dat ek altyd die beste vir hom sou uitsoek. So het dit gekom dat ek hom gereëld verwag het. Sodra ou mnr. Koenen die winkel in die môre om sewe uur oopsluit, het ek ingegaan en die beste angeliere uitgesoek, en dit gereed gehou vir hom. Elke môre het ek dit gedoen, en elke môre het hy die uitgesoekte ruiker kom haal.

Hy was nie soos die ander mans wat blomme kom koop het nie. Hulle het altyd met my geglimlag en 'n praatjie aangeknoop. Maar hy het nooit met my geglimlag nie. Toe het ek verskeie kere self met hom begin praat oor een en ander. Maar dan het hy slegs kortaf geantwoord en weer aangestap. Sommige dae het hy later gekom as gewoonlik, en dan het ek in die deur gaan staan en rondgekyk of ek hom nie sien nie.

Op 'n sekere môre het ek uitgevind wat sy naam was. Heel toevallig het ek dit uitgevind. Toe hy geld uit 'n sakkie van sy onderbaadjie haal, val 'n naamkaartjie uit. Op die vloer voor my voete val dit en ek tel dit vinnig op. Toe ek die kaartjie aan hom oorhandig lees ek die naam daarop. Sy naam was Francois Pieterse.

Toe ek sy naam ken wou ek ook weet vir wie hy die blomme koop. Die volgende dag toon ek hom 'n mooi ruiker angeliere en sê:

‘U verloofde sal baie van hierdie ruiker hou, mnr. Pieterse.’

Hy glimlag net effens en haal die geld uit sy onderbaadjiesak. Hy het altyd die geld in sy onderbaadjie-sak gedra, dieselfde sak waarin sy naamkaartjies was.

Ek vra toe: ‘Of is dit miskien vir u vrou?’

Hy neem die ruiker aan. Ek staar vas in sy gesig, maar hy sê niks nie.

Daardie dag het ek baie aan Francois Pieterse gedink. Ek wou graag weet vir wie hy die angeliere koop.

* * *

'n Sekere somersaand het ek na die bioskoop gegaan. Ek was alleen. Ek het niemand geken wat my kon vra om in die aand saam met hom na die bioskoop te gaan nie. Daarom was ek daardie somersaand alleen, soos baie ander aande.

[p. 129]

Net toe ek plaas neem in 'n bank sien ek Francois Pieterse sit. In 'n bank, 'n endjie voor my, het hy gesit, en langs hom was 'n meisie. Ek kon haar gesig nie sien nie, maar sy had donker krulhare, wat oor haar ore en in haar nek hang. Sy was geklee in 'n dure aandrok, en om haar nek was 'n string pêrels. Ek het nog nooit so'n dure rok besit nie, dink ek, terwyl ek vooroor buig om haar beter te kan sien. Sy kry natuurlik die angeliere wat hy elke môre by my koop, dink ek, en ek wonder of sy sy verloofde is.

Ek merk dat Francois Pieterse gedurig met die meisie met die krulhare praat, en dat hy half oorleun na haar. Sy gesels egter nie met hom nie en skud net af en toe haar kop. Ek staar vas na hulle en vergeet alles om my. Maar toe gaan die ligte uit en begin die vertoning. Ek kon Francois Pieterse nie meer sien nie.

Met die pouse staan 'n man agter my op en stap reguit na Pieterse en die meisie. Hy was kort en dik, en had baie sproete in sy gesig. Die meisie met die krulhare groet hom vriendelik en draai half om, weg van Pieterse af. Toe kon ek haar gesig goed sien. Pieterse neem geen notiesie van die vreemdeling nie, maar die meisie met die krulhare lag hard en aanhoudend, en gesels met die sproetgesig-man.

Toe ontstaan skielik die begeerte by my om op te staan en met hom te gaan gesels, want hy was so allenig. Maar ek kyk na my rok en besluit om nie te gaan nie. Dit was somar 'n gewone rok wat ek aan had, nie 'n aandrok nie. My oë hou ek egter strak op Pieterse gevestig, en ek wens dat ek ook in 'n dure aandrok geklee was en langs hom kon sit. As hy my sou vra om saam met hom na die bioskoop te gaan, sou ek net met hom alleen praat, en na hom oorleun, dink ek. Ek sou na niemand anders kyk nie. En as hulle begin met die vertoning van die prent, dan sou ek voortgaan om met hom te praat en nie na die prent kyk nie.

Toe die vertoning verby is en die mense die gebou verlaat, volg ek hom en die meisie met die krulhare tot in die straat. Toe kom die man met die sproete weer by hulle, en aldrie stap 'n ent langs die sypad af. Maar meteens gaan hulle staan en ek kon sien dat daar 'n hewige woordetwis aan die gang was. Ek kom naby hulle en kon Francois Pieterse se stem hoor. Hy was kwaad en besig harde woorde teenoor die sproetgesig-man. Toe begin die meisie met die krulhare hardop te lag, en sy stap ingehak weg met die ander kêrel. Francois Pieterse bly stil staan en staar hulle agterna.

Vinnig stap ek vlak voor hom verby en my sakkie val uit my hande op die sypad. Ek staar vas in sy gesig, en toe hy my sien herken hy my. Hy knik effens. Toe stap hy weg. Ek draai om en tel my sakkie op waar dit lê op die sypad. Toe hardloop ek agter hom aan en gryp sy arm. Verwonderd bly hy staan.

[p. 130]

‘Mnr. Pieterse,’ sê ek, ‘u moet seker môreoggend 'n ruiker angeliere by my kom koop. Daar sal pragtige ruikers wees, mooier as wat ons nog ooit gehad het.’

‘Goed,’ sê hy, ‘ek sal seker kom.’

Toe stap hy verder en ek staar hom lank agterna.

* * *

Daarna het ek elke aand na die bioskoop gegaan. Ek het so te sê al my geld bestee aan die koop van bioskoopkaartjies, en sommige dae kon ek net 'n paar piesangs koop om te eet. Maar in daardie dae was ek nooit eintlik honger nie. Daar het alleen die verlange in my gebrand om Francois Pieterse te sien. Alleen wanneer my oë op hom kon rus was ek gelukkig. Maar gewoonlik was hy nooit in die bioskoop te vinde nie. As ek dan 'n tydlank daar gesit het en hom nêrens kon sien nie, dan het ek maar weer uitgegaan en in die strate rondgedwaal en na hom gesoek. Hy het nog gereeld elke môre sy blomme kom koop, maar in die aand was dit moeilik om hom te vind.

Eenmaal het ek hom weer met die meisie met die krulhare gesien. Dit was al laat in die aand en hulle het langs 'n systraat afgestap. Hy het verskeie kere probeer om sy arm in dié van die meisie te hak, maar dan trek sy haar arm weg. 'n Hele end langs die straat het ek hulle gevolg, tot hulle eindelik in 'n huurmotor klim en wegry.

Met 'n ander geleentheid was ek so gelukkig om hulle weer in die bioskoop aan te tref. In die bank net agter hulle het ek gaan sit. Hulle het egter te sag gepraat en ek kon nie hoor waaroor hulle gesels het nie. Maar ek het gehoor wat die naam was van die meisie met die krulhare. Hy het haar Lily genoem. Sy was daardie aand nie meer so nukkerig soos voorheen nie, en het somtyds na hom oorgeleun en met hom gesels.

Ek het gewag tot die vertoning verby was, en toe na my kamer gegaan in Potgieterlaan.

* * *

Toe het ek siek geword en moes tien dae lank pal in die bed lê. Dit was 'n swaar tyd en ek weet nie meer presies wat alles gebeur het nie. Die vrou van wie ek die kamer gehuur het, en my nou en dan tydens die siekte kom besoek het, het my later vertel dat ek 'n hoë koors had, en dat ek meer as eenmaal Francois Pieterse se naam genoem het.

Agtien dae nadat ek siek geword het, het ek vir die eerste keer weer in die blomwinkel gekom. Ek het nog baie swak gevoel en moes uiters bleek gewees het, want ou mnr. Koenen het gesê dat ek nog nie gesond is nie, en dat ek 'n paar dae langer moes tuisbly. Maar ek het hom verseker dat ek heeltemal gesond voel en dat ek my werk kon doen. Toe het ek geglimlag en later selfs probeer om 'n deuntjie te fluit. Vinnig het ek tussen die blomme

[p. 131]

heen en weer gestap en alles heel mooi gerangskik. Maar somtyds moes ek skielik stilstaan en met my hande vasklou aan die uitstalrak. Daarvan het ou mnr. Koenen egter niks gemerk nie.

Versigtig het ek die mooiste angeliere uitgesoek en eenkant neergelê vir Francois Pieterse. Ek was lank weg en nou moes hy die mooiste ruiker kry, het ek gedink. En toe wonder ek of hy belangstellend sou vra waar ek al die tyd was, en of ek nou weer heeltemal herstel is.

Kort-kort het ek in die deur gaan staan om te sien of hy al aankom. Ek het die môre die beste rok aangetrek wat ek het, - 'n groen rok met klein blou en rooi blommetjies daarop. Ek het gewonder of hy lief is vir groen. Die punte van my kortgeknipte hare het ek probeer krul. Ek wou dit deur 'n haarkapper laat doen, maar ek het nie die geld gehad nie. Ek het gewonder of hy sou opmerk dat my hare in krulle hang oor my ore en in my nek.

Die hele môre het ek gewag, maar hy het nie sy verskyning gemaak nie. Toe die klok op die gebou aan die oorkant van die straat tien uur slaan, toe het hy nog nie sy ruiker kom haal nie. Ek wou ou mnr. Koenen vra of Francois Pieterse nog elke môre kom blomme koop, maar hy sou nie weet wie ek bedoel nie. Toe troos ek my met die gedagte dat hy somtyds baie laat kom. Ek kon goed onthou hoe hy een môre eers om elf uur daar aangekom het.

Ek het in die deur bly staan en gewag. Om tien minute voor elf sien ek hom meteens vlak voor my verbystap. Ek het half geskrik, want toe ek hom gewaar was hy reeds vlak by my. Hy het my nie gesien nie, maar het verbygestap, en in sy hand was 'n pragtige ruiker angeliere.

Voor ek wis wat ek doen het ek agter hom aangehardloop en aan sy arm gegryp.

‘Mnr. Pieterse.’ Ek klou sy arm krampagtig vas en voel duiselig. Vir 'n enkele oomblik was alles swart voor my oë: die siekte het my uitgeput. ‘Mnr. Pieterse, en waarom kom koop jy nie meer jou blomme by my nie?’

Hy het geskrik, so skielik het ek aan sy arm gegryp.

‘So,’ sê hy verwonderd, ‘en dan is jy weer terug? Ek koop nou my blomme elders, omdat ek jou nie meer by hierdie winkel sien nie. Kyk hier, welke pragtige ruiker.’ Hy hou die ruiker voor my, sodat ek die angeliere kon sien en die geur daarvan inasem. Hulle was rooi en pers en sommige had wit spikkels op. Meteens het alles weer helder voor my geword.

‘Maar ek was siek, mnr. Pieterse,’ sê ek. ‘Ek was tien dae lank pal in die bed. Nou is ek weer heeltemal gesond en terug in die blomwinkel.’

Hy sit sy hand op my skouer en sê: ‘Ek is bly dat jy terug is. Vanaf môreoggend sal ek weer my blomme by jou koop. Goeie môre.’

[p. *27]

MAGGIE LAUBSER:
MEIDJIE.

[p. 132]

Hy verdwyn tussen die baie mense in die straat, en ek hardloop terug na die winkel. Ek rangskik al die blomme netjies en sing sag 'n deuntjie. Daardie dag, en ook die daaropvolgende dae was ek opgeruimd en bly. Met al die mense wat kom blomme koop, het ek vriendelik gelag. Ou mnr. Koenen het gemerk dat ek in so'n opgeruimde stemming was. Met sy groot, growwe hand het hy aan my ken gevat en gesê: ‘Ek is bly om te sien dat jy nou weer heeltemal herstel is van die siekte.’

Op 'n sekere môre kom hy onverwags vroeër as gewoonlik. Glimlaggend groet hy my, en dit skyn asof al die vriendelikheid van die wêreld uit sy oë straal. Ek was verheug om hom so bly te sien, en hoewel sy ruiker al lankal gereed was, maak ek asof ek nog eers die ander blomme moet rangskik voordat ek dit aan hom oorhandig.

Toe ek hom die ruiker aanbied staan hy vir 'n tydjie stil en beskou dit. Toe sê hy dat ek hom nog 'n ruiker moet gee. Ek was verwonderd, maar haas my om aan sy wens te voldoen. Hy hou die twee ruikers langs mekaar en vra my welke een die mooiste is. Ek leun oor na hom en sê:

‘Die een wat u die eerste geneem het. Elke angelier in daardie ruiker is spesiaal uitgesoek vir u.’

Vir 'n oomblikkie staar hy my glimlaggend aan, en gee toe weer aan my die ruiker wat hy die eerste geneem het terug.

‘Dit is vir jou,’ sê hy, ‘'n present van my.’

Voor ek hom kon bedank was hy weg. Met bewende hande hou ek die ruiker vas en druk dit toe teen my bors. Dit was 'n present van hom, het hy gesê.

Daardie dag was ek blyer as ooit tevore. Ek het die ruiker saamgeneem na my kamer in Potgieterlaan. Van die vrou van wie ek die kamer huur het ek 'n blomvaas geleen, die angeliere daarin mooi gerangskik en dit voor my bed geplaas. Daardie nag het ek min geslaap. Ek het gedurig gedink aan Francois Pieterse en die ruiker wat hy my gegee het.

Die volgende dag het hy nie gekom nie. Ek het die hele dag vir hom gewag, maar hy het nie sy verskyning gemaak nie.

Net voor die winkel sou sluit het ou mnr. Koenen my sy koerant gegee, waarin 'n advertensie was van 'n nuwe blomwinkel wat die volgende dag in dieselfde straat sou geopen word. Ek het die advertensie deurgelees, maar my gedagtes was so verstrooid dat ek nie eintlik geweet het wat daarin staan nie.

Maar skielik het ek die koerant gegryp en dit naby my oë gehou. In die kolom naas die advertensie het ek skielik sy naam gesien, Francois Pieterse se naam. Hy is daardie selfde môre getroud, lees ek daar. Ja, hy was getroud, hy, Francois Pieterse. En die naam van die meisie staan daar, maar ek kon dit nie meer lees nie. Alles het swart voor my oë geword en die druk-

[p. 133]

letters het ineengeloop. Maar haar naam was nie Lily nie, dit was 'n ander naam. Langsaam het ek die koerant, tussen my vingers opgefrommel, en dit op die vloer laat val.

Toe die winkel sluit het ek die ruiker angeliere meegeneem wat ek daardie oggend vir hom uitgesoek het. Die angeliere was rooi en pers, en sommige had wit spikkels op.

In my kamer in Potgieterlaan het ek 'n swart rok aangetrek, en swart skoene en kouse. Daarna het ek die ruiker geneem en na die weeshuis gegaan.

Toe die matrone van die weeshuis die deur oopmaak, oorhandig ek haar die ruiker. Sy hou dit vas met albei haar hande en glimlag. Sy kon sien dat sommige rooi was en andere pers, en dat sommige wit spikkels had.

‘Dit kom van Francois Pieterse,’ sê ek toe.

‘Wie is hy?’ vra sy.

‘Hy was my man,’ antwoord ek.

Sy kyk my aan met haar groot, blou oë en vra:

‘Is hy dood?’

‘Ja,’ antwoord ek.

Toe draai ek om en stap langsaam terug na my kamer in Potgieterlaan. Ek gaan sit op die kant van my bed en beskou die ruiker in die geleende blomvaas. Dit was sy persent van die vorige dag. Ek haal dit versigtig uit en druk dit vas teen my bors.

Toe word alles weer swart voor my oë, en kon ek my alleen sy naam herinner. Sy naam was Francois Pieterse.

RUD. P. VISSER.