Die nuwe brandwag. Tydskrif vir kuns en lettere. Jaargang 1930

[p. 98]

Seksboeke.

‘En elkeen wat een van hierdie kleintjies wat in My glo, laat struikel, dit is beter vir hom, as 'n meulsteen om sy nek gehang en hy in die see gegooi word.’
(Markus 9:42.)

SENSUUR gaan lei ‘to the discouragement of all learning and the stop of truth, not only by disexercising and blunting our abilities in what we know already, but by hindering and cropping the discovery that might be yet further made, both in religious and civil wisdom.’

(Areopagitica - John Milton.)

'n Brandende vraag vandag is sensuur veral met betrekking tot boeke wat oor geslagsvraagstukke handel. Ons het reeds 'n Rolprent-Sensuur in Suid-Afrika, waarteen ek geen kritiek uit te oefen het nie, behalwe dat dit verder moes gaan en aanplakbiljette ook moes insluit. Party aanplakbiljette wat toneelstukke en rolprente in Suid-Afrika adverteer is onartistiek en gemeen, om nie te sê smerig nie, en hulle maak 'n beroep op die moroon in ons midde deur nog smeriger buitelandse morone. Dit verminder die prestige (as ons nog veel oor het) van die witman in die oë van die swartes: dit verminder die respek wat die swartes vir die witvrou gehad het. Stadsrade en die outoriteite in dorpe behoort versigtiger te wees as wat die geval is met betrekking tot hulle muur-dekorasies: die armblanke en die armswarte se kunsgalery. Adverteerders moet nie toegelaat word om kinders se oë te bombardeer met sterk-gekleurde kladwerke nie, wat 'n voorstelling gee van witmanne besig om te dobbel terwyl vrouens met min klere aan en onnosel gesigte op die agtergrond sjampanje drink. En, om 'n oomblikkie van die geslagskwessie af te stap, ek glo nie dat sensasiewekkende prente van rowers en sluipmoordenaars 'n gesonde opvoeding vir die baar volk in ons midde lewer nie, wat tog in alle opsigte ‘die kleintjies’ van Markus 9 vs. 42 is. Vir sulkes is ons 'n aanstoot, 'n ergernis, nog meer, ons laat hulle struikel.

Enige redelike sensuur van rolprente of toneelstukke, vernaamlik as daar 'n vrou van onbekrompe opvatting en deeglike ontwikkeling aan verbonde is, sal ek voorstaan. En ek sou verder gaan as blote sensuur.

Dit is ongelukkig waar, dat ons kinders mal op bioskope is. Ek sou kinders in hulle skooljare net so streng beperk as wat ek kon met betrekking

[p. 99]

tot besoeke aan selfs die moreel-suiwerste rolprentvertonings in die aand. Selfs die bestes is sleg vir die oë, sleg vir die longe, te opwindend en prikkelend vir die jeugdige brein, bring te veel van streek ten opsigte van skoolwerk en disipliene.

Kinders van skoolgaande-ouderdom moet in die eerste plek hulle afleiding tuis vind. Ons kragtige atlete van die Westelike Provinsie, daardie wonderbare Rugbyspelers, wat onder leiding van Paul Roos die wêreld getoon het watter reuse en sportsmanne Suid-Afrika kan voortbring, was nie produkte van die ongeurige lug van dorp-bioskope nie.

Wanneer ons egter by die Sensuur van Boeke kom, is ons op baie onsekerder grond; want soos Horatius met soveel wysheid geskrywe het;

Segnius irritant animos
Quam quae sunt oculis subjecta fidelibus et quae demissa per aurem
Ipse sibi tradit spectator -

Of: ‘Dit is die oë en die werklike aanskouing van 'n ding, wat gouste die gees laat ontvlam.’

Hier kan ons gelukkig pragmatiese toetse toepas. Die wêreld het maar min, of gladnie, skade deur die Sensuur van die Toneel ondervind nie. Dit is waar, 'n Engelse sensor het Bernard Shaw se ‘Blanco Posnet’ en ‘Widowers' Houses’ verbied (volgens my mening tog werklik godsdienstige toneelstukke) terwyl hy ewe blymoedig die opvoering veroorloof het van sy eie verspotte ‘Dear Old Charley’, waarin onsedelikheid en die uitspattings van losbandige jong mans as 'n groot grap voorgestel word. Maar die voordele weeg op teen die nadele.

Die geskiedenis van die Sensuur van Boeke was heeltemal anders. Waar ook 'n sensuur van boeke vasgestel is, het die vervolgingswaansin verrys.

Dit is waar, ons moet hier niks doen wat die kleintjies kan laat struikel nie, maar hier is die enigste praktiese Sensuur, die Sensuur van gesonde ouers, van gesonde huisgesinne; en waar ons dit in die eerste plek beoog, kan ons blymoedig saamstem met Milton se Areopagitica. Boeke van die gehalte wat Sensors van buite sal goedkeur is, om Bacon aan te haal, ‘but the language of the times’ en dra niks by tot vooruitgang nie. ‘If the amendment of manners be aimed at,’ skryf Milton, ‘look into Italy and Spain, whether those places be one scruple the better, the honester, the wiser, the chaster, since all the inquisitional rigour that hath been executed upon books.’

Kan 'n mens strenger Sensuur kry as in die eeue van Katolisisme se grootste bloei, toe skrywers en boeke na dieselfde brandstapel gegaan het, of toe die Protestante, wat op Vrye Handel in Gedagtes aanspraak gemaak het, skrywers kon verbrand, soos Kalvyn met Servetus gemaak het? Wat was

[p. 100]

die netto resultaat van die ketterye-vervolging? In die Verenigde State van Amerika alleen 400 verskillende soorte van Kristendom. Dit is wat uit die vuur uitgekom het.

Maar, sê U, vandag is ons sagter van aard as ons voorvaders; ketters word nóg in Rome nóg in Stellenbosch verbrand. Ons wil net hê, dat boeke oor ‘seks’ geban moet word.

Wat betref die nie-verbrand van ketters as ons die kans kry: ons is so min gevorder in beskawing en nog so na aan die Grotbewoner, dat ek gladnie so seker is nie.

Met betrekking tot ‘seks’-boeke, vertrou ek U nie. Die mense, wat hardste skreeu naar sensuur praat asof seks 'n siekte is en nie iets gesonds en mensliks nie - die vernaamste onderdeel in die lewe. Jong kinders, wat rein van gemoed is, kry geen skade uit die openhartigste boeke nie. Jongmense berokken hulleself die meeste skade deur omgang met slegte maats, en enige boek, selfs die Bybel, sal olie wees op die vuur van 'n bedorwe gemoed.

Wat ons nodig het is meer verstand by ons ouers en meer openhartigheid met hulle kinders. Geslagskwessies kan openlik bespreek word; en dwaasheid ten opsigte van seks of drank of voedsel of die ander essensiële dinge van die lewe kan gehekel word. Dan sal daar 'n end kom aan al die verhole gegiggel in hoeke, en seuns en meisies sou in hulle moeilikhede in verband met geslagsake sonder skaamte hulle ouers raadpleeg as raadgewers wat verstaan. Op die oomblik is, in die meeste huisgesinne, die ouers die laaste mense om ook maar te dink, dat hulle kinders moeilikhede het. Die oorsaak is die puriteinse, eeue-oue, dom-kriminele Verbod op Geslagskwessies.

Ek sal nooit die kritiek vergeet van 'n jong seun met betrekking tot wat 'n welmenende dame vir hom en sy maats gesê het nie. Hy het gesê: ‘Sy het gepraat asof ons nooit konyntjies had nie!’ en hy het lekker gelag. Ek was dit met hom eens, dat die hele saak, konyntjies en al, 'n groot grap was met niks ernstig daarin nie, tensy ons van ons verstand boerplekke vir konyntjies maak. Seks is, net soos die Dood of die veelvuldigheid van ons ingewande of Parlementêre Goewerment 'n groot grap, en as ons enige een van hulle te ernstig opneem, word ons geestelik siek of mal. Dit is beste om hulle met eerbied, steeds deur humor getemper, te behandel.

In die tussentyd, voed op en voed goed op. As ek vir myself mag spreek, kan ek sê, dat as 'n opvoeder van 40 jaar ondervinding, hoofsaaklik in Letterkunde en Filosofie, ek nooit geskroom het om in 'n gemengde klas op geslagskwessies neer te kom nie. Ek het altyd, soos ek ander aanraai, die netelige saak vasgevat. Openhartigheid waar moontlik, of so'n mate van agterhoudendheid as wat in deeglike famielies in ag geneem word verdryf sowel die dwase betowering van die misterieuse as alle vieslikheid.

[p. 101]

Ons praat teveel asof onsedelikheid alleen die oortreding van 'n gebod beteken. Om aan te haal, wat ek eenmaal in die ‘Rand Daily Mail’ geskrywe het: ‘Ons moet betreur, dat dit erken moet word, dat “onsedelike” boeke bestaan, maar verskillende beoordelaars sou verskillende definisies en lyste opstel. Myne sou alle boeke insluit, wat oorlog en militarisme verheerlik; baie “vaderlandsliewende” gedigte, en party van Rudyard Kipling; baie “skelmestories”, wat direk of indirek die dade ophemel van inbreker-menere; of van Napoleon die Grote of Dr. Jameson - - en sulke boeke soos “Westward Ho”!’

Sensuur en Liefdadigheid moet tuis begin. Gesonde tuistes, gesonde ouers, sensuur van slegte maats. As 'n kind 'n boek tuisbring, wat die ouer meen ‘sleg’ te wees, laat die ouer dit openlik met hom bespreek en die redes gee net soos hy dit sou doen as die kind 'n bottel brandewyn huistoe sou bring vir sy eie gebruik. 'n Boek kan ‘sleg’ wees vir 14, maar ‘goed’ vir 40: so ook brandewyn. Blote verbod wek net nuuskierigheid op, en die laaste toestand word erger as die eerste. Ek vind, dat ek 'n sekere mate van simpatie het vir die ketter Mark Twain, waar hy wens, dat Adam en Eva nie verbied moes geword het nie om die appel, maar om die slang te eet.

Maar om van ketters af te stap - terwyl ek skryf, kom daar 'n verklaring van die Aartsbiskop van Canterbury, waarmee ek nederig saamstem en wat kan dien om die seën uit te spreek oor wat ek probeer het om te sê:

‘Ons wil die geslagsdrang, wat 'n deel is van die mens se erfenis, vrymaak van die indruk, dat dit altyd omring moet wees van negatiewe waarskuwings en beperkings, en dit op sy regmatige plek plaas onder die groot skeppende en vormende kragte van elke seun en meisie.’

Die aartsbiskop sê, dat hy groter vryheid in die bespreking van geslagskwessies goedgekeur het vanaf sy voorsitterskap van die raad in 1902, daar hy liewer al die gevare wou loop aan vrye besprekings verbonde, as die groter gevare, wat die gevolg was van die voormalige sameswering om stilswye en verbod te handhaaf. Hy verwelkom die nuwe vryheid en die openhartigheid en gelykheid van verhoudings tussen jongmense.

MAX DRENNAN.