Die nuwe brandwag. Tydskrif vir kuns en lettere. Jaargang 1931

[p. 84]

'n Boeddhis se Pelgrimsreis.

When the Devil was sick, the Devil a monk would be;
When the Devil was well, the devil a monk was he.

EK het die laaste tyd hierdie reëls in my kop gehad want ek het 'n danige seer toon gehad en ook 'n besoek van 'n predikant. Die seer toon het ek nog, maar van die predikant het ek ontslae geraak.... ek het hom beloof om 'n godsdienstige boek te lees. So het ek vir die twintigste maal van die rak waar die teologiese werke staan 'n ou troetelkind afgehaal, en ek sou graag sien dat al my lesers dit lees of hulle kruppel is of nie. Sy naam is ‘Three Years in Tibet’ deur Ekai Kawaguchi. Dit spyt my dat dit nog nie in Afrikaans vertaal is nie.

Die auteur was die geleerde ab van 'n belangrike klooster in Tokio, maar hy het sy werk bedank en as kluisenaar in Kyoto gaan woon om al sy aandag aan Chinese Boeddhiste-manuskripte te wy. Hy het ontdek dat daar baie belangrike tekste van die Mahayana (d.i. Groot Weg) in Tibet was, en dus het hy besluit om die reis na Lhasa te aanvaar en sodoende ander te help om deur middel daarvan die weg tot saligmaking te vind. Dit het beteken dat hy in Indië Engels moes aanleer, daarna ook die letterkundige asook die gemeenskaptaal van Tibet, en uiteindelik ook Nepalees, daar hy van plan was om vermom deur Nepal Tibet binne te gaan. Engels met sy gek spelling is 'n verskriklike taal om te leer, net soos Nejalees, en Tibetaans is net so swaar soos Lancashire-Engels, hoewel dit meer musikaliteit besit.

Voor sy vertrek uit Japan moes hy afskeid neem van sy ou gemeentelede. Hulle wou hom graag fêteer en kosbare geskenke aanbied... 'n moeilike predikant om te groet daar hy slegs beloftes en geen geskenke wou aanneem nie! Van dié een 'n belofte om nie weer sterke drank te gebruik nie, van daardie een om tabak te laat staan; van 'n vermoënde en bekende visser 'n plegtige belofte om die lewes van Boeddha se klein broertjies, die visse, te spaar; van 'n groot hoenderboer 'n eed om nooit weer hoenders dood te maak nie.

Op sy eenvoudige, Evangeliese manier vertel hy dat hy hierdie geskenke die meeste waardeer het, en dat die gevolge hiervan hom uit menige verleentheid gehelp het op sy gevaarlike reis. ‘Ek weet dat die groot liefde van die barmhartige Boeddha my altyd in gevaar beskerm het; maar, wie weet, miskien het die lewensredding van honderde en duisende gevinde en gevleuelde skepsels veel bygedra tot my wonderbaarlike ontkominge.’ Dan

[p. 85]

verheug hy hom, soos dit 'n godvrugtige priester betaam, dat hy sy vriend, die hoenderboer, van 'n groot sonde - hoendermoord - gered het.

Die eerste groot guns van die Voorsienigheid het hom in 'n Japanese hotel in Singapore te beurt geval. Weens respek vir sy geel kleed, het hy altyd die eerste warm bad in die oggend gekry. Eendag was hy so besig om die Heilige Skrif te lees dat hy sy bad vergeet het. Toe kom daar 'n geweldige skudding, dit was 'n aardbewing. Die badkamer het ingestort en na die onderste verdieping geval met bad, waskom met al die ander toebehoorsels soos sponse, seep, en 'n jong Japanese dame wat deur die grasie Gods sy plek geneem het. Sy is na die hospitaal vervoer, maar daar was weinig hoop op herstel.

Hy kom meer dood as lewendig in Tibet aan langs 'n onbekende pad oor die Himalayas, dwarsoor ysvelde en gletsers, feitlik op die dak van die wêreld, soms meer as 20,000 voet bo seespieël. Hy word gemartel deur rumatiek, spuug bloed en kan soms glad nie asemhaal nie. Toe hy op die uiterste was het 'n swerwende ou vrou haar oor hom ontferm en hom weer bygebring met warm tee met sout botter daarin.

Die vuiligheid in Tibet kon hy maar nie gewoond word nie. Die Japanese is een van die sindelikste nasies, en hy durf nie eens sy mond in die oggend uitwas om sy vermomming nie te verraai nie. In Tibet is was iets buitengewoons, en 'n laag vuilis op die gesig beskou hulle as pragtig. Net soos party van ons jongkêrels nie na 'n meisie sal kyk as haar gesig nie met rooisel getakel is nie, so ook word 'n meisie in Tibet onvroulik beskou as sy nie 'n vuil nek het nie. Om vuilis af te was is om geluk af te was. Voorwaar net 'n plek vir 'n jongensskool. Die hoëlui is in Tibet baie hoog en ons priester met sy gevoelige Japanese neus klae baie hieroor.

Om sy reis met gemak voort te sit koop hy 'n paar skape om sy bagasie te dra. Ek hou van die tekening van hierdie liewe ‘Vicar of Wakefield’ wat die berge klim vergesel van sy twee getroue skape, wat hy dikwels van sy eie kos moet gee, gebakte meel en tee met botter daarin. As gevolg van die ontbering sterf een, en met trane in sy oë lees hy die begrafnisrede, en dan koop hy 'n bok wat in sy mening taaier sal wees. Die oorlewende skaap red snags sy lewe deur sy warmte, en ook eenkeer as hy byna verdrink in 'n dreunende yskoue stroom water.

Dan tref hy enige pelgrims van Dam-Gyasho, 'n soort Boeddhis van wie hy nie hou nie, daar hulle nieteenstaande hul godsdienstigheid beroepsdiewe en moordenaars is. Hy preek egter elke aand vir hulle en hoop om sodoende hulle harte te versag. Sy preke het hulle trane laat stort, en dit, of hulle leuse ‘Geen besigheid op 'n pelgrimstog’ het hom met lewe en weinige besittings ongedeerd gelaat.

[p. 86]

Die volgende gevaar was van baie ernstiger aard. 'n Jong pelgrimsmeisie het doodverlief op hom geraak. Haar naam was ‘Maandag’ en haar skoonheid was ongeëwenaard. Sy het hom vertel dat haar pa 'n miljoenêr was wat honderd-en-sestig jakke en vierhonderd skape besit het; dat haar ma besonder goedhartig was; dat die lewe met haar saam 'n lang Chachang pemma sou wees. (Dit is 'n Tibetaanse uitdrukking wat beteken: ‘om vir ewig tee en sterk drank om die beurt te drink’, m.a.w. om vir ewig kermis te hou). Dit het al die krag van onse Lama se geloof geverg om sy selibaat van Maandag te red. Sy het hom vertel dat die geestelikes in haar land toegelaat was om te trou. Hy het probeer om haar met 'n paar teregwysinge geskik vir die geleentheid te troos, maar ek twyfel of hulle werklik arme klein Maandag se hart tevrede gestel het.

Dit lyk of die moeilikhede hom nou van alle kante beset. Nadat hy 'n groot sneeuval met moeite deurgekom het, moes hy die twyfelagtige gasvryheid van 'n klomp skurke aanneem. Hy troos homself dikwels met die teks: ‘Vir diegene wat geen verwantskap met Boeddha het nie, is dit baie moeilik om saligheid van Boeddha te ontvang’. Sy gashere dink dat hy toorspreuke teen hulle mompel, en waar vroomheid geen uitwerking gehad het nie, het hulle bygeloof gasvryheid in die hand gewerk. Hierna het struikrowers hom beroof van al sy besittinge behalwe 'n reliek van Ceylon aan Dalai Lama gestuur. Die rowers dwing hom om hulle te seën voor hulle hom verlaat en hy troos homself met die gedagte dat dit vir die beste is daar hy slegs boete doen vir al sy sonde.

Geslaan met sneeublindheid strompel hy voort deur 'n sneeustorm totdat hy eindelik gered word deur twee ryk veeboere, mnr. Bum en mnr. Po, wat hom weer gesond maak en voorthelp op sy pad. Op die pad tel 'n karavaan hom op en bring hom na Lhasa. Hy word geskok deur die leiers van die karavaan wat 'n slagpaal naby Lhasa besoek waar daardie dag twee honderd en vyftig skape en bokke en vyf-en-dertig jakke geslag is solank hy daar was. Hy bars in trane uit en vertrek vol afsku vandaar. Hy preek vir die karavaan en hou lesinge oor Tibetaanse grammatika en hulle kom so onder indruk daarvan dat hulle 'n silwer kollekte vir hom hou, want hoewel hulle almal Tibetaans gepraat het, het hulle geen benul van die bestaan van grammatika gehad nie.

Naby Lhasa vind hy die Departement van Publieke Werke hard besig aan die bou van 'n magnifieke tempel op advies van die Goewermentswaarsêer, om daardeur oorstroming te verhoed. By die tempel van Shigatze woon daar vyfduisend priesters wat baie streng leefreëls volg behalwe wat betref sterke drank. Daarna het hy 'n seun met kouwater-verbande weer lewendig gemaak. Hy was die enigste een wat nie geglo het dat dit 'n wonderwerk was nie, want hy het gemerk dat die seun se pols nog saggies geklop het.

[p. 87]

Hy het gesien hoe die Landbou-departement vernielende haelstorms verhinder deur priesters die aankomende storm met kunsmatige haelstene van modder gemaak en behoorlik ‘getoor’ te laat bestook. Somtyds keer dit die storm, maar as dit niks baat nie, word 'n priester goed afgeransel en die priesters moet skadevergoeding betaal. Die boere betaal 'n swaar assuransiefooi vir hierdie Landbou-diens.

In Tibet moet 'n mens jou tong uitsteek om respek te betoon; ek vrees in Suid-Afrika sal ons predikante so'n handelwyse verkeerd opneem.

As gevolg van sy kennis van medisyne is ons pelgrim 'n tydlank gewild in Lhasa, en daardeur kan hy sy studie ongedeerd voortsit. Hy slaag in die Matrikulasie - wat hom onder Suid-Afrikaners bemind behoort te maak. Daar dit ietwat anders gereël word as by ons, hoewel dit daar byna net so verafgood word, sal 'n kort beskrywing miskien interessant wees.

Die onderwerpe vir die eksamens is Kategismus, en Boeddhiste-metafisika. Die examinandus sit en die examinator staan oor hom en bulder vrae in groot opgewondenheid, onderwyl hy sy hande saam stamp en met sy voete die grond laat dreun. Die doel is om alle duiwels deur 'n manhaftige houding af te weer en op dié manier die waarheid op te diep. So vinnig soos die kandidaat antwoord (bv. Was Boeddha menslik?) ontstaan daar 'n stroom van vrae uit sy antwoord, almal daarop gemik om hom in 'n hoek te keer. Na twintig jaar van hierdie soort eksamens behaal die inboorlinge die doktorsgraad.

Soos in Suid-Afrika regeer die vrou in Tibet die huis. Sy deel sakgeld uit aan haar eggenotes uit hulle verdienstes. Wee enige eggenoot wat van sy verdienste terughou; in plaas van liefkosing is klappe sy deel.

Tibet is gelukkiger as Suid-Afrika, want daar is drie Ministers van Finansies, elkeen waarskynlik om 'n oog op die ander te hou. Hoër Onderwys is daar baie soos by ons, want dit is hoofsaaklik op die geheue gegrondves; daar moet minstens honderd bladsye uit die hoof geleer word elke jaar. Die bamboes is die vernaamste leermiddel. In hierdie opsig ontbreek ons kennis ver, met die gevolg dat ons seuns nooit Engels leer spel nie. Ons skrywer verkies egter die Suid-Afrikaanse metodes en keur dit nie goed dat onderwysers die seuns uitskel met woorde soos ‘bees’, ‘bedelaar’, ‘duiwel’, ‘esel’, en ‘eter van ouervleis’. Seuns is seuns dwarsdeur die hele wêreld.

'n Mens neem met leedwese afskeid van hierdie vrome lama, en voel groot respek vir sy barmhartige, genadige geloof, waarvan Kipling ons in Kim reeds 'n idee gegee het.

Daar ek sewe jaar onder die Boeddhiste gewoon het, het ek 'n groot eerbied vir hulle godsdiens, maar ek kan nooit 'n Boeddhis wees nie, - want ek maak vlieë dood.

MAX DRENNAN.

[p. *19]

ENSLIN DU PLESSIS:
GESIG UIT DIE VENSTER.
(Foto deur Howard Coster, Londen.)