|
| |
| |
| |
| |
Vlaemsche Tael.
Dat het gewaende opdringen der Nederduitsche spraek in de Waelsche provinciën van Belgiën, voor deze eene der hoofdgrieven geweest is, die de onwenteling van 1830 tot uitslag gehad hebben, zullen wy zeker aen niemand moeten leeren. Zelfs hier te lande, by ons, Vlamingen, vonden de klagten der Walen gehoor, hun ongenoegen scheen ons regtveerdig en wy hielpen hen, met het woord en het zweerd, het ingebeelde juk afschudden. Er was inderdaed in 1830, nog geen enkel neêrduitsch woord van Bestuers wege, in de waelsche gewesten gesproken, het Fransch weêrgalmde alleen in hunne raed- en pleitzalen, het Nederduitsch bestond er slechts by vorm van ontwerp; niet verder. Dit ontwerp nogtans, door het voormalig staetsbestuer aengenomen, gaf den Walen regt genoeg zich onvergenoegd en gekwetst te betoonen, daer het hunne toekomst te bedreigen scheen, en hun het onderdrukken van tael en volksgeest liet vooruitzien. De Walen dan, vonden by ons warme voorstaenders en hunne zaek werd met moed en overtuiging bepleit.
Willem I valt, en plotselings verandert het tafereel, plotselings grypt er eene overdrevene wederwerking plaets. De fransche spraek wordt niet alleen in hare regten behouden, zy neemt geweldig die van hare nederduitsche zuster in. Het neêrduitsch, roept men, was het troetelkind van Willem! Weg met het Neêrduitsch! En raedhuis en pleitzael hooren te Gent, Antwerpen, Leuven de klanken eener voor ons vreemde sprake wedergalmen. Dit nu was eene dier overdrevenheden welke
| |
| |
altoos het eigen aller onwentelingen, aller gistingen geweest zyn; en niemand twyfelde of de verkalming der natie zou weder alles tot het natuerlyke, tot het regtmatige hebben terug gebragt. Men had, helaes! zonder den geest van eigenbaet en overmagt gerekend. De Walen ontkenden ons het regt dat wy voor hun herwonnen hadden, het regt onze tael door onze eigene gezaghebbers te hooren spreken, en, tegelyk met dit en door dit, ontkenden zy ons alle de regten van een vrye volk. Men zag te laet welk een misstap de Vlamingen begaen hadden met de Walen te veel veld op hen te laten winnen; zy waren door hunne regtschapenheid bedod.
Door een onvermydelyk gevolg van het indringen eener vreemde spraek by onze taelgenoten, werden het meestendeel onder hen tot alle openbare ambten onbekwaem; de plaetsen en bedieningen van allen aert werden door de Franschsprekenden ingenomen: Vlaemsch-Belgiën was een overwonnen land. Wel is waer plaetste men in de Constitution of Grondwet van den nieuwgevormden staet, eenige woorden door welke men de regten onzer moedertael scheen te herkennen; maer dit juist was de strik in denwelke men ons vangen moest. Men liet, zoo 't scheen, het vrye gebruik der talen toe; en inderdaed verdelgde men de spraek van het meerendeel der Belgen.
Het zal aen sommigen wonder voorkomen dat er, van den beginne af, geene klagten tegen zulk eene schandelyke partydigheid in het uitleggen der grondwet aen het staetsbestuer zyn toegezonden, dat er zich geene stemmen tegen zulk eene wraekroepende onregtigheid hebben verheven. De rede hiervan is gemakkelyk optespeuren. Men gedenke slechts den staetkundigen stand onzes vaderlands tydens de jaren welke onmiddelyk dat der omwenteling opvolgden; men gedenke hoeveel misgunst het buiten zyne grenzen aentrof, hoe vele partyschappen hetzelve van binnen verdeelden.
De party aen het huis van Oranjen verkleefd, was niet de geringste in getal, maer zeker was zy het in magt, in moed, in invloed en in echte staetkundige begrippen. Niet dat er in haren schoot geene edeldenkende vaderlanders te vinden wa- | |
| |
ren, maer deze kregen het bewind der party niet in handen, en dan nog hadden die niet berekend dat het stamhuis van Oranjen, gedurende deszelfs korttydige regering, immer door onze hooge geestelykheid en hoogen adel gelaekt, hier te lande geene diepe wortels genoeg had geschoten om zynen val door de menigte te doen betreuren; dat het, integendeel, zich altoos het gemoed der Belgen vervreemd had, met, onder voorwendsel van hoogere beschaving en verhevenere bekwaemheid, de Hollanders in alle eer- en gezaggevende ambten den voorkeur te geven. Deze staetsparty daerenboven bezat veleer eene lydende als eene werkende kracht; zy stond het nieuwe staetsbestuer van Belgiën niet openlyk ten stryde; maer zocht het door aenhoudende tegenkanting en weigering van medewerking ten onder te brengen. Eenige aenslagen poogde het, wel is waer, gewapender hand, doch deze waren by gebrek aen overleg en algemeenheid, onbeduidend, en mislukten telkens. Dezelve konden bygevolg aen het staetsbestuer geene ernstige vrees inboezemen. De party was zonder toekomst, zy had noch een vruchtbaer grondbeginsel, noch eene oude gewoonte, noch de voorliefde des volks tot grondlage, en mogt dus weinig schaden. Ongelukkig voor ons hadden de aenslagen door haer gewaegd in vlaemsche steden plaets gehad, en de Walen maekten van dezen toeval gebruik om alle de Vlamingen voor vyanden der onwenteling te doen doorgaen en aen het toenmalig Bestuer wys te maken zich op hen alleen te betrouwen.
Wie het op dit tydstip had durven wagen de stemme ten voordeele onzer moedertael te verheffen, zou zeker, voor eenen vyand van Staet en Vaderland uitgescholden, hebben moeten terug deinzen. De fransche dagbladen hadden hem, in de Vlaemsche steden zoowel als elders, voor eenen verrader uitgekreten; en die zelfs die hy dienen en bevoordeelen wilde, zouden hem mogelyk den eersten steen hebben toegeworpen. - Worden niet alle grondwettelyke staten door de dagbladen bestuerd, zyn niet alle onze dagbladen door Franschen geschreven, en wat heeft een Franschman toch gemeens met de regten of het welzyn der Vlamingen? Is gansch ons Belgiën niet geschapen om
| |
| |
in massa aen Frankryk ten schilde te dienen en in het verdeelde tot schuilhoek en tot buit aen de gelukzoekers van heenwaerts Quiévrain. - Wat had dan een Vlaming nuts kunnen stigten met de regten onzer moederspraek te verdedigen, zoo lang de nieuwe staet op geene vaste grondvesten geplaetst was, zoo lang het geschil met Holland onbeslist bleef. Geen! volstrekt geen! De Walen hadden het bewind in handen en onze vyanden voerden het woord in alle dagbladen. Zelfs de vlaemsche letterkunde werd niet voor hetgene zy was, voor eene pooging tot beschaving, verlichting en opwekking van den volksgeest, maer als een voortdurende aenslag der Orangisten, beschouwd. Eenige veranderingen in de oude spelling ingevoerd, ofschoon dan nog door den tyd noodzakelyk gemaekt, door de rede en de taelgronden gewettigd, waren onzen vyanden genoeg, tot deze beschuldiging aen welke men met welgevallen te Brussel geloof scheen te hechten.
Maer nauwlyks was het vredeverdrag tusschen ons en Holland gesloten of de Vlamingen gaven een openbaer bewys van den tegenzin met welken zy zich van hunne heiligste regten beroofd zagen. Het geduld der Vlamingen is groot. Men doorblader de geschiedenis onzes Lands en men zal zich verwonderen over de verdraegzaemheid met welke zy, soms gedurende eene lange reeks van jaren, de schreeuwendste ongeregtigheden geduld hebben. Doch ook het overblad zal steeds van den moed en de volharding getuigen die zy immer in het afwerpen van het te zwaer geworden juk, hebben betoond. Dat het staetsbestuer de geschiedenis van Vlaenderen van tyd tot tyd opslage, opdat het het tydstip niet late voorby vliegen waerop het vraegpunt der taelgrieven nog zonder verbittering, zonder gisting, zonder scheuring beslist worden kan. Acht jaren lang hebben wy gedwee de overheersching der fransche sprake verdragen, hebben wy dezelve met tegenzin, maer met stilzwygenden tegenzin, steeds meer en meer tot in de kleinste zaken laten indringen, en dit om geenen schyn van tweespalt te brengen in een Land welks toekomst nog niet gevestigd was. Men heeft onzen edelmoed niet verstaen; als laffe onachtzaemheid, als slaefsche ne- | |
| |
derbukking heeft men denzelven uitgelegd. En waerlyk zou het langer zwygen, nu dat onze zaken met den uitlander verëffend zyn, eene echte lafheid, eene onmannelyke nederbukking worden. Doch hiervoor is niet te vreezen; Vlaenderen heeft gesproken en van eeuwen her is Vlaenderens woord onherroepelyk.
Dit nogtans schynt het staetsbestuer niet te willen beseffen. De smeekschriften onzer taelgenoten, die smeekschriften door duizende handen onderteekend, blyven onberoerd in de schriftladen der kamers en des Ministeries, liggen. De aenvragen der Provintie-Raden van Antwerpen en Vlaenderen zyn door het Hooge Bestuer met woorden, ja, maer niet met daedzaken beantwoord; men heeft zich geweerdigd ons te laten weten dat wy niet buiten de wet gesteld zyn, dat men ons niet vogelvry zal verklaren, dan zelfs wanneer wy de stoutheid zouden begaen aen de Hooge Magten in onze moedertael te schryven. Dit, inderdaed, is reeds veel gewonnen!! Het leven is ons gewaerborgd en het zy ons, ten minste voor het oogenblik genoeg. Wat geeft het ons dat er voor ons en onze Taelbroeders noch toetreding tot openbare ambten, noch herkende wetten, noch openbaerheid van raed- en pleitzalen bestaet! Wat geeft het ons dat de Walen het juk van hetwelk wy hen ontlast hebben, dubbelzwaer op de schouders doen wegen? Niets in der waerheid, minder dan niets, niet met al!
Zoo schynt ten minste de Provincie-Raed van Henegouwen te denken. Gewis had dezelve anders zyn ongehoord, zyn ongelooflyk besluit niet laten doorgaen.
Ieder weet dat de Provincie-Raed van Antwerpen in zyne zitting van 1840 eene zeer gematigde beslissing had genomen by welke er werd vastgesteld dat er voortaen niemand door de provincie tot een ambt welk in aenraking met onze bevolking zetten kan, zou benoemd worden, zonder de volkstael magtig te zyn; dat daerenboven het staetsbestuer zou worden aenzocht geene bedienden meer naer onze gewesten te sturen tenzy deze eenigzins in het vlaemsch geoefend waren; en voortaen de plakkaten in beide talen te willen overzenden.
| |
| |
Dit zeker was niet te veel gevergd; het was het honderdste schier van dat wat wy te eischen hebben; en dit nog is den Provintie-Raed van Henegouwen als een ongrondwettelyke maetregel, als een misbruik van magt, als eene inbreuk op de regten der Walen in het algemeen, en der Henegouwers in 't bezonder, voorgekomen. In de zitting door dien raed, op 13 July 1841, gehouden, heeft een van deszelfs leden, de Heer Castiau, eene redevoering uitgesproken in dewelke hy de Vlamingen als twistzoekers en wetbrekers voorschetste, omdat zy wilden dat de ambtenaren in hunne streken de kennis bezaten zonder welke alle andere kennissen verloren gaen, die der tael van de bevolking met welke zy te handelen hebben; en de raed van Henegouwen heeft beslist aen het staetsbestuer eene wet over het gebruik der talen te vragen. Dit is ook wat wy wenschen, maer niet in den zin der Henegouwers.
Volgens den H. Castiau, had het staetsbestuer by koninglyk Besluit, de beslissing der vlaemsche Provincie-Raden moeten te niet doen, want zegt niet het Art. 23 der Grondwet dat het gebruik der talen goeddunkelyk is, dat het alleen door de wet, en slechts in wat zaken van Regt en Bestiering betreft, kan geregeld worden? Zegt het Art. 6 derzelfde Grondwet niet ten andere dat de Belgen voor de wet gelyk zyn, dat zy tot alle burgerlyke en krygsambten kunnen worden toegelaten? En hieruit besluit de H. Castiau dat de Walen het regt hebben alle ambten in de vlaemsche provincien te bekleeden zonder een enkel woordje van de tael der Vlamingen te verstaen. Beter, redekundiger is het gewis onmogelyk te redeneren! Indien wy de eer hadden Minister te zyn zouden wy zeker beproeven de woorden van dien Heer tot eene daedzaek te herscheppen: een Vlaming die geen woordje fransch verstond, een Vlaming die noch lezen noch schryven kon, zouden wy onverwyld als Gouverneur naer Bergen afzenden, en dan - zoo de provincie-raed van Henegouwen zich hier over by ons kwam beklagen - zouden wy zyne klagten, met zyne eigene uitlegging der Art. 6 en 23 der Grondwet, beantwoorden.
In der waerheid, het voorstel van den H. Castiau en het
| |
| |
eenstemmig besluit welk het door den Provincie-Raed van Henegouwen is aengenomen, zyn ten hoogste belachelyk, en ongetwyfeld zouden wy er niet het minste van gewaegd hebben, indien ze niet tevens den geest van eigenbaet en wangunst tegen de Vlamingen, die sommige der Walen bezielt, hadden blootgelegd; indien dit gedrag der Walen, die klagen waer zy in het minste geen regt hebben, de scherpste hekeling niet was der lafheid en zorgeloosheid onzer vlaemsche Provincie-Raden, die zelfs niet durven smeeken, wanneer zy zouden mogen vergen en eischen!
Wat is er in 1841 door de Provincie-Raden in wat de taelgrieven aengaet, verrigt? Tot heden is er in Oost-Vlaenderen geen woord van dit onderwerp gerept, en in Antwerpen ware het beter dat er niets van gerept was geworden. Het was een pynlyk schouwspel de zitting by te woonen in dewelke er over de taelgrieven gehandeld werd, en, zeggen wy het rond uit, de beslissing van onzen Provincie-Raed was schandelyk, en schandelyk waren de middelen door den H. Henry De Brouckere, Gouverneur, gebruikt, om eenen volledigen invloed op de beraedslaging uit te oefenen. Het meerendeel des raedsheeren, heeft niet volgens overtuiging maer onder de werking eener bedreiging gestemd. De Heer De Brouckere had alle redenen uitgeput om den Raed te overtehalen om zich met geene taelgrieven bezig te houden, hy had het zich niet geschaemd het misnoegen en de beslissing van de raed van Henegouwen als middel in te roepen, had het zich niet geschaemd den Raede uitwerksels te beloven van zyne persoonelyke bemiddeling by het Hooge Bestuer, daer het reeds door de daedzaken bleek dat die bemiddeling in 1840 magteloos was gebleven en slechts eenige onbeduidende brieven, ledige beloften en verbloemde van de handwyzingen, had voortgebragt. Doch de Raed wankelde, en de H. De Brouckere nam tot zyne ultima ratio, tot de bedreiging, zynen toevlugt: hy maekte van het vraegpunt der taelgrieven een vraegpunt van betrouwen in zynen eigen persoon.
Deze naäping van het gedrag dat de ministers geregtig zyn jegens de Kamers te houden, kan in eenen Gouverneur niet ge- | |
| |
noeg geschandvlekt worden. Voor een ministerie is het vraegpunt van betrouwen een vraegpunt van leven of dood. Wordt het tegen hetzelve opgelost, dan treedt het af of het onbindt de Kamers. Een Gouverneur is niet in dezelfde stelling, hy heeft de magt niet de Provincie-Raden te ontbinden en zyne plaets hangt van den wil des Provincie-Raeds niet af. Een vraegpunt van betrouwen door zulk eenen ambtenaer gesteld, komt dan op de volgende bedreiging uit:
‘Het vraegpunt tegen my beslissen, is my beleedigen. Pas op! Gy zyt de afgeveerdigden van gemeenten! Ik heb de uitvoerende magt in handen, de magt om uwe gemeenten te tergen, hunne ontwerpen te keer te gaen, hunne belangen tegen te werken. Ik heb duizende middelen om u te plagen, by de hand. Pas op eer gy my beleedigt.’
Dit is de ware zin van het vraegpunt van betrouwen, en zoo ook is het - volgens persoonlyke bekentenis - door het meerendeel der raedsheeren verstaen. Zy hebben voor de stoffelyke belangen hunner gemeenten gebeefd, en de opdringing van den H. De Brouckere, ingewilligd. Dit gedrag is gewis noch manlyk, noch edel; maer, hoe vernederend ook, laet het zich bevatten. Het gedrag van den H. Gouverneur valt moeilyker te beseffen. Hoe! is het staetsbestuer dan zoo vyandig aen de regten der Vlamingen dat deszelfs vertegenwoordiger voor de laegste, voor de hatelykste middelen niet terugwykt wanneer het de versmooring dezer regten geldt? Zulk iets durven wy niet vermoeden. Met het daerstellen van een vraegpunt van betrouwen is de H. De Brouckere zyn karakter, zyn regt van hoogen ambtenaer te buiten gegaen, niets dan belet ons te gelooven dat hy ook buiten de door hem ontvangene voorschriften getreden is. De daed is hem persoonlyk, persoonlyk drukke ook het gewigt er van op zyne schouders.
Langs eenen anderen kant, - en het doet ons innig wee, - moeten wy bekennen dat de H. Colins, wien de Vlamingen zoo veel dank verschuldigd waren, in 1841 in verre na op de hoogte zyner zending niet geweest is. Flauw en lafhartig, heeft hy den H. Gouverneur met afgebrokene en verwarde reden, met her- | |
| |
haelde denkbeelden ten stryde gestaen, en zich door het vraegpunt van betrouwen, als door een Medusa-hoofd, laten ontzetten en verstommen, in stede van met mannelyke kracht, met edele verontweerdiging het ongehoorde gedrag des hoogen ambtenaers te brandmerken. Die doenwyze verdient zeker geenen lof; doch ronduit moeten wy bekennen dat dezelve eenigzins door den tegenwoordigen stand van den H. Colins te verontschuldigen is. Voor den uitslag der beraedslaging wist hy weinig op zynen persoonlyken invloed op de raedsheeren te mogen rekenen; katholyken en liberalen had hy zich tegelyk, met zyne optreding als dagbladschryver tydens de laetste kiezingen, tot wanvrienden gemaekt; de eersten omdat hy hunne zaek met nooit-herkenbare grondbeginsels had zoeken voortestaen, de tweeden omdat hy hen met onheusche wapenen had aengerand. Langs eenen anderen kant had hy, om dezelfde rede, eenigzins het betrouwen der vlaemsche letterkundigen verloren; eenige onder dezen hadden hem zelfs verzocht de vlaemsche zaek niet persoonlyk ten berde te brengen; een ander raedsheer had er zich mede belast; zoo niet werd hem alle medewerking ontzegd. De H. Colins stond dus alleen en buiten en binnen den raed, en hy is het, niet de vlaemsche zaek, die geslagen is door eene beslissing, deels aen onmin tegen hem, deels aen de bedreiging des H. Gouverneurs, te danken.
Dat in alle geval het staetsbestuer zich over de beduidenis dezer daedzaek niet bedriege, dat het binnen dit jaer aen de Vlamingen regt late wedervaren, of het vraegpunt der taelgrieven zal in 1842 ernstiger dan ooit worden behandeld. Wy hebben het gezegd het is nog tyd hetzelve zonder verbittering, zonder gisting, zonder scheuring te vereffenen. Hetgene wy zoeken, is geen twist, het is regtveerdigheid.
Antwerpen. 20 van Hooimaend 1841.
|
|
Auteursrechtvrij
