Die nuwe brandwag. Tydskrif vir kuns en lettere. Jaargang 1929

[p. 253]

Die Koningsdogter en Haar Maat.
Uit die Stories van die oues.
(Na die Hebreeus van Ch.N. Bialik.)

Chaim Nachman Bialik word beskou as die grootste Nu-Hebreeuse digter van vandag. Hy is gebore in 1873 en moet nog in Palestina lewe. Hy is die digter van die wee wat sy volk ondergaan het in die eene van sy onderdrukking tot hede. Meermale verhef sy digterskap hom tot 'n profetiese figuur van die geeskrag en woordvermoë van die O.T. se profete. Hy is die seun van die Ghetto, maar voel hom ook mens van die nuwe tyd. Vir die Hebreeuse taal in sy teenswoordige vorm is hy 'n herskepper en weer-ontdekker gewees. Hy het die taal vry gemaak van die Biblisisme waarin dit in vorige literatuurperiodes geforseer was; en die woord- en taalskatte van die na-Bybelse tyd in sy idioom kwistig verwerk. Vandaar 'n seldsame woorderykdom en uitdrukkingsverskeidenheid in sy Hebreeus. Sy krag lê in poësie. Maar ook sy prosa is aantreklik.

KONING Salomo had 'n liewe, mooi dogter, wat in die hele land haar gelyke nie had nie; en die koning het haar lief gehad soos sy siel, en het haar bewaak soos die appel van sy oog. En die meisie was van jongs af wonderlik en vreemd in haar doen meer as alle dogters van haar leeftyd; sy het die rumoer van paleise en feessale verag, en sy het liefs alleen en swyend gaan wandel in die koninklike park, of vroeg in die môre na die wingerde gegaan om op die paadjies daar te wandel, met bewoë siel en haar oë na die vertes gerig; en sy was soos 'n droomster by die ontwake, al die dae, en niemand het haar hart geken nie. En toe die tyd van die liefde vir haar genader het, het koningseuns gekom van naby en ver om oor haar te praat met haar vader, maar die meisie, die koningsdogter, het haar gesig vir hulle verberg, en op hul woorde nie gelet nie, en hulle is algar teruggekeer na hulle land beskaam en met geboë hoof. En na verloop van dae het die meisie haar hart verhard, en die koningseuns het aan haar gaan wanhoop en het haar nie meer opgesoek nie. En die koning is besorg geword oor haar en dit het sy hart verdriet gebring. En hy het in die nag na die dak gegaan, en in die sterre gekyk om te sien wie die koningseun was wat God vir sy dogter bestem het, en wanneer hy sou kom. En hy het verstaan uit die sterre en gesien - kyk, geen koning of koningseun was bestem vir sy dogter van God nie, maar 'n arme en onaansienlike seun, uit die arm mense onder die volk, hy sou tot haar kom op die bestemde tyd en haar vir hom tot vrou neem.

Dit het die koning baie bedroef, en hy het 'n plan gesoek om die raad van die Hemel te verbreek; en hy het by homself gesê: laat ek die meisie by my verberg tot die bepaalde tyd wat ek in die sterre gesien het verby is, en die besluit verydel sal wees. En hy het uitgesoek 'n eensame eiland midde in

[p. 254]

die see, ver van die plek waar skepe verbygaan. En hy het daar 'n hoë burg laat bou, en suilegange, en daarbinne baie kamers, en het dit laat omring deur 'n steile muur rondom aan sy vier kante. En daar het hy sy dogter laat bly, midde in die burg. En sewentig kamerhere het hy by haar aangestel uit die oudstes van Israel om haar te bewaak en haar te bedien. En kos in menigte het hy laat berei, van allerlei spys en allerlei drank en allerlei lekkernye van die aarde; daar was aan niks gebrek nie. En hy het al die poorte van die burg en sy deure toegesluit met yster grendels en slotte, tot geen ingaan nog uitgaan moontlik was nie, en hy het gesê: Nou sal ek die werk van God en sy doen sien, of die raad van die sterre sal bestaan of nie!

En die koningsdogter het in daardie burg gesit, en die kamerhere het vir haar bewaak met alle oplettendheid, en het dag en nag op haar gelet, en was angstig om die kleinste en grootste van haar versoeke te vervul; en ook enige plesier het hulle haar nie onthou nie, want so het die koning beveel om haar in haar eensaamheid baie genoeë te verskaf. Alleen die éne ding het hulle haar nie kon toestaan nie: om uit te gaan uit die burg na buitekant, want die burg was toe en gesluit vir al wat deurbreek, niemand gaan uit en niemand gaan in nie.

En as dit vir haar binne die huis te nou word, gaan sy op die dak van die burg en wandel daar in die koelte, of staan en leun op die leuning van die dak en kyk naar die wydtes van die see wat rondom is, en luister na die gedruis van sy golwe, en dit het vir haar ruim geword.

En 'n wagter het gestaan op die muur dag en nag, sy oë oop na die see rondom en hy het oor die eiland gewaak vir die nadering van enige skip, en die stap van enige voet op sy hele gebied rondom. Alleen tweemaal per dag, in die môre en in die aand, verskyn 'n ligte boot op die seevlak, 'n pylskoot ver van die eiland, en 'n menselike gedaante in die midde van die boot, 'n bode gestuur vanweë die koning om na die welstand van die dogter te vra. En die man het van ver gewenk met 'n wit vlaggie in sy hand om te vra: Gaan dit goed met die koningsdogter? En hy wat teenoor hom staan wenk, ook hy, met 'n wit vlaggie en sê: Goed! En die boot keer haastig om en verdwyn aan die horison.

En al nadat die bepaalde tyd waarvoor die koning vrees naderkom, vermeerder die kamerhere die bewaking, en waak op hulle poste oor die poorte en geslote deure, en hul oë is oop en hul ore gespanne, en hul neus ruik, en hul skrik op by die geluid van 'n vlieg wat teen die venster klop en by die geluid van 'n mol wat aan die muur grawe; want die manne is opreg, en in die werk vir die koning is hulle nie nalatig nie!

'n Arme seun van brawe ouers uit 'n geslag van skrifgeleerdes het uitgegaan uit sy stad Akko, want plotseling was vir hom die plek in die huis van sy arme ouers te nou, en sy siel het hom na die ruimtes gedrywe. En die seun

[p. 255]

het uit sy huis weggegaan met leë hande, hy het niks besit as sy kierie en sy liggaam nie. Tog was hy nie neerslagtig nie, en kommer ken hy nie want sy bene was vol jeugkrag en sy hart vol uitsig en hoop, en sy haar val in lokke, en op al sy pad het 'n goeie gees hom ontmoet, en hy loop net en jubel. En as hy oor die veld trek dryf sy hart hom agter die springende sprinkhaan, en agter die vrolike voël en agter die sku klipdassie en die skuifelende akkedis, en elke groene eik trek hom en elke leë hutjie in die verlatenheid van die wingerd. En hy het sy lewensonderhoud gevind soos 'n voël in die nes, van wat hy op die velde en van vrindelike mense gevind het, en hy slaap op die grond en 'n klip is sy kopkussing. En as hy deur die land swerwe deur stede en dorpe, spits hy sy oor na die gesels van die verbygangers en hy hoor wysheid en spreuke uit die mond van die volk en sy oudstes, en hy bewaar dit in sy hart, en dit is vir hom tot troos in sy armoede en tot sielsverkwikking in die dae van sy swerftogte.

Eens op 'n keer gaan die son oor hom onder in die veld, op 'n verlate en woeste plek; die dae was dae van onweer en kou. En die seun was honger, en dors, en sleg gekleed en kaalvoet, en die kou verteer hom, en sy krag verlaat hom. En hy kyk, en sien, die karkas van 'n bees lê op die veld, en die seun is bly en sê: ‘Geloof sy God, wat my 'n rusbed laat vind het op hierdie plek, miskien sal ek 'n bietjie warm kry!’ En hy gaan tussen die ribbe binnekant, die karkas, lê en slaap vas.

Terwyl hy slaap daal 'n sterk en groot arend in die nag op die karkas neer, en hef hom op met sy bek, hom en wat in hom lê en slaap, en vlieg met hulle weg, en bring hulle na die burg van die koningsdogter, en lê daar sy las op die dak. En hy staan en skeur die res van die verrotte vleis van die bene af. En die knaap kom daaruit en jaag hom weg, en hy sit die hele nag op die dak, en hy is baie moeg en bibber van die kou en die reent.

Die dag breek en die hemel glans, en die koningsdogter klim op die dak na haar gewoonte elke dag, en sy sien die vreemde seun, en sy staan van ver en vra: ‘Wie is jy, en wie het jou hier gebring?’

En die seun antwoord in opregheid van sy hart: ‘Moenie bang wees nie, jong meisie, en moenie kwaad vir my wees nie. Ek is 'n Hebreër, 'n seun van arm mense, uit die inwoners van Akko, en gister het die reent my gevang op die veld, en ek was honger en dors, en ek het g'n bedekking vir my vlees gehad nie, en ek het gaan slaap in 'n karkas, en die arend het my hierheen gedra. En nou weet ek nie hoe ek van hier weg sal kom nie, want die see is rondom, en daar is g'n skip op die hele gebied nie.’

En die koningsdogter het jammer gekry vir hom, en het hom heimlik na haar kamer laat afkom, en hom gewas en klere aangetrek en kos en drank gegee. En plotseling het die glans op sy gesig teruggekom en ook sy goeie humeur; en kyk, hy is mooi, ja lieflik, en sy het baie bly geword oor hom. En

[p. 256]

dit was soet vir haar dat hy by haar bly, en sy het hom in haar kamer verberg, sonder dat die kamerhere dit geweet het; want sy het die saak van sy koms vir hulle verborge gehou, en hulle het nooit in haar kamer binne gekom, sonder dat hulle geroep is nie. En vanaf daardie dag en voortaan gaan sy tweemaal per dag na buite en sê vir hulle dat dit goed gaan met haar, en die oudstes het daar nie op gelei nie, want hul sê: dis maar toevallig. En hulle het deurgegaan met haar baie sorgvuldig te bewaak, en elkeen het op sy pos en elkeen op sy plek gestaan, met speurende oë en oplettende ore en ruikende neus, want hulle was baie, baie opregte manne, en hulle het die werk vir die koning getrou en met 'n volkome hart gedaan.

En die koningsdogter sien die wysheid van die arm seun en sy goeie insig en die suiwerheid van sy hart, en sy kry hom lief met haar hele hart en haar hele siel. Eens op 'n dag sê sy vir hom:

‘Is ek goed in jou oë om vir my tot vrou te neem?’

En die seun sê: ‘Waarom vra jy dit? Ek is 'n kneg om jou voete te was.’

Toe maak die dogter vir hom bekend hoe sterk haar liefde vir hom is, so sterk dat hy vir haar meer en dierbaarder is as alle koningseuns wat op die aarde is, en dat dit van God gebeur is om hom hierheen te bring op arendvleuels, en dat sedert sy hom gesien het haar siel aan hom geheg is, en dat sonder hom haar lewe geen lewe is nie; en nog baie sulke dinge het die dogter vir hom gesê in opregheid van haar hart, en hy ook het vir haar geantwoord met woorde van liefde sewe-en-sewentig. En hul twee het 'n liefdesverbond gesluit vir ewig. En die seun het opgestaan en bloed uit sy hand gepers en hy het met die bloed die verbond in 'n boek geskrywe, geskrywe en verseël, en hy het hom met haar verloof na die gewoonte en gesê: ‘Getuie is die Heer, en getuies is Sy engele Migael en Gabriël.

Toe het hy sy vleuels oor haar uitgebrei, en hulle het dronk van liefde geword en die liefde geniet die hele nag. Die kamerhere het van hierdie dinge klein nog groot iets geweet, want daar was geen opregter en getrouer manne as hulle nie, en hulle het die nagte soos dae gemaak, en baie, baie sorgvuldig gewaak.

Eens op 'n keer het die oudstes opgemerk dat die koningsdogter 'n bietjie dikker was as wat sy vroeër was, ongeveer 'n vinger na skatting. En hulle het besorg geword in hulle hart en met mekaar gefluister, en toe sy buite gekom het by hulle, vra hulle vir haar:

‘Wat makeer, koningsdogter, jy is tog nie siek nie?’

En die koningsdogter het opreg gedoen en gesê:

‘Dis goed met my, moenie bang wees nie; kyk daar vlie 'n raaf!’

En toe sy dit sê vlug sy na haar kamer, haar hande op haar maag van die lag.

[p. 257]

En die hart van die oudstes het weer 'n bietjie rustig geword, en een van hulle, 'n man wat verstand van geneeskuns het en insig in sulke sake had, het sy hand beweeg en gesê: ‘Dis niks nie. Dis niks as dat die koningsdogter 'n bietjie vet geword het deur die baie sit soos 'n vermoeide in haar kamer. Laat sy maar 'n bietjie heen en weer stap op die dak, en sy sal weer word soos vroeër.’

Toe het die oudstes heeltemal rustig geword, en teruggekeer na hul plek en hul wagpos. Maar slegs enkele weke het verbygegaan, en kyk, die oudstes bemerk dat die koningsdogter ongeveer twee vingers dikker geword het, en hulle het baie besorg geword. En toe sy uitkom na hulle toe, het hulle na haar maag gekyk en gevra:

‘Wat makeer, koningsdogter, is jy miskien siek?’

En sy set haar gesig strak en antwoord:

‘Dis goed met my, moenie besorg wees nie; kyk, daar 's 'n akkedis in die hoek!’

En toe sy so antwoord vlug sy na haar kamer, met haar hande op haar dye van die lag.

En die oudstes kyk haar na en skud hul kop, en hul rus was weg, want hul het gemerk dat die meisie haar houding en haar handelwyse met hulle verander het, en hulle wis nie wat haar makeer nie.

Eens op 'n keer gaan die koningsdogter uit na hulle toe in die môre na gewoonte, en sy sien een van die kamerhere sy bete doop in asyn, en sy kry baie lus daarvoor, en sy val in 'n floute. En die kamerhere was baie bekommer om haar weer by te bring; en toe hulle daarmee besig was, word vir hulle die geheim openbaar, en hulle slaan die hande inmekaar en sê: ‘Ag, onse gebiedster, koningsdogter, jy is swanger!’

En die koningsdogter antwoord, en haar oë was nog sterk, maar haar stem was swak, alleen daar glans 'n fyne lig op haar gesig: ‘Ja, ek is swanger!’

‘Van wie?’ vra die oudstes as uit één mond, en hulle is verbluf.

‘Dis nie vir julle om te weet nie,’ antwoord die koningsdogter.

En die gesigte van die oudstes verval baie, en hulle vrees met 'n grote vrees, en hulle hart bewe soos die verwelkende blare bewe vir die herfswind, want wat sal hulle die koning antwoord, en wat sal hulle vir hom meld?

En die oudstes gaan sit op die grond, treurig en met geboë hoof, as roudraers en wanhopig, en hulle wag vir hul vonnis.

Ag! hoe waar is die woorde van die lieflike sanger: As die Here nie bewaar nie - tevergeefs waak die wagter.

Op daardie dag by die kom van die aand, toe die boot op die see verskyn om na die welstand van die koningsdogter te verneem - toe wuif die uitkyk 'n rooi vlaggie, wat sê: Dis nie goed nie!

[p. 258]

Toe dit aan Salomo gemeld word, skrik hy baie; hy klim haastig op 'n skip, hy kom by die burg, hy vind die kamerhere op die grond sit in hul sware rou, en vra besorg:

‘Wat is gebeur?’

En die oudstes val voor hom met die gesig op die grond en hulle vrees en bewe en sê:

‘Ag, onse Heer die Koning! Moenie u knegte die skuld gee nie. So en so is dit met die koningsdogter, en ons weet nie hoe dit gebeur is nie. So waar God lewe, met al ons mag het ons gewaak, en ons kan nie verstaan vanwaar die groot ramp oor haar gekom het nie.’

Toe het die Koning kwaad geword en die dogter laat roep en haar in boosheid gevra:

‘Losbandige! Vertel, hoe het die saak gebeur?’

En die meisie vat aan die voete van die koning en sê:

‘Moenie boos wees nie, my vader, Koning! Want alleen met God het ek gedoen wat ek gedoen het. Hy het sy bode gestuur en het na my toe laat kom 'n liewe jongkêrel, 'n mooi en soet en goeie seun, en het hom my in my skoot gegee. Kyk, hy is verborge in my kamer. Sien u hom met u eie oë, u sal hom seën, my vader!’

En sy het die seun tot hom na buite gebring, en hy het gestaan voor die koning. Toe sien Salomo sy liewe verskyning, en sy vrolike gesig en sy reine oë, en hy het hom welgesind geword.

En hy het met hom gepraat, en hy het hom tienmaal meer waard gevind in wysheid, spreuke en uitsprake as al die skrifgeleerdes en wyse in sy ryk. Daarna het die koning aangegaan en hom gevra na sy naam en na sy stad en na die huis van sy vader en moeder. En die seun het op al sy vrae ware en nederige en opregte woorde geantwoord. En hy het vir hom vertel al sy ellende en sy omswerwinge en dat die arend hom gebring het op 'n wonderlike weg na die dak van die burg, en dat die dogter vir hom jammer gekry het en hom vriendelikheid bewys het; en hy het vir Salomo te voorskyn gebring die kontrak wat hy geskryf en verseël het met sy bloed as teken van 'n ewige liefdesverbond tussen hom en die koningsdogter. Toe die koning Salomo hierdie wonderlike en ware dinge gehoor het, verstaan hy dat dit die arme seun is wat hom gewys is in die sterreverskynsel in daardie nag. En hy hef sy hande omhoog en sê:

‘Geloof sy God, wat die vrou aan die man gee. Nou weet ek, dat daar geen wysheid en geen verstand en geen raad is teen die Here nie!’

En die oudstes hoor die wonderlike woorde, en is verbyster en antwoord as uit een mond:

‘Van die Here is die saak uitgegaan!’

[p. *25]

P.A. HENDRICKS.
MEIDJIE.