De Noordstar. Jaargang 2

[p. 255]

Levensschets van Joannes Immerzeel J^r.

By het pynlyke vernemen des inslapens van deez' onzen lettervriend, hebben wy eenige woorden over den verdienstelyken man en zyne werken geschreven in 't Kunst-en Letterblad (1841, bladz: 54.) Wy hebben destyds slechts onze herinneringen geraedpleegd. Sedert hebben wy omtrent hem nauwkeurige berigten ingenomen, die ons in staet stelden om eene volledige levensschets daer te stellen. Gaerne deelen wy de vrucht onzer belangstelling in 's mans eer op een nieuw mede. Joahnnes Immerzeel werd te Dordrecht, de vaderstad van zoo vele uitmuntende dichters, staetsmannen, geleerden en schilders, den 2 July, 1776, geboren. Hy stierf binnen Amsterdam, na een gelukkigen echt van drie en veertig jaren met Louise-Adelaide-Françoise-Charlotte Liza, den 9.^en July, 1841.

Uit burgerlyk geslacht gesproten, kon zyne opvoeding niet aen zyne neiging beantwoorden, en het was aen zyne eigene vlytige studie en menig wakend doorgebragte nacht te danken, dat hy op zyn achttien jaren de fransche, engelsche, duitsche en italiaensche talen vloeijend spreken en schryven konde, terwyl hy de muziek gelukkig beoefende, en meer dan middelmatige verdiensten als schilder en teekenaer had.

Aenvankelyk werd hy tot de schilderkunst opgeleid en genoot daerin korten tyd onderwys van den Dortschen kunstschilder Hofman: zwakheid van gezigt deden hem evenwel dit kunst-

[p. 256]

vak vaerwel zeggen. De vignetten in de minnedichtjes van Tollens zyn meest naer zyne teekeningen vervaerdigd.

In 1795 was hy secretaris van den krygsraed te Dordrecht, en nader door een gelukkig toeval met zyne excellentie den minister Goldberg bekend gemaekt zynde, werd hy deszelfs vertrouwde vriend en geheim secretaris en deed, voor Gouvernements rekening, met denzelven, vergezeld van de professoren Kops en Renard, eene negenmaendsche reize door de provinciën, ten onderzoek van den staet des landbouws en der fabryken.

Hy verzocht, by het aftreden van zyn vriend en beschermer Goldberg, in 1807, zyn ontslag, dat hem, slechts, na herhaelde aenvragen, eerevol werd geschonken. Zich alstoen te Rotterdam, als boekhandelaer, nederzettende, gaf hy aldaer een dagblad uit, hetwelk de party van Oranje voorstond en waervan hy de voornaemste schryver was, ook was hy de opsteller van de algemeene bekende proclamatie, op naem van den Schout-bynacht, Kikkert, verschenen en waerby de Hollanders te wapen geroepen werden. (Te vinden in het werk van den heer Lastdrager, I deel, bladz: 130.) Eene gewapende kanoneerboot lag alstoen te Hellevoet gereed om den yverigen vaderlander op te nemen, wanneer het den Franschen had mogen gelukken te zegevieren.

Dan de staetkunde verloor weldra belang voor zyne dichterlyke ziel. 't Ontbrak hem niet aen de moediging van kunstvrienden. Veel had hy in zyne letterkundige loopbaen te danken aen den wyzen raed van den vernuftigen Joh. Lascink, den bekenden vertaler van Young, en van een belangryk werk, letterkundige mengelstoffen bevattende.^(*)

Immerzeels oorspronkelyke dichterwerken zyn de volgende.

Gedichten. 2 deelen in kl. 8^o

Deze zullen altyd met waer genoegen gelezen worden, ook na de werken van schryvers beroemde vrienden en tydgenooten, waerin sterker vlugt van verbeelding en stouter wendingen

(*) Verhandelingen. 2 deelen in 8^o door Immerzeel verzameld en uitgegeven.

[p. 257]

voorkomen. Zy munten op vele plaetsen uit door fyn gevoel en smaek, en verraden den geoefenden kunstzin des dichters. Hy zelf onderscheidde, onder de hier voorkomende gedichten, de Elegie op den dood zyner oudste dochter, welke het 1^en boekdeel sluit, en getuigde dat het hem uit een verbryzeld vaderharte gestroomd was.

De algemeene vrede van Amiens.

De Godsdienst, steun der Burgermaetschappy.

Grootendeels opgenomen in Van Genabeth; zede en letterk. lessen (Brugge) blad: 457-467. In den lyrischen vorm, welken de schryver ons minder gelukkig dan andere dichtsoorten schynt te behandelen.

Hugo van 't Woud, in vier zangen. (Rott. 1813.) Er bestaet een 2^de druk van.

In de voorrede leest men: ‘Myn oogmerk was om eene vertaling te vervaardigen van Göthe's Herman en Dorothea, doch... ik zag van dit voornemen af, en beproefde liever in de by ons meer gemeenzame alexandrynen (dan de hexameters) een verdicht verhaal zamen te stellen, oorspronkelyk, maar in den trant der Herman en Dorothea, en eenigzins, schoon minder, in den smaak der Louise van Voss.

Het Scheveningsche strand. 's Gravenhage 1826.

Brochuer van 14 bladz: uitgegeven ten voordeele der schipbreukelingen.

De overstrooming in 1809.

Uitgegeven ten voordeele der ongelukkigen.

Voor opgeruimden van geest. Rott. 1813.

Grootendeels oorspronklyk, en veelal geestig zonder trivialiteit.

Onze eed, Vaderlandsche Lierzang. 1830.

De lof der Belgische vryheid. 1831.

Een vinnig spotdicht,

Vaderlandsliefde. October 1829,

De onwenteling van België werd er half profetisch in voorspeld.

Tot zyne oorspronkelyke prozastukken behooren de volgende.

[p. 258]

Een drietal Romans; Balthasar Knoopius, met karikatuerplaten door Bendorp. - De blindeman. - Koenraad Rozendal, of de gewaande geestverschyning.

Hollands Leeuw ontwaakt.

Eene verzameling van Brieven over de Belgische onwenteling van 1830.

Lofrede op Rembrandt. Amst. 1841.

Lofrede op Rubens. Antw. 1840.

Uitgegeven door de Rederykkamer de Olyftak, gezamenlyk met het prysvers van Jufv. Moens op Antwerpen, verheerlykt door zyne groote mannen.

Museum van den Haag. In 4^o.

Verscheide artikelen opgenomen in dit nog onvoltrokken werk.

De levens en werken der Hollandsche en Vlaamsche Kunstschilders, Beeldhouwers, Graveurs en Bouwmeesters, van het begin der XV^de eeuw tot heden.

Daer over nader.

Ook heeft Immerzeel verscheidene vertalingen, in gebonden en ongebonden styl, opgeleverd.

Tot die in Poëzy behooren.

Goedertierendheid van Titus, na Metastasio.

Het Mededoogen, in vier zangen, na Delille.

De onsterfelykheid der ziel, Dithyrambe, na Delille, en togt over den Gotharsberg, na de hertogin Von Devonshire.

De Moederliefde, in vier zangen, na 't Fransch.

De vertaelde Proza bestaet uit.

Zevental Leerredenen van Massillon. Rott. 1823.

Nameloos verschenen.

Gedachten van Claudius.

Stalen van geestigen schryfstyl, na Paul Louis Courrier. Amst. 1839.

Immerzeel had eene byzondere studie van onze spreekwoorden en volksgezegden, dat hem by het overgieten van dergelyke werken niet weinig te bate kwam.

Hem ook viel de eer van in vreemde talen zyne gedichten te

[p. 259]

zien overgieten: eenige derzelven werden in een engelsch gewaed gestoken door John Bowring, in een duitsch door Mauvillon, in een fransch door Clavareau.

Zyne bekroonde stukken zyn.

Het gedicht de algemeene vrede te Amiens, dat eene premie bekwam.

Het gene getiteld: de Godsdienst, steun der Burgermaatschappy, dat een buitengewoonen zilveren eerpenning waerdig werd gekeurd door de Bataafsche Maatschappy van Tael- en Dichtkunde.

Lofrede op Rembrand, met een dergelyken prys vereerd door de Hollandsche Maatschappij van fraeije kunsten en wetenschappen,

Lofrede op Rubens, om welke de zoon des schryvers, de kunstschilder Christiaen Immerzeel, in 1840 als bemagtigde zyns vaders, ten voorleden jaer, aen den voet van Rubens standbeeld zelf met den gouden eerpenning werd omhangen van wege de Antwerpsche Rederykkamer de Olyftak.

By deze gelegenheid werd de redenaer door die kamer tot eerelid benoemd; eene onderscheiding, die hem vroeger in 1820 door een ander Belgisch Rhetoryk (Koninglyke Maetschappy van vaderlandsche Tael- en Dichtkunde tot Oostende) werd bewezen; ook had het Antwerpsch Tael- en Dichtkundig genootschap hem in 1819 tot buitenlid benoemd. Wat Holland betreft, de Maatschappy van Nederlandsche Letterkunde te Leyden droeg hem, ten jare 1830, het lidmaetschap op.

Zyne letterkundige betrekkingen waren buitengewoon uitgebreid. Zyne byzondere briefwisseling beloopt tot meer dan acht duizend stuks, alle van de grootste letterkundigen en kunstenaers uit Europa, en waer onder alleen die van Bilderdyk tot boven de drie honderd beloopen.

Gedurende niet minder dan 21 achtereenvolgende jaren (van 1813 te beginnen) was hy verzamelaer en yverig medewerker van den Nederlandschen Muzen almanak, en een deel zyner er in opgenomen verzen, gaf hy weêr in 't werk: Gedichten byzonder voor de Declamatie, verzameld uit hedendaagsche Dichters en ten deele vervaardigd door J. Immerzeel, Jr. Amst. 1838.

Alle de handschriften dier Muzenalmanakken zyn door hem

[p. 260]

bewaerd en ingebonden geweest, terwyl hy alleen der zelver kopy naer den drukker stuerde. Hetzelve gebuerde met de voornaemste werken, waervan hy de uitgever was, en die in zeer groot getal bestaen

Bevriend met al de voorname schryvers van zyn vaderland, was hy niet zelden voor hen een Meceen: hy wakkerde ze aen, gelyk Plantyn, en ondersteunde ze in hunne uitgaven.

Men verzekert, dat binnen eenigen tyd de Catalogus zyner kleine, doch uitmuntende bibliotheek het licht zal zien. Ik heb vroeger in gelegenheid geweest, om die van naderby te leeren kennen. Indien het waer is, dat men den mensch aen zyne genietingen kan waerdeeren, welk een schoon licht zal dan die verzameling over zyn karakter verspreiden! al de schoone kunsten zullen hier zusterlyk hand aen hand gaen.

Zyn verscheiden van deze wereld was dichterlyk en groot. Schoon een der vlytigste schryvers van Neêrland geweest zynde, vond men in hem, als in Vondel, geen afgeleefden, matten en van geest beroofden gryzaerd! Neen! zyn einde was gelyk aen die starren, welke men by donkere nachten waerneemt, wanneer zy aen 's hemels transen verschieten en overal lichtvonken en gloed verspreiden.

Bekroond in twee koningryken, na door zyne aenvallichtige en krachtige pen den roem der beide schildervorsten van Zuid- en Noordnederland gehandhaefd te hebben, gereed om de laetste hand te leggen aen zyn, reeds afgeschreven, uitmuntend werk dat den algemeenen roem der Nederlandsche beeldende kunstenaers toegewyd is; was zyn einde heerlyk, ja, maer treurig, dubbel drukkend voor zyne talryke kunstvrienden: even als den vorst der Italiaensche Dichteren, ontschoot hem de lauwerkroon, aen kunstzin, en jaren zwoegens verschuldigd, op het oogenblik, dat hy er de stervende hand naer uitreikte.

De uitgave van 't gemelde werk is besloten: reeds is er een beredeneerd prospectus van verschenen. Wy leeren uit hetzelve dat het zal geïllustreerd wezen, met 200 à 300 portretten, en de monogrammen der oude en hedendaegsche meesters.

Uit het woord dat er de heeren M^r C.H. Immerzeel, en de

[p. 261]

heer Christiaen Immerzeel bygevoegd hebben, leeren wy, dat het aental der biographien door zyn vader bewerkt tusschen de 2 en 3000 klommen, en, gelyk wy zagen, het werk op het punt was van ter perse te worden gelegd, toen de dood hem belette om de vruchten van zynen arbeid in te oogsten.

‘De overledene, zeggen zy, aen zynen arbeid de meest mogelyke belangrykheid, willende byzetten, was voornemens daaraan, ofschoon zulks niet in het (eerste) prospectus was beloofd, ook de monogrammen der vroegere en latere kunstenaren toe te voegen.’ De uitgevers voegen er by ‘dat zy dan ook zich in staat gesteld zien in dit door kunstliefhebbers zoo lang gevoelde gemis, op de meest gewenschte wyze te voorzien en daardoor aen het werk, vooral voor beminnaren der oude schilder - en Graveerkunst eene dubbele waarde by te zetten. En dat, daar Nederland zich thans in de tegenwoordigheid van den met roem bekenden houtgraveur Brown mag verheugen, zy zich van de medewerking van dezen bekwamen meester, tot het vervaardigen der benoodigde portretten hebben verzekerd.’

Er zyn proeven by dit beredeneerd prospectus gevoegd, zoo voor den styl als voor de portretten. Voor den styl, levenschetsen van de schilders Wynand Nuyen, P.P. Rubens, en J. Schotel. Voor de portretten hetgene van Rembrandt, met nog vier andere.

Moge de kunstnatie der Nederlanderen niet in gebreke blyven, om dit werk, welligt het voornaemste in zyn soort van alle die er tot dus verre by ons verschenen, te begunstigen. Mogt Belgie, dat zoo veel heeft toegebragt tot het levensgeluk van het laetste jaer des werkzamen en doorluchtigen gryzaerds, ook nu in zyn gewrocht zyne nagedachtenis eeren! Hy heeft zich daerin de schoonste eerezuil opgerigt. Deszelfs ontwerp en de bouwstoffen bestaen, en wy verheugen ons van er te mogen byvoegen, dat het een der zonen van den schryver is, namelyk de voorgemelde kunstschilder, die met de uitvoering dier Letterzuil belast is.

Moge aen de nagedachtenisse van Immerzeel een luttel van dat belang toegewyd worden, dat hy zoo levendig droeg voor den roem van Hollands groote letterhelden en kunstenaren, het-

[p. 262]

zy die tot zyne tydgenooten of tot het voorgeslacht behoorden. Wy zagen onder andere dat zyne redenaerskunst Rembrandt huldigde; hy reinigde dat groote schilderbeeld van de vlekken, die er de partydigheid of domheid op hadden gesmeten. Hy liet het daerby niet berusten. Aen zyn yver zal Holland het te danken hebben, zoo het eerlang het standbeeld van den Shakespear der schilders bezitte. Men weet, dat er aen de oprigting van hetzelve gewerkt wordt, en het is aen Immerzeel dat er de eerste eer van toekomt. Reeds voor meer dan twee jaren, werden door hem de plannen daertoe overgeleid aen de stedelyke regering te Amsterdam. De dood stuitte dit grootsch voornemen van hem: alle de stukken daertoe betrekkelyk, zyn aen de Commissie overgeleverd, die niet geaerzeld heeft de waerheid daervan te erkennen en het in hare notaten op te nemen. Zoo dat zyn naem ook na zynen dood nog byzonder schitteren zal by de opregting des beelds van Hollands grootsten schilder, gelyk hy geschitterd heeft by de hulde onlangs toegebragt aen Belgiës homerischen schilder!

Ja, eerloof, door vernuft gewonnen;
En kransen aen de kunst gewyd,
Zyn onverwelkbare eerfestonnen
Om 't vliegend voertuig van den tyd.
Daar by 't herzien der wapendaden,
Weleer met lofspraak overladen,
De tombe eens helds vaak wordt geslecht,
Zien wy, by 't dankbaar wierook branden,
Door 't eigen volk, door de eigen handen
Eens kunstnaars standbeeld opgeregt.

Zoo zong Immerzeel op den stouten plaetsnyder Jan Luiken. Ook hem heeft de kunst onverwelkbare eerfestonnen gevlochten. Moge Amsterdam, die standbeelden heeft voor Hollands groote schilders, ook hem een nederig grafgesteente oprigten, die zoo veel voor den roem onzer landgenooten heeft gedaen!

pr. van duyse.