Die nuwe brandwag. Tydskrif vir kuns en lettere. Jaargang 1929

[p. 16]

'n Transportryer.

VER oor die veld kom die wind aan; die voorsomerreën het in die nag geval; die takke van die tallose bome en bosse swaai, en nog skud dit druppels uit hulle blare.

Langs die grootwapad, onder uitgespreide takke van 'n huilbosboom, is 'n transportryer met sy wa en osse weer eindelik uitgespan en tot rus gekom.

'n Vuur flapper alreeds lewendig en opgeruimd in en uit tussen plat klippers waarop 'n swartgebrande pot en ketel staan en wasem, terwyl die klam wind deur die lang droë halms van die golwende geel gras elke keer suisend sny, net tot dit wegsterwe weer vèr vooruit in die wapad of êrens oor ruigtes heen.

Maar wie hom vanaand aan die koue windjie nou maar weinig steur, is 'n transportryer - so in 'n verbleikte kakiebroek en blou gestreepte hemp. Want is die togganger dan nie te honger, koud en klaar afgemat van 'n vermoeiende dag se rit nie, hè? Ja, en dis daarom dat hy net elke keer sorg dat 'n paar vars takke van afgebreekte doringhout tussen klippers onder pot en ketel onder 'n boog vlieënde vonke ingedruk word, om net dan maar weer, soos voorheen, met arms oor die knieë gelê en hande om 'n ongeskeerde wang, terug te gaan sit en peins op sy duikervelmat-stoeltjie, langs die wapperende bokseil van sy hoogop-gelaaide transportwa.

Dis al lank-lank dat sy rooi wiele onder 'n swaar transportvrag oor hierdie groot wapad heen en weer kraak; lank-lank dat die rooi vlam saans in die eensame aande so onder sy pot en ketel op hierdie togte uitflapper en opflaar en die blink vonke in die duisternis opskiet. Daar was strawwe winters gewees; storms wat so swart soos pik was; en ja, baie-baie ander moeilikhede, soos vol riviere en plagende ongedierte, wat hom op die eensame paaie altoos getart het; maar sy vragte het hy darem altoos veilig deurgebring, tot plesier van die een of ander eensame handelaar in afgeleë streke.

[p. 17]

En met sy kortsteelpyp tussen ongeskeerde lippe, pof en pof 'n transportryer maar weer vanaand gereelde dampies tabakrook oor 'n bokseilwa, net om elke keer doringhouttakke onder kokende kos lewendiger te skop.

Maar dit was vandag 'n besonder harde dag gewees deur daardie lelike diep drif met al sy ongenadige swart turf; hy voel honger en koud, en roep eindelik sy Hotnot Koebie om koffie te kom inskink en die blikbord nader te bring.

‘A ja, baas Albert,’ die Hotnot loer op na sy baas se vrywende hande vir 'n oomblik en buk dan gou oor om die vuur tot 'n groter vlam aan te blaas, ‘a ja, môre lê die ryp weer dik en wit op die kaal vlakte, nè my baas?’ En die vlamme en vonke skiet in die duisternis lewendig op soos dit skielik aangeblaas word.

Maar sonder ag te slaan op die opmerking van sy handlanger, sit Albert Loftus maar in eie gedagtes diep versink, totdat hy hom eindelik regpluk om 'n stuk gekookte steenbokboud en mieliepap en 'n beker swart koffie te neem en dit smaaklik te geniet.

Die sterre flonker vanaand helder in die nagtelike reën-gesuiwerde lug; die wind flapper maar gedurig een van die los punte van die bokseil anderkant die wa - en af en toe in klap-klapskote, onderwyl daar uit die donker verte die geblaf van 'n wildehond of ander gelyksoortige dier eentonig opklink.

Dis ruim drie volle maande dat Albert Loftus nou op tog is en dat hy laas sy vrou en klein Kerlien gesien het. En vanaand in die ster-bepragte aand, so in die eensame stille veld aan die grens van Masjonaland, sit hy en peins oor huis en vuurherd.

En ja, die koue of hitte en ander ontberinge vir hom as verharde togryer op die allenige paaie in wind en weer is tog niks; maar die verlangste wat op sulke stille aande in die wildernis soos vanaand in die diepte van sy siel brand, is tog só onuithoubaar.

En 'n ru-gewerkte hand, waarop 'n paar lelike vars knoue weer sigbaar is, gaan vir 'n oomblik oor 'n songebruinde gesig, en Albert Loftus rek hom eindelik sugtend uit op sy voustoeltjie langs die agterwiel van sy wa, om daarna skielik op te spring, teen die wa se reling te gaan staan, en dan te leun, en met sy skerp grou oë die duisternis te deurboor.

‘Dis 'n groot ou leeumannetjie wat daar vannag brul, nè, my baas?’

[p. 18]

En die Hotnot langs die huilbosvuur loer met waterige ogies angstig op, nadat sy baas vir nog so'n oomblik langs die wa aandagtig gestaan en luister het.

‘Sal Baas die parmantige ou swartvoorlyf dan nie skrikmaak nie?’

Leeus! Ja, nè?

Leeus het Albert Loftus, die transportryer, al baiekeer op pad gehinder, en vannag sal die ou Henri Martini weer eers moet losbrand voordat die ongedierte in die donker buurt van sy transportwa en trekgoed sal luister en padgee. As sy rooibont span weer só moet skrik soos 'n paar nagte gelede daar aan die walle van die Rietrivier, sal hulle seker losbreek van die jukke en die loop neem, net om in die donker deur verskeurende roofdiere oorval en opgevreet te word, soos dit aan die Krokodilrivier alreeds eenkeer gebeur het.

Daar is 'n stadig-naderende gebrul, maar alles is skielik in stilte verval, na 'n paar skote in dié rigting afgevuur is. En na Albert Loftus sy rokende geweer digby hom langs die agterwiel van sy wa geleun, en vir nog 'n oomblik na die stakkato geblaf van sy wolhaarhond gestaan en luister het, neem hy sy sitplek op die duikervelmat-stoeltjie opnuut in, om eindelik vir sy Hotnot te wenk met:

‘Bring die konsertiena hier, Koebie, sodat ek vir jou neef “Ta” daar diekant musiek kan lewer, want ek sal miskien weer die hele nag moet opsit tot genot van daardie lastige ou honger leeu.’

Oor die kniekop van sy kakiebroek span die transportryer na 'n posie sy konsertiena uit en, onderwyl die Hotnot hom in 'n kombers by die vuur dig toerol en sy baas met rook-ogies aangaap, word 'n outydse deuntjie op die musiek flink afgedruk.

Onder die ou huilbosboom, so met sy reusagtige takke, vertroos Albert Loftus hom as na gewoonte weer met sy geliefkoosde polka, terwyl hy terugdink aan die dae toe hy sy vroutjie op een van die afgeleë plase vèr aan die grense van Masjonaland vir die eerste keer ontmoet het, en hoe hy nog dieselfde ou polka van vanaand vir haar by sy eerste ontmoeting in die maanlig op die trap van sy transportwa gesit en speel het.

En voort en voort, dan met kort draaie, stootjies en stootjies, en dan weer met lank-uitgerekte treurige note, gons en sons die musiek maar vanaand op die kniekop van 'n kakiebroek, terwyl in die lig van 'n groot vuur 'n groot wolhaarhond uitgestrek lê en snork - langs 'n sluimerende afgematte touleiertjie.

[p. 19]

Maar die transportryer voel glad nie vaak na sy lang dag van vermoeienis nie; nee a, sy gedagtes is meeste van die tyd slegs by sy transport en by sy osse voor aan die jukke vasgebind, en lank trek hy elke keer sy konsertiena uit, om dit dan net weer toe te druk en met gespanne aandag in die donker vir oomblikke angstig te luister.

Langsaam en stilletjies is die nag verby gespoed; die sterre omhoog in 'n skulpkleur-lug begin op te helder en dan dowwer te skyn, en eindelik al hoe dowwer en dowwer te skyn, tot die stilte daar onder die ou huilbosboom skielik gebreek word deur:

‘Nou toe, Koebie - opspring! Dis rooidag! Spring op uit jou komberse, kêrel, en laat ons gaan inspan en hiervandaan wegtrek, sodat ons vanaand vèrweg en rustig op die kaal vlakte kan gaan slaap - uit so'n nare ou leeuveld.’

Leon Maré.