|
| |
| |
| |
| |
Lodewyk en Maria.
I.
In eene tamelyk fraeije wooning by de Veemarkt te Antwerpen, zaten drie persoonen rond eene tafel en schenen in diepe gepeinzen verzonken. Echter kon men op ieders gelaet eene verschillende uitdrukking lezen, en ligt bemerken dat er ook in hun hart verschillende gedachten en gewaerwordingen moesten woelen. Eene oude vrouw, welke de moeder scheen te zyn, bespeurde nauwkeuriglyk eenen jongen man die aen het overeinde der tafel zat; en bragt somtyds de oogen op hare dochter, en dan scheen heur blik iets te zeggen, dat slechts voor haer getween verstaenbaer was. De jongeling met het hoofd in de handen, scheen in weemoedige gedachten verzonken. By poozen sloeg hy zyne bruine oogen op en staerde dan onveranderlyk op het zelfde voorwerp. Dan weder draeide hy zyne styve blikken weg; zyne lippen sloten zich nydig toe en eene ligte stuiptrekking beliep zyn schoon aengezigt.
‘Lodewyk,’ zegde eene zachte stem, ‘waer denkt gy weêr aen, ongelukkige broeder?’
| |
| |
De jongeling rigtte het hoofd op, bezag de maegd met aendoening en bespeurde dat twee tranen bereid waren des meisjes oogen te ontspringen. Hy greep hare hand en dezelve met minzaemheid drukkende:
‘Myne lieve zuster,’ zegde hy, ‘ween niet, ik bid u; dat uwe droefheid de myne niet vergroote. Myn lot is reeds bitter en zwaer genoeg: ach! het ligt my als een looden juk op het hart en perst my zoo hevig!’
‘En waerom ons dan’ hernam het meisje ‘uw ongeluk niet kenbaer maken? Wy zouden het met u deelen; en het is een zoo zoete troost, geloof my, eens anders medelyden te bezitten en vertroostende woorden uit den mond van die ons beminnen, te hooren.’
‘Myn ongeluk is te groot, ô zuster. Deszelfs uitleg zou u slechts bedroeven en my weinigen troost toebrengen. Er zyn ongelukken welke men alleen moet dragen, omdat niemand dan de lyder alleen dezelve kan bevatten. Zulkdanig zyn de myne, zuster.’
De jongeling herviel in zyne droefgeestigheid en bleef sprakeloos.
Eensklaps sloeg het twee ure des namiddags op den bygelegen kerktoren.
Lodewyk stond in haest op, nam zynen breeden hoed van den wand, schikte zyne bruine hairlokken, sloeg zich in zynen mantel, en stapte angstvallig de deur uit.
Lodewyk had zynen vader verloren voor dat hy nog bekwaem was zoo groot een verlies te begrypen. Hy was pas twee jaer oud toen die schrikkelyke slag zyne ontroostbare moeder getroffen had. De edelmoedige vrouw had gewis onder het gewigt van zoo groote ramp bezweken, indien het gezigt harer twee teêrgeliefde kin- | |
| |
deren, haer niet tot moed had opgewekt, haer getoond had dat haer leven hun toegewyd moest zyn, en het haer dus eene heilige pligt was hetzelve niet te verkorten. Lodewyk beminde ze teêrhartiglyk en meer dan eens hadden zyne kinderlyke liefkozingen haer den moed weder in de ziel geroepen. De zuiverste liefde verknochte hem insgelyks aen zyne zuster.
Lodewyk was een dier jongelingen die zoo niet als anderen gevormd schynen. By hem waren de hartstogten heviger; hy zag meer, hy voelde meer dan andere menschen; zyn geest was hoogmoedig en edel en in alle zyne ondernemingen ging hy meer het gevoel dan wel de styve rede te rade. Nog jong had hy reeds den brand zyner ziel gevoeld en begreep dan ook dat zyn geest voedsel noodig had en dat hy denzelven stof moest byzetten om zich te kunnen verzaden. Dan reeds verstond hy dat het gewoone, kalme leven voor hem niet geschikt was en dat hy een ander pad moest uitkiezen om zyne tooverdroomen te kunnen liefkozen. De jongeling gaf zich zonder achterdocht aen zyne gevoelens over en schiep zich de schoonste hersenschimmen welke bekwaem zyn eene dichterlyke ziel te bekoren. Ach! hoe lieflyk ging zyn leven dan door! Even als een zyden draed zachtjes door de handen heen slibbert, zoo ook, schoven 's jongelings dagen voort. Ja, hy was gelukkig; want in den geest zag hy reeds alle zyne tooverdroomen verwezenlykt. Zulkdanige geestgesteltenis had den jongeling natuerlyk tot de kunst getrokken, en Lodewyk die nu den middel gevonden had om zynen geest te voldoen, was weldra een uitstekend kunstschilder geworden. De eerbied welken hem zyne stadgenoten toedroegen,
| |
| |
streelde wel lieflyk zyn gevoelvol hart; doch had hem nooit hoogmoed kunnen inblazen: zyne ziel was te zuiver en te groot om zulke lage gevoelens te kunnen besluiten.
De groote naem welken hy zich door zyne kundigheden verworven had, was oorzaek dat Lodewyk in alle groote gezelschappen toegelaten werd. Men voelde zich gevleid in 's kunstenaers tegenwoordigheid te zyn en men achtte het zich tot eene eer met hem zoo vrylyk te kunnen handelen. Onder andere was hy in nauw verband met eene der edelste familiën der stad. Mynheer Van Grimme was den jongeling zeer toegedaen en had hem als eene gunst verzocht Maria, zyne dochter, in de schilderkunst te willen onderrigten.
Lodewyk had deze vraeg met eene innige blydschap toegestaen; want het hart van den jongling was voor 's meisjes schoonheid niet ongevoelig gebleven. Echter durfde hy in den eersten deze liefde aen zich zelven niet bekennen en hy trachtte zich te doen gelooven dat het slechts eene treffende bewondering van 's meisjes bevalligheid was, welke hem in den boezem woelde. Maer wanneer hy zich dagelyks met Maria bevond, en dat, wen hy 's meisjes hand bestuerde om haer de gebreken te doen verbeteren, hy hare warme boezemhygingen gevoelde, dat de bruine hairlokken der maegd hem zwierend het voorhoofd raekten, dat hy hare hand in de zyne voelde!... ô! dan beliep eene huivering zyn gansch lichaem; dan brandden hem de oogen in het hoofd en hy bleef als roerloos staen. En zoo het meisje dan hare blikken op hem stuerde, kwam hem de blos op de wangen en hy scheen als beschaemd over zyne ont- | |
| |
roering. Dan verstond de jongeling dat zyne ziel geraekt was, dat de liefde hem het hart benauwde en dat de keus zyns harte bestemd was. Maer dan ook zag hy de hinderpalen die zich tegen hem verzetteden; dan zag hy welke stryd hem bereid was, welke folteringen zyne ziel te verwachten had; en de toekomst scheen hem verschrikkelyk. Van dan af verging zyne gulle blydschap. Hy schuwde de wereld en eene gedurige mymering hield hem als gekerkerd. Eerst had hy zich gansch tot de studiën gewend en voelde dan een weinig verligting in zyne smart; doch eindelyk werd hem hetzelve walgachtig en die laetste troost werd hem insgelyks onttrokken. Niets kon hem meer eenig vermaek verschaffen: noch de tederheid zyner moeder, noch de liefde zyner zuster, niets was bekwaem hem van zyne donkere gedachten aftetrekken. Dagelyks zag men den ongelukkigen jongeling meer en meer kwynend worden.
Wel honderdmael had hy bereid geweest, hopende zyne liefde uittedooven, aen Mynheer Van Grimme te verklaren dat het hem onmogelyk was de onderrigtingen zyner dochter te vervoorderen; doch, zoo hy dacht dat hem dan de middel om Maria te zien byna ontnomen was, stiet hy weldra dit gedacht weg; en zoo bleef de ongelukkige zich altyd dieper en dieper in het lyden stooten. Somtyds kwam eene zalige hoop hem streelen en deed hem gelooven dat het meisje hem niet met onverschilligheid zag; dan weder voelde hy de wanhoop hem den boezem verscheuren, en hy stelde zich Maria voor, zyne min voor smaed aennemende, hem met verachting van haer stootende en grimlachend op het verhael zyner liefdesmarten. ô Dit gedacht ontstak eenen
| |
| |
hevigen brand in zyne borst; dan voelde hy het bloed in zyne aders koken en zyn hoofd als brandend worden. Hoe menigmael met deze droeve gepeinzen gefolterd, verliet hy des nachts zyn ruststede niet en liep hy als zinneloos zyn vertrek rond.
Ligt is het te bevatten welke pyn het was voor het teder hart eener moeder van dus haren geliefden zoon te zien kwynen en niets tot de verzachting zyns verborgen ongeluks te kunnen bybrengen. De droefheid van Lodewyks zuster was ook niet min hevig; want niets op aerde was haer aengenamer en kostbaerder dan het geluk en de liefde haers broeders. En nu dacht zy door hem verstooten te zyn, mits hy haer zyne smart verborgen hield.
Ook, wanneer de jongling uit het huis stapte, waren beide vrouwen aen de knellendste zielsfolteringen overgeleverd en bittere tranen berolden beider wangen.
| |
II.
Na eenen tyd de Antwerpsche straten doorkruist te hebben, bevond zich Lodewyk voor een prachtig gebouw. Eenige oogenblikken later deed hy met kloppend hart de deur eener prachtige zael open.
‘Welkom, heer Lodewyk,’ riep eene zachte stem welke de jongeling tot in het diepste der ziel gevoelde, ‘dit is niet fraei van my zoo lang te laten wachten.’
| |
| |
‘Verschoon my, jonkvrouw,’ antwoordde de jongeling, ‘het uer heeft my verrast, en....’
‘Zie, meester’ viel hem het meisje in de reden, ‘of ik niet wel gewerkt heb?’ En zy bragt den jongeling voor een tafereel.
Lodewyk voelde zich inniglyk ontroerd en in stede van op het schildery acht te geven, hield hy zyne styve blikken op het meisje gevestigd. Maria merkte het op en een grimlach van vergenoeging beliep hare wezenstrekken. Nu werd Lodewyk nog meer ontzet, en door de sterkte zyner liefde overwonnen, sloeg hy zyne armen om het tedere meisje en hield haer in verrukking tegen zyne borst geklemd. ‘Maria!’ zuchtte hy ‘myn engel! neen! ik kan niet meer leven zonder u myne liefde te ontdekken, zonder u te zeggen dat ik u bemin, dat gy myn hoogste goed op aerde zyt! dat een blik van u my meer waerd is dan alle de eer en hoogachting der wereld; dat ik dag en nacht aen u denk, dat ik u bemin ô Maria, dat ik u aenbid....’
Nu liet hy de maget los, en zich voor hare voeten werpende:
‘Vergeef het my, ô Maria,’ riep hy uit ‘vergeef my de vermetelheid u te hebben durven beminnen, ach! vergeving!... Alles heb ik gedaen, Maria, om my tegen die liefde te verzetten; doch te vergeefs; ik heb dezelve uit mynen geest niet kunnen verbannen: en ik heb het u moeten zeggen... Spreek, ô Maria, spreek, ik wacht hier aen uwe voeten myne veroordeeling of wel myne zaligheid!....’
‘Spot gy, Lodewyk?’ vroeg het meisje grimlachend.
‘Spotten!’ herhaelde de jongeling, en eene huive- | |
| |
ring deed alle zyne ledematen trillen. ‘Spotten?’ hernam hy nogmaels.
‘Ja, spotten, jonker?’ zei het meisje, op eenen toon en met eene uitdrukking welke den onbezonnen hoogmoed in zyne gansche uitgestrektheid te kennen gaven. ‘Of wilt gy my hoonen?’ voegde zy er met nog meer nadruk by.
Lodewyk rigtte zich op, bleek als een doode: ‘hoonen! jonkvrouw... Ja! hoonen.. zoo myne liefde u dusdanig toeschynt! Gave God dat het spot ware, dan zou myne min my zoo lang tot foltering niet gestrekt hebben en my nu den dood niet aenbieden....’
‘Mynheer, men sterft van geene liefde. Die kwalen zyn ligt te genezen. Wat meer is, Lodewyk, zoo er u eenige dwaze hoop mogt overblyven om my tot zulke lage gevoelens te doen overgaen, zult gy weldra van dezelve verlost zyn; mits myn edele vader besloten heeft my in het kort te huwelyken met eenen man die ook in adeldom voor my niet te wyken heeft.’
Lodewyk begreep het gezegde en was als verpletterd. Daer stond nu Maria welke hy zich altyd als een engel had afgemaeld; daer stond zy en zy verachtte hem, zy nam zyne liefde tot smaed aen, en spotte met zyne smart. ô Toen zag de ongelukkige jongeling dat Maria zoo als de meeste der vrouwen gevormd was; toen zag hy dat de hoogmoed des adeldoms, die haer van jongs af was ingeboezemd, hare ziel bedorven had. Ja! hy verstond den verachtenden blik welken zy hem toestuerde; hy zag, de ongelukkige jongeling, hoe koud en ongevoelig heur hart was.... En nogtans hy beminde ze nog. Ja, hy voelde zyn boezem voor haer nog branden en zag
| |
| |
klaer dat zyne liefde onveranderlyk gevestigd was. Doch het werd hem onmogelyk nog langer de tegenwoordigheid van Maria uittestaen en hy liep schaemrood en als zinneloos de zael uit.
| |
III.
‘Alfried, het schynt dat gy het grootst genoegen vindt in my zoo dikwils mogelyk te bedroeven?’
‘Gy bedriegt u, Mevrouwe.’
‘Mynheer, ik bid u den spot by den hoon niet te voegen: myn lot is reeds bitter genoeg.’
‘Maria, gy wordt waerlyk onverdraeglyk! gy eischt te veel, Mevrouw. Zoo ik aen uwe begeerte wilde voldoen, zou ik den ganschen dag met u in gesprek moeten doorbrengen en u gedurig tot gezelschap dienen. De man is de slaef der vrouw niet, Maria; zyn staet is waerdiger en er zyn hem andere bezigheden toegeschikt.’
‘Uwe reden zyn ongegrond, Mynheer, en het is niet dan te klaer dat gy Maria reeds lang moede zyt. ô Ja, ik zie het niet dan te goed en versta uwe gansche gesteltenis. Luister, Alfried, ik zal u dezelve ontvouwen. Toen gy my voor het eerste mael gezien hebt, is er u een gedacht in den geest gevallen, en dit was dees: Mynheer Van Grimme is edel, is ryk, weduwnaer en heeft eene eenige dochter. Ik ben edel en heb noodig myne zaken te herstellen... Dit alles zou een huwelyk kunnen effenen... En van dun af zocht gy de gunst
| |
| |
myns vaders te winnen en gy hebt er niet dan te goed in gelukt. Jong, als ik was, en zonder kennis der menschen, dacht ik niet eens om den wil myns vaders tegentegaen. Hy was ook bedrogen; want anders zou hy myn ongeluk niet bewerkt hebben. Helaes! ik voelde my gevleid en verheugd, welhaest in den echt te kunnen treden! Toen was ik nog een kind, Alfried: uwe vleijende woorden voltooiden het begonnen werk. Onoozele als ik was, ik dacht dat de liefde eene gemeene zaek was; maer ach! ik kende de liefde niet... De eerste tyd ons huwelyks ging ras voorby en alles scheen my toetelachen. Gy waert nog dezelfde als voor onze vereeniging; maer sedert de dood mynen vader uit het leven rukte, is alles veranderd. Dan was uw doel bereikt; gy moest geene gemaekte wezenstrekken meer aentoonen; gy moest uwe inborst niet meer bedekken en gy rukte het masker af en gy toondet u in uwen natuerlyken stand. Ja, Mynheer, dan heb ik verstaen dat de baetzucht uw eenige geleider was geweest en dat uwe liefde eene mommery, eene schynheilige liefde was. Neen Alfried, nooit hebt gy my bemind! nooit heeft uw hart iets voor my gevoeld!...’
Maria kon niet verder spreken. Zy voelde haer hart als overweldigd; hare oogen schenen brandend; want tranen wilden aen dezelve niet ontspringen. Een zucht alleen ontsnapte aen heuren hygenden boezem.
Alfried had gedwee en zonder het minste teeken van grammoedigheid Maria tot het einde toe aenhoord. Wanneer hy zag dat zy ophield te spreken, zegde hy op eenen grimlachenden toon:
‘Waerlyk, gy zyt eene goede opmerkster, Maria.’
| |
| |
en zonder eenige antwoord te verwachten, trok hy de zael uit en liet de ongelukkige vrouw aen hare hartscheurende droefheid over.
Maria zag hem stilzwygend vertrekken en nu ontstroomden tranen van weedom en woede aen haer verpletterd hart. Nu zag zy alle de afgrysselykheid van de handelwyze haers mans; nu voelde zy al het bitter harer gesteltenis. Eenen geruimen tyd bleef zy roerloos zitten. Hare wezenstrekken schenen iets groots te beduiden en men zag klaer dat zy haer sterk met een gedacht ophield. Doch eensklaps stond zy op uit haren zetel en stapte haestig langs de zael. Men kon gemakkelyk zien dat dit gedacht haer pynigde en dat zy hetzelve poogde te verwerpen. ‘ô God!’ riep zy uit ‘heb toch medelyden met eene ongelukkige, verwyder, bid ik u, deze schuldige gedachten! Geef dat ik onschuldig blyve, ô God; verjaeg die droomen myner inbeelding en verleen my sterkte om myzelve te overwinnen.’
Maria bevond zich voor hare knielbank en zy liet er zich moedeloos op neêrzakken. Zy voegde hare handen te samen en bad. Doch zy was te sterk afgemat om te kunnen bidden. Hare inbeelding, door zoo zware schokken als ontzet, begon haer allerhande voorwerpen voor oogen te brengen. Het scheen haer soms dat Lodewyks beeldtenis voor haer stond en dat hy haer minlyk aenschouwde. De jongeling scheen weemoedig en zyne wangen waren als door bittere tranen bevochtigd. Een zoet licht omstraelde zyn gansch lichaem en scheen hem als een luchtweefsel te omvangen. Zyne blikken waren op Maria gevestigd, hy reikte zyne armen tot haer en het woord: Maria, scheen zynen mond te ontvallen. Dit
| |
| |
ingebeeld woord had eene verschrikkelyke kracht op de jonge vrouw. Zy liet eenen schreeuw en stond in eens van de knielbank regt. Haer hoofd was duizelig en brandend, en zy had de grootste moeite om hare gedachten te bevredigen en uit die soort van droom te ontwaken. Op het gerucht kwam Theresa, hare dienstmaegd, toegevlogen en vroeg met innige aendoening en medelyden wat er geschied was. ‘Niets, myne lieve Theresa,’ antwoordde de vrouw ‘ik ga my ter rust begeven.’
Om den waren toestand van Maria te verstaen, zyn er eenige uitleggingen noodig. Maria had de inborst heurs echtgenoots leeren kennen en met die kennis was hare liefde verdwenen, en eene zware blinddoek werd haer van voor het gezigt weggenomen. Nu herdacht zy haer geheel leven, en hoe gelukkig zy voor het huwelyk was. Nu dacht zy ook aen de liefde van Lodewyk en hoe zy door hare opgeblazene gevoelens van edeldom, den jongeling versmaed en veracht had. ô By dit gedacht bekleurde het schaemrood heure wangen; want Maria had geene slechte inborst. Nu herriep zy de warme liefdeblikken welke Lodewyk haer toestuerde, de schoone uitdrukking zyner wezenstrekken, de bevreesdheid welke de jongeling by hare tegenwoordigheid betoonde. Dit alles, ja, herinnerde zy zich en zy verstond nu dat Lodewyks liefde eene opregte liefde was. Het gedacht van den jongeling begon haer allengs meer en meer eigen te worden en weldra had zy er om zoo te zeggen hare eenigste bezigheid van gemaekt. Gedurig zag zy den jongeling voor hare oogen en dan verweet zy zich hare dwaesheid. ô Wat had zy nu niet gegeven
| |
| |
om Lodewyk te kunnen zien, hem te hooren spreken, hem vergeving over hare dwaze verachting te vragen! Doch, wanneer zy dacht dat hare pligt haer verbood van aen Lodewyk te denken, ach! dan bekroop eene huivering hare ziel; dan zag zy de grootheid haers ongeluks; dan vielen haer de ketens zoo zwaer; dan wenschte zy nooit geboren te zyn; dan voelde zy eenen verslindenden stryd in haer en het leven scheen haer ondraeglyk.
Terwyl Maria dezen naren zielestryd onderging, terwyl hare liefde tegen hare heilige pligten kampte en dat zy zich door die gedachten alleen als eene schuldige vrouw aenzag, was Alfried bezig met zich lustig te vermaken en dacht niet eens aen de ongelukkige Maria.
Rond eene tafel met ledige wynbokalen bedekt, zat een aental jonkers schaterend te lachen. Zeker moest er hun een kluchtig verhael gedaen geworden zyn, dat bekwaem was om zoo ieders lachgeest te verwekken.
‘En hoe is het verder gegaen?’ vroeg een der jonkers.
‘Ik heb het meisje laten loopen’ was het onverschillig antwoord.
‘Gy Alfried!’ riep een andere, ‘gy zyt ook geen nieuweling in dien aerd van zaken. Kom, verhael ons ook een uwer kluchtige liefdetrekken? Hoe staen uwe zaken met de kleine Mathilda? Ah! en de blonde Liza? Vertel, toe! Alfried! stil, heeren.’
Een grimlach van vergenoegen en verwaendheid beliep de wezenstrekken van Alfried en men begreep ligt het innig vermaek dat hy gevoelde met zich als een held in zoo vrome daden beroemd te zien. Hy was reeds bereid het gevraegde verhael aentevangen, toen er op
| |
| |
eens een nieuwe medemakker binnen trad. Allen verwellekomden den nieuwgekomen vriend. Deze beantwoorde op het beste aen het vrolyk onthael en op een oogenblik vlogen de wynbekers op nieuw de tafel rond.
De laetstgekomene bemerkte weldra onzen Alfried en hy ging zich by hem voegen. Beide drukten elkaer de hand met den grootsten blyk van vriendschap. Zy mengden zich met het schaterend gezelschap; doch het scheen dat de komst van zynen vriend aen Alfried andere gedachten had ingeboezemd. Zyn wezen kreeg eene veel statigere uitdrukking en zyne gansche houding toonde dat het gezelschap hem begon te verdrieten. Het was dat Alfried over zaken van aenbelang met zynen vriend te handelen had.
Na zich nog eenige oogenblikken met hunne vreugdemakkers opgehouden te hebben, slopen zy onbemerkt beide de kamer uit. Wanneer zy zich op de straet bevonden:
‘Welnu, Diederik, hoe staen de zaken?’
‘Allerbest, Alfried. Ik verzeker u dat deze onderneming ons geluk zal bewerken. Het kan immers niet missen. Zoo haest er gebrek aen graen komt, moet het natuerlyk nog opslaen; en dan zyn wy daer om er ons voordeel uittetrekken en ons van hetgeen wy in bezit hebben aen eenen buitengewoonen prys te ontmaken.’
‘Ik betrouw my op onze onderneming, Diederik. Gy weet in welken toestand myne zaken zyn. Zoo ik my met dees niet regte, wordt myne schand openbaer. Ik heb reeds myne vrouw zoo dikwils geld afgehaeld welk ik met den schyn van een weinig liefde vergoedde; maer zy begint doof voor myn aperyen te worden.’
| |
| |
‘Wees gerust; ik ben van den goeden uitslag onzer zaek verzekerd.’
‘Maer zyt gy ook verzekerd dat ons opzet een geheim zal blyven, en dat de man die het moet uitvoeren ons niet zal verraden.’
‘ô, Daer ben ik van overtuigd, Alfried. Ik heb hem mynen dolk getoond en gezegd, dat die, op den minsten blyk van verraed, zyne borst zou gevonden hebben. Te meer, ik ken den man en ben zeker dat hy zynen eed niet zal breken.’
‘Hy kent toch mynen naem niet?’
‘Neen, Alfried, hy kent niemand dan my: gy waegt uw geld en ik myn leven; het een is het ander waerd.’
Alfried scheen eenigzins bevredigd door de woorden van zynen vriend en wierp het gedacht der vrees weg om zynen geest alleen met de streelende hoop eener groote winst bezig te houden. Hy had noodig zyne zaken te vereffenen, zynen naem voor het oog des volks ongeschonden te houden, en welk het krachtigste was, zyne slemperyen en bedekte onzedigheden te vervoorderen.
Na nog eenigen tyd de stille straten der stad doorkruist te hebben, verlieten zy elkaer en Alfried begaf zich huiswaerts.
| |
| |
| |
IV.
Het was in den jare 1557, in den nacht van den 1en dag der maend Mei.
De straten der stad Antwerpen waren in de grootste stilte gedompeld. Het blauwe licht der maen kuste zachtjes de daken en voorgevels der bruinbekleurde huizen. Ontallyke hemellichten glinsterden in den schoonen hemel en eene zoete rust beheerschte de geheele natuer. Niets scheen aentekondigen dat die nacht eene ongelukkige nacht voor de Antwerpsche stad moest zyn.
Op eens begonnen de klokken der Lieve-Vrouw kerk te stormen en weldra volgden die der andere kerken. Op het kleppen der klokken vlogen de burgers uit den slaep en op een oogenblik waren de straten met eene schrikkelyke menigte volks bezaeid. Nu klonken de woorden: ‘brand! op, burgers! naer de Nieuwstad!’ door alle de straten en ieder herhaelde dezelve. De gilden haesteden zich alle hulpmiddelen die in hare magt waren, bytebrengen en alle snelden naer de Nieuwstad. Daer was een schrikkelyk vertoog te zien. Een der tien brouweryen was ten prooi aen de vlammen geworden, en het vuer scheen onuitbluschbaer. De burgers stelden alle pogingen mogelyk te werk om den brand te keer te gaen; doch vruchteloos. Het vuer begon meer en meer toetenemen en men moest eindelyk zich bevredigen met de naestgelegene huizen te bevryden en te zorgen dat de brand geene verdere gebouwen aentastede.
| |
| |
Wanneer men het vuer een weinig meester was geworden, beliep een pynigend gedacht alle de harten. Men bevond zich reeds in groote armoede, by gebrek aen noodig graen en men wist dat er eene ontallyke menigte koren in de verbrande brouwery was geweest. Een groot getal burgers gingen moedeloos naer huis en vreesden reeds voor de wanbedryven welke er onvermydelyk uit de armoede gingen ontstaen. Hunne vrees was niet ongegrond; want het grauw begon reeds te woelen en te schreeuwen dat dit eene verradery, een opmaek der kooplieden was. Een woord klonk eensklaps tusschen de schaer en allen hieven de vuist op, knarsden op hunne tanden en: ‘naer Alfried van Nieuwland!’ schreeuwden zy, ‘dit is de verrader!’
De schaer vloog nu in eens naer het midden der stad. Op weg groeide de menigte nog altyd meer en meer aen. Aen het huis van Alfried gekomen, bleef het volk staen en schrikkelyke bedreigingen en verwenschingen vlogen uit ieders mond. Eenige burgers hadden zich by het grauw gevoegd en deden al hun best om het van zyn opzet te doen afzien en aen die razende menschen te betoonen dat zy in hunne wraek onbezonnen voortgingen. Onder deze bevredigers bespeurde men bezonder eenen jongeling. Schoon deze slechts met eenen gemeinen mantel omgord was, begreep men ligt dat hy aen het grauw niet toehoorde. Zyne zachte wezenstrekken en vleijende tael duidden in hem eerder eenen welbemiddelden jonker aen. Hy had zich tusschen een der meest huilende hoopen gevoegd en trachtte alle middelen in het werk te stellen om de muiters van hun opzet te doen afzien; doch het was hem
| |
| |
onmogelyk dit razende volk tot stilte te brengen. ‘Gy zyt zeker ook een der opkoopers;’ schreeuwde hem een zwaerlyvige pakdrager toe, ‘want anders zoudt gy er geen deel voor nemen; en zoo gy u niet kort gaet houden, jonker,’ voegde hy er by, hem onder de oogen ziende en met de vuist dreigende, ‘zullen wy met u al eerst beginnen!’ De jongeling begreep dat hy op die woedende schaer, zelfs met zich in gevaer te stellen, niets kon winnen en hy sloop stil uit den kring en voegde zich een weinig verder onbemerkt tusschen het volk.
Het scheen nu een oogenblik of de woede des volks een weinig gestild was en sommige aenschouwers hoopten reeds dat de oproer zou geslist geraekt worden; doch zy misgisten zich. Het volk was even als de tyger: het zag eerst een stond zyn slagoffer aen en voelde een innig genot daer het zyne magt erkende. In eens hernamen de schreeuwen heviger. Het woord: ‘dood aen den verrader!’ galmde nu door de straet en allen bonsden op eens tegen de poort van Alfrieds huizing. Doch deze wederstond aen den schok en de schaer stapte grynzend achteruit. Ondertusschen waren anderen bezig met de straet optebreken en in een oogenblik viel een regen steenen in de vensters van Alfried. Nu was de aenval begonnen en het geschreeuw des volks mengde zich met het klingelen der gebroken vensterruiten en met de aenhoudende slagen welke op de sterke poort nederstorteden.
Alfried en zyn vriend Diederik waren niet ver van de plaets waer de brand werd aengestoken. De rampzalige door hen omgekocht en die voor een handvol geld het ongeluk zyner medeburgeren bewerkt had, was afge- | |
| |
spied geweest en aengehouden op het oogenblik dat hy het feit volbragt had. Dit hadden Alfried en Diederik gezien. Deze laetste had Alfried nog getracht gerust te stellen met hem nogmaels te doen gelooven dat zyn naem niet bekend was; daer integendeel hy zelf onbekend was en alles op Alfrieds naem had bewerkt. Diederik nam onverschilliglyk zyn afscheid van Alfried en begaf zich voor alle zekerheid op de vlugt. Zoo haest de brandstichter zich in gevaer gevoeld had en dat men hem van alle kanten bedreigde zoo hy de waerheid niet verklaerde, had hy weldra den naem van Alfried van Nieuwland uit den mond laten vallen. En dit was de oorzaek dat het volk zulkdanige onderrigting gekregen had.
Alfried had zich spoedig naer huis begeven en zich in zyn vertrek opgesloten. Daer liet hy zich in eenen zetel nederzinken en eene koude vrees beliep zyn gansch lichaem. Nu begreep hy de gruweldaed die hy gepleegd had, de oneer die hy over zich had getrokken en de schande die hem stond te wachten zoo zyne euveldaed bekend werd. Door dit knellend naberouw gepynigd, rigtte hy zich op en liep als zinneloos de kamer rond. Zyn hoofd scheen hem brandend, het zweet brak hem langs alle kanten uit en hy liep naer het venster om zich door de lucht een weinig te verkoelen. Zoodra hy dezelve geopend had, hoorde hy het gerucht des volks in de verte en zyne vrees verdubbelde.
Hy bleef eenen geruimen tyd op het gerucht luisteren en hoorde hetzelve meer en meer naderen, tot dat het eindelyk voor zyne huizing ophield. Nu, nu was zyn ongeluk zeker: hy was verraden geweest en zag
| |
| |
reeds de dood voor oogen. Ieder slag die op de sterke poort nederviel, was een schok in het hart van Alfried; ieder reis voelde hy zich digter by zyne dood. Hy dacht niet eens, de ongelukkige, om te vlugten, daer het hem op dit oogenblik zoo gemakkelyk zou geweest zyn.
Ondertusschen hield het gehuil des volk aen, de zware slagen die op de deur nedervielen, vermenigvuldigden zich tot dat deze eindelyk op den vloer neêrstortte. Nu viel het grauw huilend in het huis en begon met alles te plunderen en aen stukken te slaen. Onder de eersten die in het huis braken, bespeurde men eenen jongeling, denzelve die nutteloos getracht had het volk tot bedaren te brengen. Hy snelde als een wind voor uit en vloog zonder te verzinnen den kostelyken trap op. Weldra opende hy de deur eener zael, en: ‘Maria!’ riep hy, ‘ik red u!...’
Maria lag bezwymd op den grond. By haer stond heur bediende, Theresa, die haer weenend alle mogelyke hulpmiddelen toereikte. Alle de andere dienstboden waren reeds het huis ontvlugt. De stem des jongelings scheen eene wonderbare kracht op de jonge vrouw te hebben. Zy opende de oogen, en ‘Lodewyk’ was haer zucht. De tranen ontsprongen het oog des jongelings; hy vatte Maria in zyne armen, en, gevolgd van Theresa, vloog hy stil met haer, langs eenen onbekenden trap naer beneden, en vlood onbemerkt langs de hofpoort het huis uit.
Ondertusschen had zich het volk het geheel huis door verspreid; en vernielde al wat mogelyk was. Eindelyk waren eenigen tot aen de kamer van Alfried gekomen. Op een oogeblik was de deur ingeslagen en de schreeuw:
| |
| |
‘hier hebben wy den verrader’ viel uit ieders mond. Nu grypten zy Alfried aen, trokken hem uit den hoek der kamer waer hy in gevlugt was en bragten hem tot aen het venster. Alfried, zoo lafhartig als verraderlyk, viel voor het grauw op zyne kniën en smeekte om zyn leven te behouden. Een deel verwenschingen waren het antwoord. Het volk was razend en onverbiddelyk. Eindelyk een uit den hoop vattede Alfried om het lyf sloeg hem met het hoofd tegen den muer en wierp hem woedend uit het venster. - Alfried viel dood op den grond neder.
Deze daed scheen een treffend uitwerksel op de aenschouwers te hebben. De genen die in de kamer waren, verlieten dezelve en hadden haest zich te verwyderen. De overheid was nu ook met eene groote magt gekomen; men deed de plundering staken en het volk werd uit een gedreven.
Een uer later waren de straten ledig en ieder had zich weder ter rust begeven.
| |
V.
Reeds was het zwarte nachtfloers waer mede het aerdryk zich bedekt, weggeschoven. Het oosterpunt begon met rood en zilverblauw bekleurd te worden. Het vogelen gejuich weêrgalmde in de zuivere lucht en Lodewyk had zich nog niet tot den slaep begeven. Hy had Maria bezwymd naer zyn woonst gebragt en alle middelen aengewend om haer van dezelve te doen herkomen. De
| |
| |
jonge vrouw herkreeg het leven; doch zy was dusdanig afgemat en ontzet dat men zich gehaest had haer een rustbed te bereiden. Een zware slaep had haer weldra overvallen. Lodewyk bad zyne moeder en zuster zich tot de rust te begeven, en wilde alleen met Theresa aen Maria 's zyde blyven waken, ô, Hoe zalig scheen die nacht aen Lodewyk! welk innig genoegen had hy gevoeld Maria gered te bebben! hoe blyde was hy aen den dood onttrokken te hebben diegene die hy nog altyd in de ziel aenbad, voor wie gedurende vyf jaer nog alle zyne gedachten geweest waren en wier verachting zelfs zyne liefde niet had kunnen te niet doen. Daer, daer rustte nu de vrouw die hy zoo dikwils in den geest geliefkoosd had! ô, Hoe schoon scheen hem Maria.... Stilzwygend volgde hy elke hyging haers boezems, elke trekking, die haer aengezigt beliep! aendachtig luisterde hy op elke suizing die aen haren mond ontsnapte; en het scheen hem dat hy reeds meermalen het woord: ‘Lodewyk...’ verstaen had. De jongeling verschrikte toen hy dacht aen het oogenblik op welk Maria zou ontwaekt hebben. Hy herinnerde zich den stond zyner liefdverklaring en hy vreesde dat de zelfde hoogmoed hem nogmaels zou doen verachten. ô, Dit gedacht pynigde hem schrikkelyk; want zyne liefde was zoo edel, zoo zuiver! Hy bleef op Maria staren. Deze scheen nu iets binnensmonds te mompelen en begon allengs harder te spreken. Lodewyk luisterde nauwkeuriger. Theresa kwam ook digter by hare meestersse en beide bleven stil. Maria ging droomend voort: ‘Lodewyk’ suisde zy ‘ô zielsbeminde!... vergeving over myne verachting. Ik was een kind, Lodewyk,...
| |
| |
myn vader.... Ach!....’ Verder verstonden zy niets meer. Lodewyks aenzigt kreeg eene hemelsche uitdrukking; hy staerde Theresa aen.
‘Jonker,’ sprak de bediende; ‘gy hebt het geheim myner vrouwe gehoord; ik denk niet dat het u tot eenigen aenslag zal aenporren. Maria is echtgenoot en kent hare pligten.’
‘Dan is het meer als een droom, Theresa, dan is het de waerheid! ô heil! ô geluk! ô Maria!...’
‘Stil, heer Lodewyk, myne meestersse heeft rust noodig.’
‘ô, Ja,’ zuchtte de jongeling, en hy knielde stilzwygend voor het bedde.
Eenen langen tyd bleef hy als opgetogen geknield, en volgde de minste bewegingen van Maria. Deze, na nog eene kleine poos gerust te hebben, ontsloot de oogen en heur eerste blik viel op den neêrgeknielden jongeling.
‘Lodewyk,’ zegde zy grimlachend, ‘myn vriend, zyt gy het?....’
‘ô, Ja, Maria, ik ben het; ik, die niet opgehouden heb u te beminnen, aen u te denken.’
En Lodewyk vatte hare hand en bedekte dezelve met vurige minnezoenen. Maria trok dezelve angstig weg.
‘Ach! het is dan geen droom!’ riep zy verslagen uit. En de tranen biggelden op hare wangen; want het gedacht van al hetgeen haer des nachts overkomen was, bood zich op eens voor haren geest aen. ‘Waer is Theresa?’ schreidde zy.
‘Hier, Mevrouwe,’ antwoordde de medelydende bediende zich by haer voegende. ‘Waer ben ik, Theresa?’ voer zy voort, zich aen hare bediende vastkle- | |
| |
vende. Theresa maekte haer van alles bewust, verhaelde nauwkeuriglyk hoe Lodewyk zyn leven gewaegd had om haer te redden, de zorgen die men haer had toegebragt en alle de goede diensten welke Lodewyks moeder en zuster haer bewezen hadden. Tranen van erkentenis ontvielen Maria 's oogen en zy sloeg een blik van liefde en bewondering op Lodewyk: ‘myne goede Theresa,’ zegde zy, ‘ga, bid ik u; onderzoek hoe het met alles gelegen is en kom spoedig weder.’ Theresa voldeed aen de vraeg harer vrouwe.
Wanneer de bediende terug kwam, vond zy Maria in het midden tusschen Lodewyks zuster en moeder. De jongeling had zich achter haer geplaets. Tranen van liefde en medelyden blonken op zyne wangen; doch zyne houding gaf ter zelfder tyd eene innige tevredenheid te kennen; want hy zag Maria en hy was blyde van haer gered te hebben. De vrouwen stelden alles in het werk om Maria te troosten. De zoetste woorden welke der vrouwen eigen zyn, werden vergeefs ter verzachting gebruikt. De jonge vrouw scheen ontroostbaer. En inderdaed haer toestand was verschrikkelyk. Langs den eenen kant zag zy zich met afgryslyke rampen overvallen, langs den anderen kant was zy door hare liefde gefolterd, liefde die hare pligt veroordeelde. Zoo haest Maria, Theresa gewaer werd, liep zy haer te gemoet en vroeg haer hoe de zaken stonden. ‘Slecht, myne meestersse,’ antwoordde Theresa. ‘Het gansche huis is verbryzeld. Alle onze schoonste huissieraden zyn aen stukken. ô, Het is een afschuwelyk vertoog!’
‘Hebt gy van mynen echtgenoot niets gehoord?’ vroeg Maria verder.
| |
| |
Theresa verhaelde hetgeen zy over den dood van Alfried vernomen had en welk gedacht men over hem had opgevat. Allen luisterden nauwkeuriglyk en innig medelyden toonde zich op elks gelaet. Maria stortte bittere tranen, te meer daer haer nu de laetste schande waermede Alfried zich bevlekt had, bekend was. Lodewyks zuster drukte Maria in hare armen en zegde: ‘blyf met ons, wy zullen u tot ware vrienden verstrekken en er zal u niets ontbreken.’ Lodewyk voegde zich by zyne zuster, vatte Maria 's hand en besprengde dezelve met zyne tranen; doch kon niet spreken. Zyne blikken alleen gaven zyne smeeking te kennen. Maria voelde zich door zoo veele goedheid als overweldigd: ‘ô, Myne vrienden, myne eenige, ware vrienden!’ riep zy uit. ‘Ach! ik ben uwer goedheid niet weerdig. Lodewyk! ik heb uwe liefde niet verdiend!...’ En zy viel in de armen des jongelings. ‘ô, Maria!’ riep Lodewyk met geestdrift uit ‘de toekomst is aen ons, en lacht ons nog lieflyk toe!...’
z.
|
|
Auteursrechtvrij
