Die nuwe brandwag. Tydskrif vir kuns en lettere. Jaargang 1930

[p. 59]

A.E. Housman.

WORD A.E. Housman in Suid-Afrika waardeer? Sy werk is eenvoudig - amper naief - soos die ou ballades; en tog van 'n baie hoë gehalte. Dit is menslik en demokraties soos die van Whitman - maar gekenmerk deur iets fyns. Daarom behoort hy in ons land gelees te word.

Hy is in 1859 gebore - tree in die Engelse siviele diens - word Professor in Latyn aan die Londense Uniwersiteit in 1892. Sedert 1914 doseer hy dieselfde vak as Professor te Cambridge. Sy verse kan alleen geskryf geword het deur iemand wat sterk onder die invloed van die klassieke en heidense ideaal gestaan het. Tog is daar lesers wat meen dat hierdie geleerde en sy kuns nie in ooreenstemming is nie. Dit is waar dat ten spyte van die afgerondheid, sy werk nie met die gewone tradiesie van akademiese poësie saamval nie. Ook voel ons nie daarin die verhewenheid van Landor se poësie nie. Dit is egter in algemene menslikheid nou verwant aan Wordsworth. Dit is miskien nie 'n seldsame verskynsel in iemand wat sulke voorbeelde had soos Housman nie; en tog is daar iets eienaardigs in sy werk en sy lewe. Die wêreld het hom nie geken nie. Geen interessante jeugwerk verskyn tot A Shropshire Lad, 'n deurdagte en rype meesterstuk in 1896 gepubliseer word.

Vir 'n kwart een laat hy verder niks van hom hoor nie. Eers in 1922 word ons opnuut verras met 'n dun bandjie met die betekenisvolle naam: Last Poems. So'n natuurlike uiting en voortsetting van die eerste is dit dat die twee maklik in een band saam kon gevat word, met die opskrif: A Shropshire Lad.

Die werk van Housman sal voortlewe. Sy invloed op die jong digters is baie groot. Op 'n natuurlike wyse is dit een geword met die Engelse oorlewering van liriek. Tog is sy werk nie aan die publiek opgedring geword nie. Sommige sal dit seker as 'n kompliment beskou; 'n diepe lofuiting aan die volheid van klassieke geskrifte. Tog is dit ook 'n teken van slordigheid by lesers wat kort kort deur nuwe publikasies aan 'n outeur herinner wil word. Sy pessimisme, net soos by Hardy, bly onoorkomelik vir diegene wat in letterkunde nietighede van 'n troostende leer soek. Nie elkeen word verkwik deur Housman se ‘heldere maar bittere drank’ nie, of glo daarin dat 'n kunswerk sy bestaan self regverdig nie.

[p. 60]

Ja, - die honderd kort versies is almal mymeringe oor die dood. Twee wisselende stemminge heers: die dood is of die geweldenaar, dit eindig die lewe se korte skoonheid; of dit is die verlosser van ellende. Vir Housman is die lewe vol van mooiheid, maar nog meer van boosheid. Maar sy nugtere filosofie verskil van die van sy tydgenote van '90 deurdat dit kragtig en fris is. Dit laat hom ernstig genoeg om met die armsalige lot van die mens meegevoel te hê.

Niemand het soos A.E. Housman die groot elegiese algemeenhede met 'n sekerder kuns behandel nie, of met 'n groter heimwee. Nietemin bly sy stem indiwidueel, enig en nasionaal. Hy word 'n Engelse Omar Khayyam genoem; 'n onjuiste verering, waarvan slegs die epitet van toepassing is. Sy gedigte is vol van die geur en kleur van landelike Engeland, die buitelewe en die markstad. Hy roem die landelike mensheid as sy helde:

The lads in their hundreds to ladlors come in for the fair,
There's men from the barn and the forge and the mill and the fold,
The lads for the girls and the lads for the liquor are there,
And there with the rest are the lads who will never be old. -

Of plaaslike atlete in 'n droewe moment gesien, en met die rake juistheid van 'n puntdig weergegee:

And round that early laurelled head
Will flock to gaze the strengless dead
And find unwithered on its curls
The garland briefer than a girl's.

Of landelike verliefdes wat op 'n koppie rus, terwyl die kerkklokke in die laagtes lui, of daardie stil en ernstige:

Lovers lying two and two,
Ask not whom they sleep beside,
And the bridegroom all night through
Never turns him to the bride.

Die antieke en stille bekoring van hierdie reëls met hulle spontane soet klanke ruis sag in die oor. - Of die oorlede vriend, -

Has woven a winter robe,

And made of earth and sea,

This overcoat forever,

And wears the turning globe.

[p. *11]

GREGOIRE BOONZAAIER:
STILLEWE (Confucius),

(In die besit van A. Jacobson. Kaapstad.)

[p. 61]

Hierdie paar verse het ons alreeds 'n idee van sy tegniese vaardigheid gegee; sy maat is so pakkend as De la Maxe's, so bevredigend is sy saamvattende eenheid en verskeidenheid as die van Bridges. Die geoefende leser verneem saam met die hoofmaat 'n soort van ontwykende en geheimsinnige begeleiding. Housman kan die balladevorm heel eenvoudig, of met 'n fiere afgerondheid gebruik. Hierdie meevoerende samestelling word in die volgende byna onomatopoëtiese verse gesien.

Niemand wat die klank van klokke op windvlae gedra gehoor het, kan dit ooit vergeet nie:

He stood and heard the steeple
Sprinkle the quarters on the morning town.
One, two, three, four to market place and people
It tossed them down. -

Of in die statige, grootse uiting van die mooi vers wat begin:

Be still my soul, be still; the arms you bear are brittle -

Of in die verhewe maat: -

We'll to the woods no more,
The laurels all are cut,
The bowers are of bay
That once the muses wore.

Housman is nie alleen gelukkig in die keuse van maat nie, maar is tegelykertyd erg spaarsaam in sy gebruik van byvoeglike naamwoorde. As hy wel 'n adjektief gebruik kan daarop gereken word en dit laat 'n mens dink. Die gehegtheid aan wat juis is laat my dink aan 'n interessante teenstrydigheid by Housman. Een van sy beste gedigte, On Wenlock Edge, stel die ou stad Euricon voor en teken die verwantskap, tussen hom en die Romein van die vroë tydperk:

Then, 't was before my time, the Roman

At yonder heaving hill would stare:

The blood that worms an English yeoman,

The thoughts that hurt him, they were there.

[p. 62]

Hierdie verwantskap is goed deurvoel; ons voel dit ook in sy werk, met sy meer stoisynse as oosterse deemoed.

Tog is daar iets in Housman wat die Romein seker nie sou kon verstaan het nie. Sy klassieke reinheid kan egter nie 'n romantiese gevoel, 'n verlangste na die oneindigheid verberg nie.

I, a stranger and afraid
In a world I never made.

Somtyds is daar 'n peinsende droefheid:

Into my heart an air that kills,

From yon far country blows:

What are those blue remembered hills,

What spires, what farms are those?

That is the land of lost content,

I see it shining plain,

The happy highways where I went

And cannot come again.

Hy kan hom nie vryhou van tergende vertes nie. Ons korte lewe word in bande gelê deur die oneindigheid. Ons het so 'n kort tydjie om vir onsself en mekaar te leer ken:

Speak now and I will answer,

How shall I help you, say,

Ere to the wind's twelve quarters

I take my endless way?

Dit is die peinstaal wat die ou Romein miskien geken of nie geken het nie. Hy kon miskien nie die gevoel in die gedig Sinner's Rue verstaan het nie; ek laat dit in die geheel volg:

I walked alone and thinking,

And faint the night-wind blew

And stirred on mounds at crossways

The flower of sinner's rue.

[p. 63]

 

Where the roads part they bury

 

Him that his own hand slays,

 

And so the weed of sorrow

 

Springs at the four cross ways.

 

 

 

By night I plucked it hueless,

 

When morning broke 't was blue:

 

Blue at my breast I fastened

 

The flower of sinner's rue.

 

 

 

It seemed a herb of healing,

 

A balsam and a sign,

 

Flower of a heart whose trouble

 

Must have been worse than mine.

 

 

 

Dead clay that did me kindness,

 

It can do none to you,

 

But only wear for breast-knot

 

The flower of sinner's rue.

Die gevoel het die ou Romein wellig nie verstaan nie; maar hy is altyd daar, soms net in die agtergrond. Dit is hy wat aan die lieriese vers, nieteenstaande hulle Engelse teerheid en lentestemming, hierdie onmiskenbare gestrengheid gee. Dit is hy wat miskien die digter se pen verby die byvoeglike naamwoorde reguit na die selfstandige naamwoorde en werkwoorde gestuur het. Housman se uitkyk is eg digterlik. Sy fantasie bevat iets demonies, tog beheers hy hom altyd.

'n Kort artiekel oor hierdie digter te skrywe dwing tot sy selfbeheersing en laat dieselfde pyn na: baie is ongesê, wat so graag gesê wou word.

R. Titlestad.