De Noordstar. Jaargang 2

[p. 145]

Wat eene moeder lyden kan.
Eene ware geschiedenis.
Aen mynen vriend Eug. De Block, kunstschilder.

I.

Het was uitermate koud in de laetste dagen der maend January 1841. De straten der stad Antwerpen hadden het winterkleed aengenomen en glinsterden van zuivere witheid: de sneeuw viel echter niet by zachte vlokken, noch verheugde het oog met zyne duizend dooreenspelende pluimkens; integendeel hy viel kletterend en als hagel tegen de vensterglazen der geslotene huizen; en de bittere noorderwind joeg de meeste burgers, die zich op hunnen dorpel vertoonden, terug naer de gloeyende kachel.

Niettegenstaende de bitsigheid der koude en alhoewel het slechts negen ure in den morgen was zag men, mits het vrydag was, veel persoonen voor by gaen. De jonge lieden poogden zich door loopen te verwarmen,

[p. 146]

de goede burgers bliezen grimmend in de vingeren en de werklieden sloegen zich met geweld de armen om het lichaem.

Op dit oogenblik ging er eene vrouw vry langzaem door de Winkel-straet, welkers inwooners zy wel moest kennen daer zy uit- en in de arme huizen ging en dezelve telkens met eene uitdrukking van genoegen verliet. Een satynen mantel, die gewis met ouate gevuld was, bedekte hare fyne leden; een fluweelen hoed drukte haer zwierig hoofd en hare wangen, die een weinig door de zure lucht verpurperd waren: een boa omslingerde haren hals, en hare handen verborgen zich in eene fraeye moffel. Deze juffer, die genoegzaem ryk scheen, stond op den dorpel van een huis in hetwelk zy gereed stond om binnen te treden, wanneer zy eensklaps in de verte eene andere juffer harer kennis zag aenkomen: zy bleef by de deur der arme wooning staen tot dat hare vriendin haer naby was: dan ging zy haer met eenen gullen lach te gemoet en sprak haer aldus aen:

‘Eenen goeden dag, Adela. Hoe gaet het?’

‘Tamelyk wel, en met u?’

‘God zy dank, ik ben gezond en zoo verheugd dat ik het u niet zeggen kan.’

‘Waerom dit, - het schynt my dat het weder zoo vermakelyk niet is?’

‘Ja, voor my wel, Adela. Ik ben nog maer eene uer uit het bed en reeds heb ik in twintig arme wooningen geweest. Maer ik heb armoede gezien, lieve Adela! armoede dat het hart er van breken zou. Honger, koude, ziekte, naektheid; - het is onbegrypelyk. Ho,

[p. 147]

ik acht my gelukkig bemiddeld te zyn, want het is zoo verheugend goed te doen!’

‘Men zou zeggen dat gy goesting hebt om te weenen, Annah: ik zie water in uwe oogen blinken - wees toch zoo gevoelig niet. De arme menschen zyn immers dezen winter zoo niet te beklagen; zie eens wat uitdeelingen er geschieden. Kolen, brood, aerdappelen, het wordt er alles in overvloed gegeven. Gister zelfs schreef ik nog in voor vyftig franken, en ik mag u wel zeggen dat ik liever myn geld laet uitdeelen dan zelf in alle die vuile wooningen te gaen.’

‘Adela, gy kent geene arme menschen. Oordeel ze niet op die slordige bedelaers, die het rondhalen van aelmoessen als een goed ambacht aenzien, en hunne kleederen met inzigt vervuilen en scheuren om den afschrik of het medelyden in te boezemen. Kom met my, ik zal u werklieden toonen wier kleederen niet gescheurd zyn, wier huishouden niet vuil is en wier mond zich niet zal openen om te vragen, maer alleen om te danken en te zegenen. Gy zult den afgryselyken honger op hunne wezenstrekken geschilderd zien, - het zwarte brood bevrozen tusschen de verstevene vingeren der kinderen, de tranen der moeder, de sombre wanhoop des vaders......... Ho! sloegt gy uw oog op dit stomme tafereel van smart en lyden, wat engelenblydschap zoudt gy vinden in dit alles met een weinig gelds te veranderen. - Gy zoudt die arme kinderen zich dansend aen uwe kleederen zien hechten: de moeder met saemgevoegde handen u toelachen: de vader, in geestontheffing verdwaeld, uwe fyne hand in zyne beenige handen drukken en dezelve met brandende tranen be-

[p. 148]

sprengen. - En dan, dan zoudt gy ook tranen van zaligheid storten, Adela, en gy zoudt uwe handen aen de hunnen, hoe ruw ook, niet onttrekken............ Zie, Adela, de gedachtenis van zulke stonden ontroert my te zeer!’

Terwyl Annah, met een diep gevoel en met eene treffende stem, dit tafereel schetste, had hare vriendin niet gesproken; zelfs niet van die korte woorden of klanken welke de deelneming van den aenhoorder aenduiden, als: ja, ja! Juist, juist! Ha, ha! och God! is 't toch? De aendoening harer vriendin was geheel in haer overgegaen, en wanneer Annah haer bezag was zy juist bezig met eenen zakdoek uit hare moffel te halen om twee tranen, die op hare lieve wangen gingen rollen, uit hare oogen te vagen.

‘Annah,’ sprak zy ‘zie ik ga met u de arme menschen bezoeken. Ik heb geld genoeg in myne tesch. Laet ons dezen ganschen morgen besteden aen goede werken. Ho, wat ben ik blyde dat ik u ontmoet heb.’

De goede Annah bezag hare vriendin met aendoening en haer gelaet drukte genoeg uit hoe gelukkig zy zich achtte eene weldoenster meer aen hare arme medeburgers te hebben bezorgd. Door Adela gevolgd, ging zy eenige stappen verder in een huis waer zy wist dat ongelukkigen te vinden waren.

Het huis op welkers dorpel zy stond, wanneer zy hare vriendin zag aenkomen, werd vergeten. Dit was haer echter te vergeven, aengezien zy nog nooit binnen hetzelve geweest was, en alleenlyk er in meende te gaen om te zien of het misschien geene haer nog onbekende arme huisgezinnen ten woon verstrekte.

[p. 149]

II.

In eene kamer van het huis by hetwelk de weldadige juffrouw was blyven staen, woonde een ongelukkig huisgezin. Vier naekte muren waren hier de stomme en eenige getuigen van pyn en lyden, en het gezigt van het smartlyk schouwspel dat zich dáér vertoonde, vervulde het hart niet alleen met droefheid maer ook met haet tegen de samenleving. De lucht was er zoo koud als op de straet en eene zekere vochtigheid drong er door de kleederen van hen die er zich bevonden: in den haerd brandde een klein vuer dat met stukken van gebroken meubelen gevoed werd, en, als met moeite, van tyd tot tyd eenige schaersche vlammen vertoonde. In een bed dat in het midden der kamer stond, lag een ziek kindje, dat niet boven één jaer kon oud zyn; zyn geel aenzichtje, zyne magere armkens en zyne ingetrokken oogskens deden met rede gissen dat eene plaets op Stuivenberg^(*) het onnoozel wicht weldra zou ontvangen. Op eenen zwaren steen, nevens het kind, zat eene nog jonge vrouw met de handen voor de oogen. Hare kleeding, alhoewel samengesteld uit stoffen welker kleuren door den tyd vergaen waren, droeg het kenteeken niet dier armoede, welke de hulp in het openbaer afsmeekt; integendeel men kon bemerken aen derzelver netheid en aen de menigvuldige doch byna onzigtbare naden, met wat zorg zy gepoogd had hare noodwendigheid te verbergen.

(*) Begraefplaets by Antwerpen.

[p. 150]

Van tyd tot tyd ging er een benepen zucht uit haren boezem op, en eenige druppelen waters lekten van de punten harer vingeren, waermede zy zich het aenzigt bedekt hield. Nogtans by de minste beweging van het kranke kind hief zy bevend het hoofd op, bezag snikkend en met afgryzen zyne verdorde wangen, duwde het deksel wat nader by zyne koude lidmaten, en viel dan weder wanhopig en weenend in een op den steen.

De diepste stilte heerschte in dit rampverblyf: alleen de hagelsneeuw kletterde tegen de vensterglazen, - de wind loeide in den schoorsteen.

Reeds was de vrouw eenigen tyd als slapend op den steen blyven zitten, het kranke kindje had zich niet bewogen en zy had het hoofd niet opgeheven; zelfs scheen zy niet meer te weenen, want er blonk geen water meer aen hare vingeren. - Het was er in de kamer als in een graf door dooden bewoond en dat zich nimmer ontsluiten moest.

Eensklaps ging er eene zwakke stem uit den haerd op:

‘Moeder! moeder lief, ik heb honger!’

Degene die deze klagt had voortgebragt was een jongen van vyf of zes jaer, die zich in den hoek van den haerd bevond, en zoodanig by het vuer in een gekropen was, dat men hem met moeite zou bespeurd hebben: hy beefde en trilde als of de koorts hem over het lichaem rees en, met meer aendacht, kon men hooien hoe zyne tanden van koude tegen elkaêr ratelden.

Hetzy de vrouw zyne klagt niet gehoord had, of zich in de onmogelykheid bevond aen zyne vraeg te voldoen, antwoordde zy hem niet en bleef zitten zonder

[p. 151]

zich te verroeren. Er volgde dan weder een oogenblik van doode stilte, doch weldra verhief de jongen zyne stem en riep;

‘Moederken lief, ik heb honger. Och geef my een klein stuksken brood!’

De vrouw hief dit mael het hoofd op, want de stem van den jongen was doorsnydend en gewis was dezelve ook als een messteek door haer moederhart gegaen. Een somber vuer blonk in hare oogen: de vertwyfeling was er in te lezen. Zy antwoordde met eenen vloed van tranen:

‘Janneken lief, zwyg toch om Gods wil! Ik sterf zelf van honger, myn arm kind, - en daer is niets meer in huis’

‘Och, moeder, ik heb zoo eene pyn in mynen buik.. een stuksken brood, och toe!’

Het gelaet van het jongsken was op dit oogenblik zoo smeekend, de honger was er met zyne vale en gele kleur zoo diep op ingedrukt, dat de verdwaelde moeder opsprong als of zy eene wanhopige daed ging doen: zy stak met bevenden drift hare hand onder het deksel van het bed en trok er een klein halve stuivers brood uit, met hetwelk zy tot den jongen ging.

‘Daer Janneken, sprak zy, dat heb ik nog bewaerd om pap voor uw arm zusterken te koken; maer ik denk wel dat ze het toch niet meer zal noodig hebben, dat onnoozel schaepken........’

Hare stem brak; want haer moederhart liep over van pyn. Zoodra Janneken het brood, als eene gelukstar, voor zyne oogen zag blinken, liep het speeksel van eetlust by draden van zyne lippen, de spieren zyner wan-

[p. 152]

gen begonnen bevend zich te bewegen en hy sprong op, met de twee handen te gelyk voor uit, grypende het kleine brood als een wolf die eene prooi aenvat.

De vrouw keerde terug naer het zieke kind dat zy nog eens bestaerde en viel dan weder als magteloos op den steen.

Met gretigheid en eene onbegrypelyke blydschap zette het jongsken zyne tanden aen het brood en beet er eenige malen driftig in, tot dat hy een weinig meer dan de helft er van geëten had: dan hield hy eensklaps op, bezag het stuk brood meer dan eens met gulzigheid, bragt het meer dan eens aen zynen mond doch at er niet meer van. Eindelyk opstaende, ging hy langzaem tot de vrouw en, na haer by den arm geschud te hebben, om haer op te beuren uit den slaep waer in zy scheen verzonken te liggen, reikte hy het stuk brood tot haer en sprak met eene zoete stem:

‘Moederken lief, dáér! ik heb een stuksken bewaerd voor ons Mieken. Ik heb nog wel grooten honger en pyn in mynen buik; maer als vader 't huis komt dan zal ik immers eenen boterham krygen, eh moeder?’

De ongelukkige vrouw sloeg hare beide armen om het goede kind en drukte het met liefde tegen hare borst; een oogenblik daer na liet zy het ongevoeliglyk van hare kniën ryzen en verviel in hare eerste neêrslagtigheid. Janneken ging heel zachtjes tot by zyn ziek zusterken, zoende het op zyne magere wang, zeggende: ‘blyf gy maer slapen, Mieken lief’ - en keerde terug by het vuer waer hy weder in een kroop en stilzwygend op den grond bleef zitten.

Het was dan dat de weldadige Juffer op den dorpel

[p. 153]

der arme wooning stond en hare vriendin in de verte zag aenkomen.

Nog een gansche uer verliep er zonder dat de rampzalige moeder uit hare mymering opstond. Zy ook had honger, zy ook gevoelde de stem des roependen lichaems en pynen doorgriefden haer ingewand....... Maer, zy zat by het doodbed van haer kind: zy verwachtte met angst dien schriklyken stond op denwelken zy, moeder, de vrucht hares lichaems zou zien snakken en sterven. - Kon zy dan aen hare eigene pynen denken? Neen! eene moeder is altyd moeder, gelukkig of rampzalig, ryk of arm, er is geen dieper gevoel, geen wyder drift dan die welke eene vrouw aen haer kind hecht, en dit gevoel, die drift is inniger en grooter by haer die weten wat zorg, wat angst en hoe veel zweet hares aenschyns zy haren kinderen hebben toegewyd.

Dit weten de arme menschen boven al.

Om tien ure werden de vrouw en den jongen gezamentlyk als door eene geheime aenraking getroffen. Zy sprong op van den steen, hy uit den haerd, en heiden riepen te gelyk:

‘Ha, daer is vader, Janneken!’

‘Ha, moeder, daer is vader!’

En een grimlach van blydschap gaf eene nieuwe uitdrukking aen hun gelaet. Zy hadden het gerucht van een rytuig aen de deur gehoord, en wilden dengene die zy verwachtten te gemoet loopen, doch een man drong de kamer in eer zy de deur bereikt hadden. Terwyl hy den sneeuw van zyne schouders schudde, had Janneken zyne eene hand gevat en trok aen dezelve, als of hy zynen vader dieper in de kamer had willen

[p. 154]

brengen. De man had de andere hand aen zyne vrouw gegeven en bezag haer met eene diepe droefheid. Eindelyk zuchtte hy:

‘Trees, wy zyn ongelukkig, vrouw! Nu staen ik al van dezen morgen af met mynen mosselbak aen den yzeren weg, en nog niets gewonnen! Wat gaen wy nu doen? Zie, Trees, geloof my of gy wilt of niet; maer ik wilde dat ik dood was!’

Hoe ontoereikend de woorden des mans ook waren om eene nypende smart uit te drukken, zyne pynen waren daerom toch niet minder. Zyn hoofd hing moedeloos op zyne schouder; zyne oogen vestigden zich met halstarrigheid op den grond en men zag aen het wringen zyner vuisten, men hoorde wel aen het kraken zyner vingeren dat de stuiptrekkingen der wanhoop zyn' zenuwstel ontroerden.

De vrouw die haer eigen wee vergat en begreep wat foltering hare man uitstond, sloeg haren arm om zynen hals en antwoordde snikkend:

‘Och Sus, zwyg maer, het zal toch altyd niet duren. Gy kunt er toch immers niet aen doen dat wy zoo ongelukkig zyn?’

‘Vader, vader’ riep het jongsken ‘ik heb honger, kryg ik nu eenen boterham?’

Deze woorden veroorzaekten in den man eene afgryselyke beweging: alle zyne leden trilden, zyne blikken vielen als met razerny op het klagende jongsken en hy bezag het eene poos zoodanig straf en wild, dat Janneken verschrikt en huilend in den hoek van den haerd vluchtte en van daer weenend tot zynen vader riep:

‘Och, vaderken lief, ik zal het niet meer doen!’

[p. 155]

Zonder van zyne geest- en ledenspanning verlost te zyn, ging de man by het bed en bezag met nog scherper blikken het stervende wicht dat zyne weifelende oogskens nog eens tot zynen vader ophief.

‘Trees,’ riep hy ‘zie, ik kan het niet meer uitstaen. Het is gedaen........ Het moet er dan toch van komen.’

‘Wat is het? Och God, wat hebt gy?’

De man in wiens hart een groote stryd gebeurd was, bedaerde spoedig, en, gissende wat benauwdheid hy zyner goede vrouw door zyne uitroepingen had veroorzaekt, nam hy haer by de hand en sprak met neêrslagtigheid:

‘Trees, gy weet het, vrouw, sedert dat wy getrouwd zyn, heb ik altyd gewerkt; nooit heb ik eenen dag laten voorbygaen zonder voor u en onze kinderen te zorgen. Zou ik dan na tien jaren zuren arbeid gaen bedelen? Zou ik het brood, dat ik door myn zweet altyd verdiend heb, nu van deur tot deur moeten gaen vragen. Trees, dat kan ik niet doen.. al stierven wy altemael van nood en gebrek. Bedelen? Neen, er blyft ons nog iets over dat ons voor eenigen tyd eten zal bezorgen. Het doet my pyn, vrouw, maer ik ga onzen mosselbak op de Vrydagsche markt doen verkoopen. Misschien zal ik werk hebben tegen den tyd dat dit weinig geld zal op zyn; en dan zullen wy sparen om eenen nieuwen bak te koopen. Wacht dan nog een half uerken en dan zal ik u altemael eten brengen.’

De mosselbak was het eenige werktuig waermede de brave arbeidsman zyn brood verdienen moest: geen wonder dan dat hy met zoo veel droefheid het besluit

[p. 156]

nam denzelven te verkoopen. De vrouw werd niet min dan hy mistroostig by dien noodlottigen voorstel, doch, daer haer moederhart met dwingende stem voor hare kinderen om hulp riep, keurde zy het voornemen hares mans goed en antwoordde:

‘Ja, ga maer naer de Vrydagsche markt en verkoop den mosselbak maer, want ons arm Janneken krimpt in een van den honger; ik kan zelf bykans op myn beenen niet meer staen; - en dat onnoozel bloêken dat daer ligt te snakken..... Och waert gy al een engeltje in den hemel, lief kind!’

Hier begonnen hare tranen weder uit hare oogen te rollen: eene beweging als die welke zy reeds gevoeld had, schokte het lichaem des mans en zyne vuisten nepen zich weder krakend toe. Evenwel hy bedwong zich en sprong wanhopig de deur uit.

Men hoorde weldra het gerucht van een rytuig dat met snelheid voortgedreven werd. Het gerucht verging oogenblikkelyk.

[p. 157]

III.

Op de Vrydagmarkt, naer de zyde van het Valkenstraetje, stond tusschen eenige andere voorwerpen, een kleine wagen met twee wielen, in vorm gelyk aen die handrytuigen welke men te Antwerpen mosselbakken noemt, om dat zy meest dienen om mosselen te vervoeren. Niet verre van dáér bevond zich een man die er ongemeen neêrslagtig uitzag: met de armen op de borst gekruist, wendde hy gedurig zyne vochtige oogen van den mosselbak tot den roeper, welke een weinig verder bezig was met andere voorwerpen te verkoopen. Van tyd tot tyd stampte de mistroostige man met den voet tegen den grond, als of pynlyke gedachten hem bevochten, doch herviel telkens in eene sombere droefgeestigheid, wanneer hy het oog liet vallen op het voorwerp dat hem tot nu toe gediend had om, als een eerlyk werkman, zyn dagelyksch brood te verdienen.

Terwyl hy dus in wanhoop verzonken lag, kwamen twee Juffrouwen met haestige stappen over de Vrydagmarkt: eene van haer moest de pynlyke uitdrukking van het gelaet des werkmans bespeurd hebben, want zy hield hare gezellin by den hoek van het Valken-straetje staen, en vroeg haer:

‘Hebt gy niet gezien, Adela, wat droefheid er op het aengezigt van dien mensch te lezen staet?’

‘Van welken mensch, lieve?’

‘Dáér, zie hoe hy met den voet stampt; hoe hy

[p. 158]

zyne ellebogen tegen zyn lichaem wringt. Zeker, Adela, het is een ongelukkige.’

‘Misschien, Annah, God weet of dit niet uit enkele gramschap geschiedt.’

‘Neen, Adela, ik ken dit al te wel. De uitdrukking van het waer ongeluk draegt eenen onmiskenbaren stempel. Zy trekt de gevoelige harten tot zich en geeft eene zoete ontroering van medelyden: de boosheid en de gramschap in tegendeel stooten den aenschouwer terug. Ik heb my niet bedrogen, lieve, die werkman is een slagoffer van den langen winter. Zie, zyne kleederen zyn niet slordig, niet gescheurd! Laet ons by hem gaen; ik durf hem wel de oorzaek zyner smart vragen.’

De twee Juffrouwen keerden terug naer den man, doch wanneer zy hem naderden, werd hy juist aengesproken door een ander persoon, die, als hy, tot de werkende klasse scheen te behooren, en hem eenen slag op de schouder gaf, zeggende:

‘Sus, wat zegt gy van het weêrken? Koud eh? Kom, gaet gy mè; ik geef een' druppel.’

De droeve werkman rukte zyne schouder met geweld van onder de hand die hem geraekt had, maer antwoordde niet. De andere daer over verwonderd, bezag hem in het aenzigt en bemerkte hoe verwilderd hem de oogen in het hoofd stonden.

‘Wel Sus, riep hy, wat hebt gy vriend?’

Het antwoord volgde nog niet onmiddelyk op de vraeg: de twee Juffrouwen hadden den tyd om wat nader by te komen en beter te hooren wat degene, die zy ongelukkig achtte, zou zeggen.

Eene doffe stem, die onderbroken was door lange

[p. 159]

ademhalingen en eene diepe ontsteltenis te kennen gaf, zegde eindelyk:

‘Zie, Jef, gy spreekt my van een druppel, eh? Maer ik barstte nog liever als genever te drinken! Jongen, dat gy wist wat een verdriet dat ik heb........’

Die woorden waren met zulke diepe droefheid uitgesproken dat Jef zich gansch ontroerd bevond en zyne losse tael verliet om ernstiger woorden te spreken: hy vatte de hand van zynen ongelukkigen makker en vroeg byna met de tranen in de oogen:

‘Sus, mynen vriend, wat is het jongen? Gy ziet er uit als of gy gingt sterven. Is Trees dood?’

‘Neen, neen, dat is het niet Jef. Maer zie aen u zal ik het zeggen, want gy zyt toch onze vriend. Gy weet het, niet waer Jef! Ik heb nooit te lui geweest om myn brood te zoeken en ik heb het, God zy geloofd, tot hier toe kunnen verdienen, maer nu - nu is het gedaen..... Myn Trees, de goede vrouw, och armen! Zy heeft nog in geen twee dagen iets geëten, ons Janneken krimpt in een van den honger en myn klein kind, ons Mieken, dat zal misschien nu al dood zyn....... de borsten van haer moeder zyn uitgedroogd van koû en gebrek. Zie, Jef, als ik er aen denk, zou ik myn eigen kunnen verdoen. Zoudt gy kunnen gaen bedelen, Jef?’

‘Bedelen? Neen zeker niet, ik heb nog handen aen myn lyf.’

‘He wel, ik ook. Maer het is toch zoo ver gekomen dat wy alles verkocht en verzet hebben, behalven onzen mosselbak die dáér staet. Wy hadden zoo gespaerd, Jef, om hem te kunnen koopen, en zoo lang zuer brood er voor geëten. Maer als het God dan toch zoo wilt heb-

[p. 160]

ben, - laet het dan zoo maer zyn. Dat de roeper nu maer gauw naer hier kwam, dat ik myn vrouwe en myn kinderen wat brood kon dragen.’

‘Daer is hy! Zeg my eens, Sus, woont gy nog altyd in de Winkelstraet?’

‘Ja.’

De roeper kwam op dit oogenblik met zynen stoel ter plaetse waer de ongelukkige werkman stond, en riep luidkeels:

‘Koopliê komt by! Koopliê van mosselbakken komt by!’

Een grimlach rees over het gelaet van den werkman.

De twee juffrouwen spraken met stille stem over iets dat haer scheen te verblyden.

De roeper hernam:

‘Dertig francs heb ik voor dien mosselbak! Dertig francs! - Vyf-en-twintig! Hy is zoo goed als nieuw, 't is voor niet. - Twintig francs!’

Eene der juffers deed een teeken met het hoofd en de roeper ging voort:

‘Twintig francs, eenen koopman, twintig francs, niemand niet?’

Andere burgers dongen ook naer het rytuig, doch de juffer joeg den prys gedurig op. De roeper wendde zich van de eene zyde naer de andere om op de teekens der bieders te letten:

‘Een-en-twintig francs!’

‘Twee en-twint'’

‘Dry-en-twint'’

‘Vier-en-twint'’

‘Vyf-en-twint'’

[p. 161]

‘Zeven-en-twint'. - Zeven-en-twintig francs. - Niemand, niemand? Niemand niet? Geluk! Vaert er wel mê!’

De juffer iets aen den knecht van den roeper gezegd hebbende, wendde deze zich om naer zyne wooning en riep uit alle zyne kracht:

‘Het wordt betaeld!’

Reeds was de werkman in het huis van den roeper en meende met het geld, dat men hem gegeven had, naer zyne wooning te loopen, niet zonder nog eenen treurigen blik op den mosselbak te werpen, wanneer hy door eene der twee juffers aengesproken werd:

‘Goede man wilt gy wat verdienen?’

De werkman bedacht zich eenen oogenblik en vroeg:

‘Wat is er van uwe beliefte, juffrouw!’

‘Wy zouden dien mosselbak geern naer huis gevoerd hebben.’

‘Het spyt my, juffrouw, dat ik het niet doen kan. Ik moet eene haestige boodschap doen.’

Annah, die zeer menschlievend was en daer door ook beter dan hare vriendin de arme menschen verstond, zegde met haest tot den werkman, die gereed was om door te gaen:

‘Het is in de Winkelstraet dat wy zyn moeten.’

‘Dan zal ik het doen, juffrouw, want ik ga juist naer dien kant.’

Hy vatte dan den mosselbak, trok hem van tusschen alle de voorwerpen welke op den grond verspreid lagen, en volgde de twee juffers die zich met tamelyk snelle stappen voortspoedden. Een bitter hartzeer beklemde zynen boezem wanneer hy dacht dat hy nu zyn eigen

[p. 162]

rytuig voor anderen moest voortstooten; maer de zekerheid dat hy nu ook welhaest, met het bekomen geld, de tranen zyner brave vrouw ging opdroogen, mengde eenen zoeten troost in zyne droefheid. Met spyt ontving hy van de twee juffrouwen het bevel om voor eenen winkel te blyven staen. Het duerde echter niet lang of hy mogt zich weder op weg begeven, want de juffrouwen waren slechts eenige oogenblikken in den winkel geweest of men wierp op het wagentjen eenen zak aerdappelen, twee of drie groote brooden, eenige stukken houts, en Annah zelve plaetste eenen steenen pot met zorg tegen den zak.

In de Winkelstraet gekomen zynde, vroeg de man waer de vrouwen den mosselbak hebben wilden. Annah antwoordde met inzigt:

‘Ryd maer door, het is verder.’

Ondanks dit bevel bleef hy staen voor eene kleine deur, welke Annah erkende als zynde dezelfde waer zy des morgens meende in te gaen. De man nam zyrie klak van het hoofd en sprak beleefdelyk:

‘Juffrouwen gy moest my, als het u belieft, hier eens laten ingaen?’

Dit oorlof hem gegeven zynde, stiet hy de deur open en ging binnen, maer de juffrouwen volgden hem op de hielen en drongen met hem in de kamer.

Eene koude siddering schokte Annah en hare vriendin. Het schouwspel dat zich daer voor hare oogen vertoonde was afgryselyk en doodsch. De jonge vrouw, die by het bed gezeten was, lag zonder gevoel op den steen, hare wangen bleek, hare oogen gesloten, hare lippen blauw en het hoofd hangende achter over op

[p. 163]

den kant van het bed, als het gevoellooze deel van een lyk. Het jongsken had den slappen arm zyner moeder gevat en riep, op het oogenblik dat de twee juffrouwen met den vader binnen kwamen:

‘Moederken lief, ik heb honger - een stuksken brood!’

De man zonder op de tegenwoordigheid van Adela en hare vriendin te letten, sprong vooruit naer zyne vrouw, riep haer in zyne wanhoop, trok zich de hairen uit het hoofd en bragt niet dan afgebrokene woorden voort:

‘Trees!’ riep hy huilend, ‘Och Trees lief - ongelukkige vrouw! God, Heer, is 't mogelyk! Dood........ dood van honger en koû! - Hadden wy dat verdiend op de wereld?’

By deze uitroepingen sloeg hy zyne hand op de tafel en greep een mes, doch Annah, die deze beweging met eenen schreeuw van angst bemerkt had, sprong hem om den hals en rukte hem het moordadig werktuig uit de vuist.

‘Uwe goede vrouw is niet dood, riep zy. Dáér loop met haest en hael wyn in den eenen of anderen winkel.’

Zy gaf hem een stuk geld en wees hem de deur.

Hy vloog de kamer uit en verdween als een pyl.

Annah nam de rampzalige moeder in haren arm. Haer satynen mantel en fluweelen hoed verkrookten zich tegen de slechte kleederen der ongelukkige, maer de barmhartige juffer gaf daer op geen acht en handelde als of zy eene zuster bezorgde. En inderdaed, in hare menschlievenheid aenzag zy, volgens het gebod van

[p. 164]

den goddelyken Jesus, deze zieltogende vrouw als eene echte zuster. Eene appelsien uit hare tesch gehaeld hebbende, drukte zy het zap er uit op de blauwe lippen der vrouw en vreef hare handen met vurigheid in de hare. Zy liet eenen schreeuw van blydschap, wanneer zy de oogen der moeder zich ontsluiten zag. Gedurende dien tyd had Adela zich niet vergenoegd met op dit tafereel van honger en armoede te staren; daer zy de uitroeping van den kleinen jongen gehoord had, was zy met haest by den mosselbak gegaen en had den steenen pot met een brood binnen gebragt, terwyl zy den jongen eenige stukken houts op het vuer had doen werpen. Zoodra Janneken het brood gezien had, waren zyne oogen niet meer van hetzelve gekeerd geweest, en hy had nog eens om eenen boterham gebeden. Adela, die 's morgens nog zoo veel afschrik voor arme menschen getoond had, bevond zich dermate ontroerd, op het gezigt van een zoo bitter lyden, dat zy zelve het mes van de tafel nam en het brood tegen hare borst en fraeye kleederen plaetste om den jongen den boterham, daer hy naer snakte, voor te snyden.

‘Dáér myn kind’ sprak zy ‘eet maer wel. Gy zult geenen honger meer lyden.’

Janneken vatte den boterham met blydschap, kuste zyne hand ten teeken van dankbaerheid en bezag Adela met zulke zoete blikken, dat zy zich omwenden moest om niet in tranen los te barsten. Terzelfder tyd had de moeder hare oogen geopend en als met zaligheid op haer etende kind gevestigd. Misschien ging zy met woorden hare weldoensters bedanken, maer de komst van haren man belette haer dit. Hy, ziende zyne vrouw,

[p. 165]

tegen zyne verwachting, levend terug, plaetste met haest eene flesch op de tafel, sprong voor uit, vloog aen haren hals, met eenen vloed van blyde tranen, en zoende haer menigmael als verdwaeld; hy hield haer in zyne armen gesloten als of hy vreesde haer nog te kunnen verliezen en riep gedurig:

‘Trees lief, leeft gy nog, myne goede vrouw!...... dan is het niets. Ik heb geld van onzen mosselbak; van daeg zullen wy eten. Zy maer gerust. Och God; zie, in alle myn ongeluk ben ik nog zoo bly als een engel... Ja, Trees lief, want ik dacht zeker dat ik u nooit op de wereld meer zou gezien hebben!’

Annah kwam by met eene kom wyn en hield dezelve voor de lippen der zwakke vrouw. Terwyl deze den versterkenden drank inzwolg, wierp de man blikken vol verwondering op Annah, en op hare vriendin, dewelke een weinig verder met Janneken by het vuer stond en zyne twee handjes vooruit hield, zeggende:

‘Warm uwe pollekens maer, myn manneken, en eet uwen boterham al gauw op; ik zal er u nog eenen geven.’

De werkman scheen uit eenen droom te ontwaken: het was als of hy nu eerst de tegenwoordigheid der twee juffrouwen bemerkte.

‘Juffrouwen,’ sprak hy stamelend, ‘vergeeft het my dat ik u nog niet bedankt heb, voor de hulp die gy aen myne arme vrouw gedaen hebt. Gy zyt toch wel goed van in een armmenschen-huis te willen komen, en ik bedank u wel duizendmael!’

‘Goede lieden,’ antwoordde Annah, hare stem verheffende, ‘wy weten wat honger en wat koude gy

[p. 166]

geleden hebt, en wat pyn het u zou aendoen indien gy uw brood moest gaen bedelen, vermits gy liever als eerlyke werklieden by het zweet uws aenschyns den kost wilt winnen. Zulke gevoelens verdienen eene belooning. Gy zult geen gebrek meer lyden!’

Zy smeet eene handvol gelds op de tafel en ging voort:

‘Dáér is geld: aen uwe deur staen aerdappelen, houd en brood. Dit alles hoort u toe. Wat den mosselbak betreft, die is niet verkocht geweest; gebruikt hem tot het winnen van uw dagelyksch brood, leeft altyd deugdzaem, bedelt niet; maer indien de honger en de koude u nogmaels kwamen aenvallen, op dit briefje staen myn naem en wooning, en ik zal altyd uwe beschermster en vriendinne zyn.’

Terwyl Annah sprak, hoorde men geen zucht in de kamer; zoo stil was alles; maer een tranenvloed stroomde uit de oogen des werkmans en uit die zyner vrouw. Hy kon geen woord meer voortbrengen, alleenlyk bezag hy de juffrouwen beurtelings met eene verbaesdheid die genoeg deed zien dat hy niet gelooven kon wat hy hoorde. Wanneer Annah gedaen had met spreken, liet de geschokte moeder zich van den steen op den grond vallen, en, weenend op hare kniën voortkruipende, vatte zy de hand van Annah in de hare, en tranen op dezelve stortende, riep zy:

‘Och, Juffrouwen, gy zult eene zalige dood sterven! God zal het u wel loonen dat gy in ons huis gekomen zyt, gelyk eenen engelbewaerder, en dat gy my van de dood verlost hebt?

‘Zyt gy nu vergenoegd, moeder?’ vroeg Annah.

[p. 167]

‘Och, ja, goede juffrouw nu zyn wy gelukkig...... ziet ons Janneken daer eens dansen by het vuer, och armen! En als dat klein onnoozel schaepken, dat dáér op sterven ligt, kon spreken, juffrouw, het zou u misschien ook zegenen en bedanken.’

Annah liep op deze woorden by het zieke kind en, gissende dat hetzelve ook door gebrek zoo na by het graf was, deed zy een teeken aen Adela om te vertrekken: deze, die vermaek nam in de vreugd van het jongsken, hief het op, kuste het op de wang en kwam dan by hare vriendin. Annah zich naer de deur gewend hebbende, zegde in het uitgaen:

‘Zyt gerust goede lieden; binnen een halve uer zal er een geneesheer by het bed van uw kind staen; en ik twyfel niet, moeder, of gy zult het nog wel eene vrouw zien worden.’

Een ware grimlach van zaligheid blonk terzelfder tyd op de wezenstrekken der vrouw en des workmans. Zy liepen beide naer de deur en eene reeks van zegeningen en dankbare spreuken rolden van hunne lippen tot dat zy de twee weldoende juffers niet meer zagen.

Annah noch Adela had een woord gesproken vóór dat zy op de Ossenmarkt gekomen waren: haer gemoed was te vol, hare zielen te zeer geschokt om haer toe te laten hare aendoeningen door de tael uit te drukken.

‘Wel nu’ sprak Annah eindelyk ‘zeg my nu, Adela, vindt gy die arme menschen vuil en walgelyk zoo als wy ze gewoonlyk achten?’

‘ô Neen’ antwoordde Adela ‘ik ben zoo blyde Annah dat ik u ontmoet heb. Nu schynt het my dat iets heiligs my verheven heeft en ik voel eene zielsaendoe-

[p. 168]

ning die my onbekend was. Ik schrik niet meer van noodwendigen; hebt gy niet gezien dat ik dit arm jongsken gekust heb. Nu wil ik alle dagen, gedurende den winter, met u uitgaen om arme menschen te bezoeken en in uwe goede werken deel te hebben, - want nu versta ik wat gy my zeggen wilde: ik ken nu een hemelsch vermaek en eene soort van zaligheid op de wereld. ô Heilige weldadigheid! ongelukkig zyn de ryken die u niet kennen. Wat blyde ontroering, wat zoet genot derven zy! Annah, myne lieve, ik bedank u.................................................

Op dit oogenblik draeiden zy de Hoboke-straet in en verdwenen achter den hoek.

h. conscience.