Die nuwe brandwag. Tydskrif vir kuns en lettere. Jaargang 1929

[p. 147]

Styl in Moderne Frans.

DIT gebeur soms dat skrywers ontevrede is met hulle medium. Hulle verbeel hulle dat die taalbronne tot hulle beskikking 'n onvoldoende is om hulle aandoenings reg te vertolk. Die gevolg is dat neologismes in groot getal voortgebring word. So'n verskynsel duur gewoonlik nie lank nie en slaag nie daarin om die ingebore siel van die taal in 'n groot mate te wysig nie. Die hoofstroom word nie verstoor nie.

Racine en La Bruyère was nie onnodig bekommer oor die luime van die Precieux nie, nòg Flaubert en Renan oor dié van die romantisie en die beste skrywers is seker nie deur die taalkundige goëlery van hulle tydgenote die gebroeders Goncourt en die simboliste beïnvloed nie.

Uit 'n suiwer taalkundige standpunt beskou, kan daar geen twyfel bestaan dat die invloed van die Goncourts skadelik is nie. In hulle poging om wat hulle ‘l'irrendable’ genoem het uit te druk, het hulle die taal verkrag. Met hulle het impressionisme die Franse letterkunde ingeneem. Loti was een van hulle disiepels. Hy boei deur die uitwerking wat hy het, maar tegnies en esteties is sy werk vol foute. Huysmans, meer aanvallend as die Goncourts, het die skadelike werk voortgesit en het aanmerklik meegehelp om die taal te ‘dénaturer’. Al het party krietisie ywerig aangetoon dat die invloed van die taal van die Goncourts nie net skadelik was nie, staan dit vas dat hulle verderflike werk verrig het in soverre as hulle die weg vir die manier van uitdrukking so gewild by die simboliste gebaan het. Natuurlik het Rimbaud hom vryhede met die taal veroorloof, maar sy disiepels, wat sy genie gemis het, het hulle aan allerhande belaglikhede skuldig gemaak - iets wat hy vermy het. Hierdie buitensporighede word in die eerste werke van Camille Mauclair en André Gide aangetref. Die styl van Mallarmé is geneig om duister en ellipties te word, maar hy is die leier van 'n reaksie teen die impressionisme. Die geslag skrywers, wat ongeveer 1885 tot rypheid gekom het, dra die stempel van Mallarmé. Sy invloed was heilsaam, want hy het die uitstaande betekenis van regte sintaksis en die waarde van uiterste versigtigheid in die keuse van waarde verkondig.

Om die bevalligheid, duidelikheid en harmonie, waartoe die Franse taal instaat is te waardeer, moet ons ons alleen wend na 'n groot figuur wat beroemd was in 1895 (in 1896 is hy tot lid van die Akademie gekies), en die

[p. 148]

eerste kwart van hierdie eeu beheers het (in 1922 is die Nobel-Prys vir letterkunde aan hom toegeken). Hierdie skrywer is natuurlik Anatole France. In sy styl word die tradisionele in die letterkundige uitdrukking in Frans volmaak. Hoewel beskeie in sy metodes ken hy die geheim om in sy kuns die meeste krag voort te bring. Laat ons liewers in plaas van lank uit te wei oor die skoonheid van die skrywer se styl 'n paar reëls aanhaal wat meer as enige vertoog die bevalligheid, die mooi gemak en harmonie van sy styl sal openbaar:

Je voudrais, pour ma part, que tous les français fissent le pélerinage de Fontainebleau. Ils y apprendraient à respecter, à admirer, à aimer l'ancienne France; qui a enfanté ces prodiges. Nous croyans trop aisément que la France date de la Révolution. Quelle erreur détestable et funeste! C'est de la vieille France que la nouvelle est sortie. Ne serait-ce que pour cela il faudrait la chérir. Il n'y a de salut pour nous que dans la réconciliation de l'ancien esprit et du nouveau. Il me semble que, bien mieux que partout ailleurs, c'est à Fontainebleau que cette réconciliation pourrait s'opérer par coup de la grâce. C'est pourquoi je supplie tous mes compatriotes d'aller passer une journée dans ce palais, dont les souvenirs marquent la continuité de l'esprit français à travers ces régimes qu'une illusion nous montre opposés entre eux, mais qui, en réalité, sortent naturellement, nécessairement l'un de l'autre. Ils s'en iraient de là, j'en suis sûr, dans un heureux état d'esprit, aimant leur temps, qui est ingénieux, inventif, tolérant, spirituel, et respectant les vieux âges et leur fécondité magnifique.

Ils ne manqueront pas, au sortir du Palais, de se promener dans la forêt, dont les arbres séculaires, qui verdoient pour nous, verdiront encore pour vos enfants, et nous enseignent que la vie est trop courte pour qu'on doive l'occuper d'autre chose que de ce qui élève et de ce qui console.

H.P. LAMONT.