De Noordstar. Jaargang 2

[p. 241]

Wandeling op de Maes.
Aen den heer Bestierder der Noordstar.

Brussel den 20^ste September 1841.

Uu jour sans doute, ô Meuse, ô moderne Pactole,
On dira de tes bords la croissante splendeur,
Et tes bateaux fumeux et le char qui s'envole
Au souffle ardent d'un monstre enivré de vapeur.

L'auteur d'Alfred-Nicolas, Revue Belge 1838.

Over eenige weken hadden familiezaken my naer Oost-Henegauw, Philippeville en Dinant geroepen. In deze laetste stad aengekomen, vond ik op de straten eene ongewoone beweging. Het nieuwe dampschip van Luik was zoo even aengeland; een hoop vreemdelingen, gevolgd van pakdragende knapen, rigtten hunne schreden naer de twee of drie gasthoven der stad, terwyl eene menigte gapers de kaden, de markt en de straten oppropten. In 't hotel waerin ik logeerde, waren er Brabanders, Maestrichtenaren, Hollanders, enz., zeer weinige handelslieden, de meesten uit lauter vermaek reizende. Daer alle myne zaken denzelfden avond voleind waren, besloot ik, in plaets van den lastigen steenweg te volgen, 's anderendaegs vroeg met het

[p. 242]

dampschip naer Luik te vertrekken en van daer langs de yzerenbaen naer Brussel terug te komen: en dit was, als my bleek, een gelukkige inval, want ik heb eene alleraengenaemste reize gedaen. Reeds meermaels had ik de Maesoevers gezien, maer nimmer, Gode en den stoomboote zy dank, had ik ze zoo goed en gemakkelyk kunnen beschouwen, als dezen keer. Ik wil u met korte woorden verhalen hetgeen ik gezien heb, hopende dat onze Vlamingen en Antwerpenaren die my lezen mogten, het niet zullen nalaten, een zoo schilderachtig land, welk thans, door dampwagens en dampschepen byna aen onze poorten ligt, te bezoeken.

Edoch zal ik u verklaren dat ik geene aenspraek kan noch wil maken op den, zoo in zwang, breed beschryvenden styl of phraséologie descriptive. Ik heb daertoe noch tyd noch talent en welligt zullen myne lezers het gemis hiervan niet beklagen.

Dus spreek ik u niet van de stad Dinant zelve, nonchalamment couchée au pied du rocher, gelyk de hedendaegsche Fransche schryvers plegen te zeggen; noch van de beroemde Roche à Bayard, zoo dikwyls door onze schilders afgemaeld, noch van het, (om zonder spreekwoord, maer niet zonder figuer te spreken,) in de lucht gebouwde kasteel. Ook zal ik met u geen uitstapjen maken naer de zoo bezochte grotte van Han of naer het koninglyk slot van Andenne. Ik haeste my te vertrekken.

Wacht echter toch een beetjen. Ik heb iets vergeten te zeggen en moet terug keeren. Nu, de schipklok luidt nog.

Boven deze loodregte rots zag men, over eenige jaren,

[p. 243]

een zoo stout als gevaerlyk gebouw uitsteken; het was een houten huisjen op verscheiden te samen gebondene balken rustende en waermede, by middel van eene katrolle en keten, het water uitgeschept werd uit eenen put aen den voet der rots gegraven. Dit klein gebouw, op eene hoogte van vier honderd voeten tusschen hemel en aerde hangende, maekte eenen zeer schilderachtigen indruk. Ongelukkiglyk werd het afgebroken en door eene pompe foulante vervangen. Deze pomp wilde ik bezigtigen. Zy werkt by middel van een rad, welk door acht mannnen in beweging gebragt wordt. De soldaten van het strafbataljon worden beurtelings met dien moeijelyken dienst belast. Het water springt met zoodanige kracht in de langs de rots klimmende looden buis, dat deze meermaels gespleten werd en men eindelyk genoodzaekt was voor het lagere deel derzelver het koper te gebruiken.

Doch keeren wy tot ons dampschip weder. Het is half zeven, wy vertrekken. De eerste plaets, die der aristocratie, is door schoone damen en jonge élégants bezet; in de tweede zien wy soldaten, werklieden, boeren en eene hoop vrouwvolk. In deze wordt het Nederduitsch gesproken; zelfs een voorstaender des flamand moderne belge zou kunnen zeggen dat er Hollandsch en Vlaemsch gesproken wordt, want er zyn van den eenen kant drie hollandsche jonglieden die wel te praten weten, en van den anderen belgische kerels en meiskens, die over affairens van heule komerschap klappen. Ergo, twee hemelbreed verschillende talen. Edoch zonder zoo scherpzinnig te zyn als onze brusselsche spraekmeesters, geloof ik dat men hier gemakkelyk vier talen

[p. 244]

zoude kunnen bespeuren. Er zyn namelyk hollandsche jonglieden, gentsche soldaten, limburgsche meisjes, en uw dienaer, die op zyn plat brusselsch spreekt, te samen vier dialekten. En er is geen groote scherpzinnigheid noodig om te zien dat het Limburgsch meer van het Gentsche afwykt, als dit van het Hollandsch. Wat meent gy er nu van, Mynheer de Redacteur? Hadde ik ook geenen leerstoel de flamand moderne belge kunnen verdienen?

Wy zyn reeds voor Bauvinje. Deze toren, die op de rots ligt, is het eenige overblyfsel van het slot Crevecoeur, waervan de beroemde Chatelaines met gelyk talent door Alfred-Nicolas bezongen en door Mevrouw Fanny Geefs geschilderd zyn geweest. Van deze heldinnen zal ik u niets zeggen, zynde hare historie van iedereen bekend.

Ettelyke minuten verder zien wy op den regter oever de puinhoopen van een ander slot. Poilvache was door zyne heerlyke lage en zyne sterk omschanste muren een der merkweerdigste burchten van het graefschap Namen. Volgens een aloude sage zou dat slot eerst door de vier Heemskinderen belegerd geworden zyn. Gedurende den oorlog tusschen Philips den goeden, hertog van Bourgonje en den bisschop van Luik, werd het in 1429 door de Luikenaers genomen en vernield. Daer heeft de schryver van den bekenden roman l'héritière de Bruges de schouwplaets van zyn drama gesteld. Alleen den naem van Poilvache waerschynelyk weinig poetisch vindende, heeft hy hem in Welbasch veranderd; hetwelk immers toch ook wat prosaïsch klinkt.

Anderhalve uer van daer ligt het door zyne oudheid

[p. 245]

bemerkensweerdig slot van Spontin. Het dateert van de tiende eeuw en behoort tot den huize van Beaufort-Spontin. Dat dit slot in zyn geheel bewaerd en in goeden staet blyft, zal niemand vreemd vinden, die de loffelyke voorliefde dezer edele familie voor oude gedenkstukken kent. Ongelukkiger wyze heb ik het niet kunnen bezigtigen.

Van Poilvache tot Namen biedt het Maesdal de schoonste en meest afwisselende uitzigten aen. By elke kromming des vloets^(*) ziet men een nieuw tafereel. Hier treft men digte bosschen aen, daer aengename dorpen en landgoederen, verder steile rotsen van verschillende kleuren en vormen. Trots de statige grootheid des Rhyns, is het onloochenbaer dat zyne oevers somwylen eentoonig zyn, vertoonende meestendeels grauwe rotsen en groene wynbergen. Zulke eentoonigheid wordt nooit op de Maes bemerkt. Zoo zien wy te Profondeville en te Dave zwarte en sombere rotsen, maer elders, gelyk by voorbeeld te Bouillon, biedt de Roche aux Corneilles (de kraeijenrots) witte en gele kleuren daer.

Ondertusschen ontdekken wy reeds het kasteel van Namen. Op den linker oevers des vloets bemerken wy eene rei schilderachtige huizen; de roode baksteenen, waermede zy gebouwd zyn, worden niet met eenen vuilen plaester bedekt; langs de vensters klimt een wyngaerd en op den voorhof belommert een linde of

(*) Men heeft het hier gewaegt, het woord vloet in de beduiding van groote rivier met eene t te schryven, om hetzelve van vloed, (flux et torrent) te onderscheiden. Het eerste komt met het hoogduitsch fluss overeen, het tweede met fluth.

[p. 246]

kastanienboom den geheelen gevel. Na deze huizen treft men de schoone wandeldreef la Plante, aen.

De schipklok luidt; wy gaen onder de brug door. Het is acht ure; wy landen aen. Op de kade staet eene menigte nieuwsgierigen. Terwyl reizigers en gepakken in- en uitkomen, bewonder ik het heerlyk gezigt van het kasteel, op zyne rots gelyk op eenen troon, statiglyk zittende, tusschen de Maes - en de Samberbrug. Vergeef my dezen beeldvorm. De engelsche staelsteken of gravuren kunnen geen voldoende denkbeeld van dit schoon tafereel geven.

Eene menigte reizigers van allen rang en aert dringen in 't schip op en, gelyk men ligt denken kan, de Engelschen ontbreken er niet. Dezen keer is de eerste plaets heel en gansch met schoone damen in zondagskleederen opgevuld en, als eene noodwendige vergezelling, komen daer ook eenige officieren aen. Kortom, wy hebben hier alle noodige elementen om eene aengename overvaert te doen.

Nauwelyks heeft men het anker geligt (hetgeen echter, vereerde Lezer, niet al te letterlyk moet genomen worden,) of iedereen begint zich naer zyne voorliefde bezig te houden.

Ettelyke fashionables raken met de damen in gesprek, de officieren gaen rondom eene vierkantige reiskist, by wyze van tafel, zitten, en spelen met de dominos, twee Engelschen eten beefsteacks, een dikke leuvensche koopman slaept, de Hollanders rooken en kyken; de soldaten drinken eene druppel, de meiskens lachen en de wyven kyven. Wat uwen dienaer betreft, die trekt een boek uit zyne tesch en leest of gelooft te lezen.

[p. 247]

Wanneer men op eene trekschuit langs eene eentoonige vaert reist, is het lezen eene zaek van volstrekte noodwendigheid; op een dampschip en langs een schilderachtig vloetdal is het zulks byna onmogelyk. Dat heb ik zelve op myn reisjen ervaren. Nauwelyks had ik drie of vier regels gelezen, of ik moest de oogen van het boek afwenden: wy waren voor de rotsen genaemd les rochers des grands malades, omdat er eertyds op deze plaets een pesthuis bestaen heeft Hoe weinig verheven zy ook zyn, doen nogtans deze rotsen eenen buitengewoonen indruk omdat zy gelyk een eindelooze muer, den stroom dwars indammen. Aen het oostelyk einde dezer zoetwaterkaep staet een ruiker eiken - en notenboomen die zich, even als de rotse, in den vloet afspiegelt. In eene voor die boomen half in 't water gelegene kroeg komen de Namenaers Maeswyn drinken van 75 centimen de flesch. Daer er nu, helaes! sedert 1834 geen wynoogst op de Maes mogelyk was, zoo hebben de vlaemsche, leuvensche en hoegaerdsche bieren den waelschen wyn schier overal vervangen. In het doorvaren voor gemelde rotsen, zien wy de aerdige St. Huibrechts kluis (Hermitage St. Hubert.) gelyk een zwaluwnest in eene rotsespleet aengekleefd. Wie dezen kleinen bouw nader wil leeren kennen, raedplege Jerôme Pimpurniaux.^(*)

Reeds zyn wy de kaep voorby gekomen; ter onzer rechter stygen steile rotsen van eene zonderbare gedaente in de locht: zy gelyken op eene treffende wyze

(*) Legendes Namuroises, par Jerôme Pimpurniaux, ancien procureur au conseil de Namur, avec une notice biographique par A.B. (Orgnets.) Namur 1837 in 18.

[p. 248]

aen de muren eens reuzenkasteels. Edoch, wat het schilderachtige betreft, moeten zy voor de heerlyke rotsen van Marche-les-Dames wyken. Deze hebben hare oorspronkelyke vorm en kleur behouden; hare door de winden afgebetene toppen schynen tydgenoten des zondvloeds geweest te zyn. Het dorp Marche-les-Dames biedt eenen vriendelyken indruk aen: op den regter oever een fraei lusthuis, op den linker het modern gebouwde kasteel van den prins en kanonik Paul Van Arenberg; achter hetzelve een eng en wild dal, waer eene beek in vloeit die verscheidene meulen- en werkhuisraderen doet draeijen. In het diepste dezes dals ligt eene abtdy, welke, volgens de chronyk, door de vrouwen der edele kruisvaerders zoude gestigt geworden zyn; zy waren honderd negen en dertig in getal.

Hetgeen maer eene tydelyke schuilplaets was, wierd, voor de meeste derzelver, na den dood heurer mannen een eeuwige, door heure godvruchtigheid geheiligde, ruststede. Eene oude nonne, de eenigste overlevende van de gansche congregatie, woont nog heden in dat ruime gebouw, welk, na heuren dood, den bisschoppelyken seminarium te Namen moet toebehooren.

Laten wy nu naer den anderen kant des vloets de oogen keeren. Onder deze hemelhooge rots kruipt eene grotte en in deze grotte vloeit een kwaertuers lang eene beek, welke nadien, ettelyke stappen verder, uit den berg ontspringt. Wen gy voor de bovennatuerlyke wezens niet bang zyt, zoo durft gy deze grotte bezigtigen; want gy moet weten dat zy door de Nutons bewoond wordt. Wie de vlaemsche Elfen kent, zal ligt een denkbeeld hebben van dit, wat de Nutons zyn. Voor

[p. 249]

degenen die het niet weten, zal ik zeggen dat deze in den aert des menschen en der godheid deelachtige wezens, kort en dik, harig en zwart zyn en dat zy nacht en dag met het smeden des yzers bezig zyn. Wat dat yzer daerna wordt, kan ik u niet zeggen en ik twyfel zeer of de waelsche boeren daerover meer weten dan ik. Zeker is het, ten minste, dat er niemand op het dampschip zulks my heeft kunnen leeren.

Hoe magtig ook deze ondereerdsche halfgoden zyn mogten, hebben zy nogtans het op hunne rots gebouwde slot tegen den mensch niet kunnen verdedigen. Dit slot, welk waerschynelyk wegens deszelfs sterkte Samson heette, is sedert vele eeuwen verdelgd en er blyven maer ettelyke muren van overig. Men ziet er ook nog verscheidene kelders of hollen, die volgens de volkssage gevaerlyk zyn en met andere grotten, ten voete des bergs gelegen, in verbinding staen. Van dit slot moest men een heerlyk uitzigt hebben op een groot deel des Maesdals. Ware ik land eigenaer, ik zoude dit kasteel in zynen oorspronkelyken styl willen herbouwen.

Doch terwyl wy redeneren, gaet het schip immer voort. Wy zyn reeds voor het kleine nyverig steedjen Andenne, waervan eenige fabriek- en werkhuizen zich tot aen den oever uitstrekken. Het scheelde weinig of wy hadden hier een treurig voorval. Verscheidene damen waren van het schip afgegaen; het bootjen dat ze ontvangen had, was zoo klein en zoo ligt dat het door de beweging der wateren hevig slingerde en voorzeker zoude gezonken zyn, ware de schipper niet van pas aen boord gekomen. Hier op den regter oever ligt nog een belangvolle puinhoop van de middeleeuwen: het

[p. 250]

slot Beaufort is, gelyk zoo veel andere, vervallen; er blyft maer een toren van over. De sage verhaelt dat de twee zonen des lesten heers van dit slot, in twist geraekt zynde, zich onderling dood staken en dat hunne ouders uit droefheid en wanhoop zich in een klooster opsloten.^(*)

Ettelyke minuten verder beginnen de wynbergen zich te toonen en kondigen ons de stad Hoei aen. Daer op den linker oever is de Javaberg, la côte de Java, welke den besten Maeswyn voortbrengt. De Hoeijenaers verzekeren dat zy meer dan eenen Franschman met dien wyn bedrogen hebben, hem gevende voor Bourgonjer wyn. Gewis is het dat hy niet slecht is. Indien gy lust hadt, verheerde heer, om Hoeijerwyn te proeven, vraegt er niet na by de gastweerden; gy zoudt voor antwoord bekomen dat er geen druppel Maeswyn in hunnen kelder ingaet; hetgeen toch in dezen zin moet verstaen worden, dat zy geenen wyn onder den naem van Maes- of Hoeijerwyn verkoopen. Daervoor alleen kan ik borgen, maer voor de echtheid en buitenlandschheid van alle de wynen die in hunne gasthoven opgedischt zyn, wil ik niet instaen.

Om elf ure landen wy te Hoei aen. Het ander dampschip, van Luik komende, is hier ook pas aengekomen. Zyn verdek is, gelyk het onze, met eene menigte reizigers gevuld; maer deze menigte is niets in vergelyking van het gedrang waermede de kaden en de brug opgepropt zyn. Nauwelyks heeft men de veerplank geworpen, dat reeds drie of vier meisjens in zondagskleederen

(*) De Vloek, Novelle van den H.J.A. De Laet, in de Noordstar, in het tweede deel 1^ste jaergang 1^ste en 2^d aflevering opgenomen, heeft de legende tot onderwerp.

[p. 251]

met korven ooft in de handen op het schip toeloopen. Van alle kanten koopt men heur iet of wat: onze officieren nemen eene heele mande perzikken aen, welke waerschynelyk den inleg van hunne aenstaende domino party zal uitmaken.

De stad Hoei met heur kasteel en brug vertoont zich niet minder schoon en statig als Namen; doch de regte en vierkantige linien van het modern kasteel zullen eenen kunstenaers ooge nooit aenstaen. Volgens de volksspreuk zyn er hier drie zaken bemerkensweerdig: le pontia, le rondia en le bassinia, dat is de brug, de groote gothische roos in den voorgevel der hoofdkerk en de koperen kom der bronne die in 't midden van de markt staet. Van deze drie plaetselyke wonderstukken heb ik maer een kunnen zien, de brug, welke echter niet grooter en schooner is dan die van Namen. De hoofdkerk is, zoo men zegt, door hare snywerken van de middeleeuwen en hare glasmaleryen zeer werkweerdig. Het Houyouxdal, is wild en schilderachtig; men treft er oude bergsloten aen, waervan ettelyke, gelyk dat van Modave, nog in hunnen oorspronkelyken stand gehouden zyn. Daerheen zouden onze landschapschilders eenen kunstenaerstogt doen moeten.

Ondertusschen de damp gonst en huilt; wy hernemen onze vaert. De groote stroom, die over de brug bemerkt wordt, en welke in wintertyd zoo gevaerlyk is, sleept ons met bliksemsnelheid weg en in weinige minuten zyn wy voor het groote zinkfabriek. Doch keeren wy ons regts om. Daer, waer thans een modern en platte landhuis ligt, verhief zich, voor de fransche omwenteling, de prachtige abtdy van Neuf-moustier.

[p. 252]

Zy wierd omtrent 1102 door den beroemden Pierre l'Hermite, die de eerste kruisvaert predikte, gestigt. Men ziet nog heden in den hof een grafkeldertjen waerin men op een twaelftal trappen afdaelde; daer lag, sedert zes eeuwen, het lichaem des eerweerdigen stigters, toen in 1793 de razende fransche révolutionnairen het graf weggevoerd, en in stukken geslagen hebben.

Laet ons op deze droeve herinneringen niet te lang denken; ziedaer op den linker oever roodachtige bergen; het zyn aluin-groeven. Ten tyde van het fransche keizerryk was deze nyverheid zeer bloeijend; nu is ze vervallen. Van hier bespeuren wy reeds het, op eenen afstand van drie uren gelegen, slot van Chokier.

In dit gedeelte des Maesdals ziet men geene bergsloten meer; Chokier is het eenigste, en wel half gemoderniseerd. Hier zyn de edele landheeren van de bergen afgedaeld en hebben hunne woonste in de vlakte gevestigd. Ook biedt hier het dal eene andere gedaente aen, als by de Oppermaes: het is breeder, de grond is vruchtbarer, de bergen zyn niet zoo steil en zoo wild. Die van den linker oever zyn meestendeels met wynstokken bedekt; men treft er by iederen stap fraeije landgoederen aen, waervan boom- en bloemgaerden hier zich in den vloet bespoelen, daer amphitheaterwyze langs den berg klimmen. Overal zien wy zwierige damen, door het nieuw schouwspel van het dampschip aengelokt.

Ik wil u de gansche lyst der dorpen die aen de Maes liggen niet geven; doch ik kan dat van Chokier niet laten voorbygaen. Het is niet alleen door zyn aloud bekende kasteel, maer ook door zyn haventjen en zyne

[p. 253]

timmerwerf merkweerdig. Er wordt thans in de Maes voor Chokier een dwarse steendyk of barrage gebouwd, geschikt om het in deze plaets te groot hellen der wateren te verminderen. Of nu deze dyk, die naer een nieuw stelsel van den staetsbouwmeester Guillery ingerigt is, het gewenschte oogmerk zal bereiken, blyft tot nog onzeker. Van het heerlyk gelegene slot kan ik u geene beschryving geven: gy moet het zien.

Ettelyke minuten verder treft men den val St. Lambert, eene voormalige abtdy aen, welke thans in kristalfabriek verwandeld is. Zyne gewrochten waren in de tentoonstelling van dit jaer door iedereen bewonderd; dit fabriek zendt koopwaren in gansch Europa, zelfs in Turkyen.

Het gezigt der Maes te Seraing, Jemeppe en Tileur is verrukkend; deze drie dorpen liggen aen elkander op de beide oevers des vloets, welke derzelver huizen bespoelt. Het ontbreekt hun maer aen eene brug om een stedeken van 8 à 9000 inwooners uittemaken; die brug zal weldra gelegd worden, en wel in yzerdraed; dat is te zeggen dat men iets schilderachtig en niet lomp en zwaer, geven zal. Hier zyn de bergen en heuvels wyd afgetogen. Zy hebben der nyverheid de ruimte overgelaten, en de koningin der eeuw heeft van de beide oevers bezit genomen. Men kan echter, van den dampschippe uit, geen denkbeeld hebben van het beroemde Seraing. Maer een gering deel van deze reuzenachtige stigting, dat is het voormalige paleis der luiksche bisschoppen, ligt aen de Maes, de rest strekt zich in de vlakte uit; doch eene menigte andere groote fabrieken, hoogovens, steenkoolgroeven, enz. met hunne lange

[p. 254]

en ranke schoorsteenen, dringen zich in op de beide oevers te Ougrée en Sclessin.

Ondertusschen draeijen wy voor den lesten keer. Wy beschouwen de nieuwe steenbrug van den yzerenweg. Zy is prachtig en sterk; doch wen het my toegelaten ware over die kunstwerk eene meening te uiten, zou ik zeggen dat men met onvoorzienigheid gehandeld heeft. Die brug heeft maer vyf bogen; om de onkosten van twee bogen te vermyden, is de bedding der Maes ingetrokken geweest en wel aen eene kromming des vloets. Komt nu een watervloed over (hetgeen in het Maesdal zoo dikwyls geschiedt) zoo zyn alle de hooger aengelegene landen overstroomt, want de aerdaenvulling des yzerenwegs maekt eenen ondoordringbaren dam uit.

De stad Luik vertoont zich wel van alle kanten doch nergens vindt heur de reiziger zoo prachtig en statelyk als by het afvaren der Maes. Hier de zwierige lusthuizen der voorstad Avroy die eene halve uer langs den rechter oever des vloets zich uitstrekt; daer de schoone en breede Maes; voor ons de torens en daken der stad boven welke het voormalige klooster St. Laurent en het staetsslot zich verheffen; verder de groene wynbergen; dit alles loopt samen om een heerlyk geheel uittemaken. Het is pas één uer; wy hebben, van Dinant tot hier toe, eenen afstand van 20 uren doorloopen. Van de stad zelve wil ik u heden niet spreken: er is te veel daerover te zeggen; dat zal misschien het onderwerp eens anderen briefs uitmaken, wen deze u niet te langwylig is voorgekomen.

Een van uwe Abonnenten.