Die nuwe brandwag. Tydskrif vir kuns en lettere. Jaargang 1930

[p. 95]

Swartberg: 'n Fragment.

IN die Vrystaat en Transvaal, waar die vlaktes hulle uitstrek, daar trek die Vaal se gruis die smagtende mensdom van heinde en ver naar sy walle toe; in Egipte bevrug die water van die Nyl sy oewers, 'n bevolking word gebaar, en die woestyn word uitgetart; in tropies Afrika, waar die koors ‘rondwandel in die hete middagson’ en in die vogtige wasems van die nag, daar roep die Sambesi ons steeds met bulderende stem en vloei dan in stilte verby die monumente van diegenes wat in die verre verlede op sy boesem 'n nuwe kultuur na ons Afrika gebring het; en in die Karo, liewe ou Swartberg, waar jy en 'n duisend heuwels meng met die vlaktes en met die strome wat kronkel deur die valleie, daar trek jy my met magnetiese krag... En, voor ek verder gaan, ook jy, Langberg, jy wat daar ver weg uitstrek oor die vlaktes en heuwels soos die rug van 'n ylende slang.

Jou luime, ou Swartberg, ken ek baie goed. In stilte bewonder ek jou, droom ek oor jou - in die vroeë môre wanneer die ontwakende dag 'n môrekus op jou trotse hoof druk, en dan, dronk van bekoring, jou die hele dag lank met gloed oordek totdat die awend kom wanneer die vlugtende minnaar jou verlaat met 'n laaste blos op jou wange; en dan, asof hy jou nie kan vergeet nie, stuur hy in die stille nag die maan om jou te oordek met 'n towermantel van die fynste sy; in die winter wanneer die opvliegende Boreas buk oor jou heen en sy witste, sagste, dikste dekens oor jou trek; wanneer die suidewolkies van die awend soos nimfies teer, sonbadend, blosend om jou dans; of wanneer die winterreëngod en sy woeste ruiters jou poorte binnedring om verlof van jou te kry om die Karo, waar sy vyand, somerdroogte, sy werk van voorheen vernietig en vertrap, weer in te val en te herstel.

Ook ek, Swartberg, (vergewe my dit maar!) was, vandat ek jou die eerste maal gesien het, vervul met 'n verterende vuur van begeerte om nader kennis met jou te maak - om jou poorte binne te dring soos jou meer bevoorregte vriende. Dog ek was skugter - verlief - ek was bang om jou alleen in die eensaamheid te ontmoet. Daar was dalk 'n boodskap van jou te groot vir my siel om te dra!

[p. 96]

Toevallig is dit op een van daardie heerlike Karo-dae wanneer die môreson 'n vreemde lig oor jou bosbegroeide hellings werp - 'n lig wat alles oordek met 'n atmosfeer van reinheid, teerheid en gloed, en wat die koms van een van die strooptogte van die noordewind aankondig - dat ons ons tog na jou aanvaar. Stadig stoot ons aan en styg ons steeds hoër en hoër. Nader kom die klowe en kranse en kruine en al verder en deinsiger lê die valleie aan jou voet. Al helderder word die geluid van vallende waters wat die spookagtige dieptes van jou spelonke intuimel en - kleiner en kleiner word ek. Daardie hart van my wat daar onder in die vallei, nog altyd so swanger van bewondering was vir jou, dat dit gevoel het asof hy sou breek as hy nie op die een of die ander manier uiting kry nie, daardie hart lê nou klein, teleurgestel en terneergedruk daaronder in die vallei vanwaar dit kom.

* * *

Die ewige ruimtes van die ster-belaaide lug, die onverstaanbare kuns van die deur God begunstigde siel, en nou ook jy, ou Swartberg, wat ek altyd gemeen het ek verstaan en wat my verstaan - laat my oorstelp en oorbluf hier staan deur julle onbereikbare grootheid. Julle wat verkeer met die Gode inspireer my met 'n drang na vryheid en alles wat groot en edel is en laat my op die ou ent waar ek altyd was: geknel deur die bande van 'n liggaam so kortstondig van duur soos die aandblommetjie in een van die klowe aan jou trotse sy, en met die grense van my siel net so beperk soos ooit tevore.

* * *

Moeg en afgemat keer ek terug en daar, onder die lang, regop, herfsgekleurde poplierbome wat my altyd laat dink aan die langwerpige, songeverfde windwolkies wat saands sweef in die suide, daar gaan ek in die gras sit en speel met die rooi en geel en vaal herfsblaartjies wat ritselend rondom my val en klaarmaak vir hulle ewige rus; saggies ween ek totdat ek voel dat die bome, die blaartjies, die dood my veel nader is as jy, eensame ou Swartberg: want jy is kolossaal en ewig, en ek is nietig en gering met 'n siel so vry soos die vryheid van 'n gevangene!

A.J. BRUWER.