|
| |
| |
| |
| |
Overzigten van verschenen werken.
De Zinnelooze, gedicht in V zangen, door C. Ledeganck. By den uitgever Yvo Tytgat te Gent.
Indien men over het gedicht, het slot van Zomergem van den heer C. Ledeganck, met eenig regt gezegd heeft, dat het geene zedelyke strekking, geen nuttig doel had, moeten allen thans bekennen dat de schryver in het laetstverschenen werkje, de Zinnelooze, in dit gebrek, in geval men het zoo heeten wil, rykelyk voorzien heeft. Zyne bedoeling, zoo als hy in zyne voorrede schryft, is geweest: ‘een openbaer belang te wekken voor een slach van ongelukkigen aen wier gruwzaem lot, al te dikwils miskend, er in onze tyden niet genoeg wordt gedacht.’ Is de schryver hierin geslaegd? - Ja, wy bekennen het met genoegen, hy heeft zyn doel bereikt. Edoch, wanneer wy het dichterlyk vermogen van den heer L. in aendacht nemen, en langs eenen anderen kant de stof nagaen welke hy thans heeft uitgekozen, moeten wy ook bekennen, dat hy nog meer had kunnen doen, dat hy op eenen nog hoogeren toon aen de gevoelige zielen had kunnen spreken. Wy willen hierdoor niet zeggen dat de episode welke hy heeft uitgekozen niet goed is. Integendeel wy gelooven dat het moeilyk zou zyn in dit geval iets edeler, iets meer treffend dan de moederliefde, tot den staet van zinneloosheid gebragt, te vinden. Geen drift is zoo edel, zoo heilig, zoo werkend op
| |
| |
het teder gevoel. Het is dan alleen op de dramatische uitvoering des onderwerps dat deze, onze aemnerking, toepasselyk is.
Wy zyn niet verwaend genoeg dit, ons gevoelen, hier te willen bewyzen en staven met aen den schryver te toonen welken weg hy zou moeten gevolgd hebben, op welke wyze hy zou moeten te werk gegaen zyn. Hetgeen wy hier zeggen, is slechts eene overtuiging welke de lezing van het dichtstukje in ons heeft doen geboren worden, en wy geven hetzelve ook slechts als dusdanig den schryver en onzen lezeren ter bedenking.
En nu, nemen wy het gewrocht zoo als het bestaet, en zien wy in het kort, welkdanig deszelfs dichterlyke en letterkundige waerde is.
Het gedicht is verdeeld in opdragt, voor- en nazang en in vier andere paragrafen welke als het lichaem uitmaken. De voor- en nazang mogen als de verzuchting eener gevoelige ziel aenschouwd worden, welke over de ongelukken der menschen weent. Geene betere proeve hiervan dan eenige verzen te laten volgen.
Ontroerde verbeelding! Wat treurige schimmen,
In schittrende stralen van glorie gehuld,
Doet gy voor myn oog uit het doodenryk klimmen?
Hun blik is met somberen weemoed vervuld.
Een jongeling de eene, in den bloeityd der jaren
Wiens schedel de vlam van een licht overstraelt,
Uit hem in 't gebied van de kennis gevaren,
Doch 't brein overneveld, ten grave gedaeld!
En de andere een vorst uit het ryk der gedachte,
Met de eeuwig omlauwerde harp in de hand,
Wien 't hoog kapitool met de gloriekroon wachtte,
Wanneer hy ontsliep met gebryzeld verstand! -
Pascal, groote geest, door geen grooter verwonnen,
En Tasso! veruuft dat my sidderen doet;
Gedoofde, verwoeste, gevallene zonnen,
Gy offers des waenzins, weest me eeuwig gegroet!
Het paragraf getiteld: de Zuster van liefde, bevat eene schoone
| |
| |
afschildering der engelachtige vrouwen welke alles versmaden, alles verlaten om zich ter leniging der kranken opteofferen.
Een jonge zuster leidde ons binnen:
Een telg des hemels waer zy trad,
Die slechts den naem van Leontine,
Niets anders van de wereld had.
Het is uit den mond dier zuster dat de lezer het verhael verneemt, waerop het dichtstukje gewrocht is. Gebruiken wy des schryvers eigene woorden, om dit verhael aen onze lezers medetedeelen. Het zy ter zelfder tyd eene proeve van de zachtvloeijende poëzy des verdienstvollen dichters:
Die gy daer even mogt beschouwen
Als razende ondier uitgespat,
Was, eer de kwael haer had gevat,
............................
Een bede bleef haer lang ontzegd:
't Was dertien jaren reeds geleden
Sints zy den echt was ingetreden,
En nog geen spruit van teederheden
Dan eindelyk der menschen hoeder
Scheen nu geroerd door haer verdriet:
Hy toond' haer in een bly verschiet,
Waer hy de hoop in schittren liet,
Een kind werd der vrouw geboren, doch;
Het spruitjen was zoo zwak zoo teêr,
Dat men geen stond den doop vertraegde;
En toen de ontwaekte moeder vraegde:
‘Waer is myn engel?’ - iemand klaegde:
Dit was een donderslag voor de arme moeder en zy werd er by zinneloos:
| |
| |
Haer rede was het zelfde lot
Als haer onnoozel wicht beschoren:
Zy vloden zaem naer hooger kooren.
En 't eerste woord dat zy liet hooren
En verder:
De zinnelooze dan werd razend
In 't godshuis aengebragt:
Een jaer verliep, en hare krankheid
Was reeds verligt, verzacht;
Zoo dat zy tusschenpoozen kende
Van rede en denkingskracht.
Zekeren dag kwam eene edelvrouwe, van haer eenig kind vergezeld, het godshuis bezoeken. Op eens hoort men 't kleine wichtje kermen. Men zoekt en vindt eindelyk de kleine by de zinnelooze in haer bed, waer zy het als eene prooi tusschen hare armen geklemd houdt. Alle poogingen om het kindjen te verlossen zyn nutteloos: de zinnelooze roept:
‘Hoe! zoudt gy 't my alweêr ontrooven,
Me ontstelen wreed en laf,
ô Neen! ô neen! het zal my blyven,
My blyven tot in 't graf;
Wat God my tweemael heeft gegeven,
Men poogt het kind met geweld te ontnemen; doch:
Nu stygt de woede der ontzinde
Op eens ten hoogsten top:
Zy heft het kindjen by de voeten
En spreekt: ‘wie my of 't kind durft naedren,
Zoo klief ik het den kop!’
...........................
En dan, dan kuste zy het weder,
En huilde: ô zoo ik wist!...
‘Ziet, neen, ik wil myn kind niet dooden,
Het lyk wierd me ook betwist, -
| |
| |
Ik delf het in my-zelf! gy maekt dan
En haer gezigt stond woest en vreeslyk,
Hare oogen gloeiden in de holten,
En nu geleek zy, neen, geen mensch meer,
Maer een verscheurend dier.
...........................
Een glim van hoop bleef slechts nog over:
Misschien, zoo men haer wou
Aen haer vervoering overlaten,
Dat haer de slaep zou overvallen,
En oopnen haer den klauw!
Het was zoo. Nauw een uer verlaten,
En nog een kwaertuers verder, sliep ze
By 't kindjen op haer bed.
Men drong in stilt de tralie binnen....
En - 't meisjen was gered?
Is de lezer nieuwsgierig om te weten wat er van de moeder en het kindjen geworden is, de schryver leert het ons verder in eenige verzen:
‘Maer wie dan toch de edele moeder mag wezen,
Zoo deerlyk geschokt door den schrik van 't geweld
Dat zy voor haer kind, van de kranke moest vreezen?
En zyn zy gelukkig nog beiden hersteld?’
Zoo spraken wy later, met vrienden te zamen.
Men wees ons op 't kerkhof een plekjen, en daer
Beneden een treurwilg een zerk met twee namen:
Ginds slapen de moeder en 't kindjen te gaêr....
Ziedaer de gang van het dichtstukje van den heer L. De lezer zal ter zelfder tyd hebben kunnen oordeelen van de zachtvloeijendheid der poëzy, en er de hand van den meester in erkend hebben. Wy zouden hier ligt eene vergelyking tusschen het te- | |
| |
genwoordige werkje en het burgslot van Zomergem kunnen maken voor wat de dichtkundige bewerking derzelve betreft. - Wy hebben reeds van beider dramatische waerde eenige woorden gerept. - Dan de heer L. is geen beginneling meer; hy heeft zyne proeven reeds lang gedaen, en zyne eervolle plaets staet in de hedendaegsche nederduitsche letterkunde aengeteekend. En toch is het ons aengenaem te moeten bekennen dat de Zinnelooze zich nog meer door taelkunde dan het Burgslot doet onderscheiden. Men ziet dat de schryver hier nog met vastere stappen voortgaet, en nog dieper in het gebied der taelkennis is gedrongen.
Uit dit alles moet men niet besluiten dat het gewrocht van den heer L. volmaekt is; neen, zoo min als eenig menschenwerk; doch de feilen welke wy zouden kunnen aenwyzen, zyn zoo weinig in getal en zoo gering, dat wy uit vrees van hairklievery dezelve niet zullen aenraken.
Nu blyft er ons nog eene vraeg overig, welke wy by deze gelegenheid willen te berde brengen. Waerom schenkt ons de heer L. niet een dichtstuk van grooten omvang? Waerom gebruikt hy zyn geestvermogen niet om de letterkunde met een dier groote gewrochten te verryken, welke tegelyk des schryvers naem vereeuwigen, en de letterkunde gezag byzetten. Wy hebben wel eens van eene grootsche gedachte, door den schryver opgevat, hooren spreken, eene gedachte welke hy alleen bekwaem was uittevoeren? Waerom blyft dit nog altyd in ovo? Waerom heeft die bezwangering nog geen leven ontvangen? Twyfelt de schryver misschien aen zyne kundigheden, aen zyn dichtgevoel? Indien dit de rede is, dat hy zich dan gerust stelle en ons, en, met ons, allen die zyne waerde hebben leeren schatten, geloove, wanneer wy hem zeggen dat zyne vrees ongegrond is en dat hy met volle betrouwen de epische baen mag instappen. Mogte die vriendelyke wenk op den dichter eenig uitwerksel hebben en hem tot spoorslag dienen, dan zouden wy ons gelukkig achten, en overtuigd zyn dat wy der letterkunde van dienst zouden zyn geweest. Het is onze hartelyke wensch.
de bestierder p.f.v.k.
|
|
Auteursrechtvrij
