De Noordstar. Jaargang 1

[p. 117]

Thomas Morus.

Vlyery en opregtheid.

Wel hem, die 't vaderland meer dan zich zelv' bemint,
In 't sneuvlen voor zijn eer een zuivren wellust vindt,
Die niet met woest getier, onvruchtbre taal of loosheid,
Dien achtbren naam misbruikt tot dekking van zijn boosheid;
Maar die door daden toont, terwijl de noodstorm brult,
Dat hij zijn pligten kent, dat hij zijn pligt vervult!
Gelijk een diamant zijn stralen schiet in 't duister,
Schijnt ook altoos zijn roem met onverdoofbren luister.

Helmers. - Hollandsche Natie. III^de zang.

Als wy onze gedachten in de geschiedenissen van het voorledene werpen, worden wy door eene aendoening van medelyden en verwondering getroffen. Wy zien dan die groote mannen die de hemel als tot eene weldaed aen de wereld schonk, die alle hunne belangen, gansch hun bestaen aen den dienst van het volk opdroegen; en die, als of er geschreven was dat de wereld de groote deugden met smaed moet beloonen, hun leven in eene nare gevangenis, of wel op het schavot verloren.

Zoo levert elke geschiedenis hare slagtoffers op; men

[p. 118]

vindt er geene die niet met onnoozel bloed besmet is. Zoo is Thomas Morus, aen wiens nagedachtenis wy deze weinige regelen zullen toewyden, het slagtoffer der Engelschen geweest.

Morus was van zyne tederste jongheid met eene zonderlinge kunde begaefd. De bedieningen die hy gedurig vlugtte, schenen hem als te vervolgen. Vroegtydig was hy de staetsbediening toegedaen; zyn vernuft werd alom vermaerd en alle groote mannen zochten met hem te handelen. Hem werden brieven van Machiavelli en Erasmus toegestuerd, zelfs eer hy deze groote vernuften slechts door hunne verdiensten kende. Zyne goede trouw evenaerde zyne wysheid en diepe staetkunde, en was oorzaek dat hy van trap tot trap eindelyk tot het ambt van groot Kanselier van Engeland verheven werd. De tyd was akelig in Engeland voor al de gene die hun geweten met geene lafheid of vleyery dorsten besmetten: het was tydens de regering van den willekeurigen Hendrik VIII, vorst die om zyne wellustige driften te voldoen, gansch zyn koningryk te vuer en te bloede stelde.

Hendrik was met Katharina van Aragon, weduwe van wylen zynen broeder Arthur, prins van Wales, in huwelyk getreden. Eenige jaren leefden zy in eendragt; en verscheidene kinderen, waervan hun eene dochter alleen overbleef, kwamen hunne zoete vereeniging bekroonen, toen eindelyk Hendrik zich door de lieftalligheden en verleidingen van eene der staetjuffers van Katharina liet bekoren. Lady Anna Boleyn bezat nog al het vuer der jongheid; zy was van de fynste gestalte; hare wezenstrekken waren zonderling schoon, dewyl

[p. 119]

by Katharina die eerste bloem der schoonheid, die zich slechts opent om te verslensen, reeds verdwenen was.

Deze noodlottige liefde boezemde den koning eenen onoverwinnelyken afkeer voor Katharina in. Nu verliet hy degene die hy eenige jaren te voren tot aenbiddens toe bemind had; de vleyers die hem omringden, trachtteden niet dan zyne hartstogten in te volgen om zyne gunst te behouden, en wisten nu allen iets in het nadeel van hunne koningin bytedragen, tot zoo verre dat deze ongelukkige zich aen de verachting van den snoodsten hoveling bloodgesteld vond.

Hendrik wenschte niets zoo vurig dan zyne vryster tot den troon te verheffen; maer om er Katharina van te berooven moesten hem eenige gewigtige redens te baet komen. Zy, als weduwe van wylen zynen broeder, kon immers zyne wettige echtgenoot niet zyn? - Deze vraeg werd aen de Hoogescholen van Cambridge en van Oxford en nog aen verscheidene anderen in Frankryk en Italiën voorgesteld, en door de groote sommen geld verleid, gaven deze hunne oplossing ten voordeele des konings. Maer Katharina, zich aen deze partydige beslissingen niet willende gedragen, beriep de zaek voor den Pauselyken stoel van Paulus III.

Thomas Morus was de eenigste die moed en deugd genoeg bezat om by den koning de regten zyner vostin voor te staen, en hem den ongelukkigen toestand waer hy zyne landzaken in ging storten, voortespellen; maer wat kon zyne stem tegen den brandenden drift van eenen koning die meende dat alle goddelyke en menschelyke regten voor hem wyken moesten! Wat kon hy alléén, tegen zoo vele vleyers die den vorst in zyne driften op-

[p. 120]

hitsten! Nogtans verloor hy geenen moed en zwoer in zichzelve nooit voor de driften des konings te buigen.

Katharina had zich van allen afgezonderd en bragt hare dagen met weenen over. Niet eene meer van al degene die haer te voren omringden, bevond zich nu by haer. Waer waren zy nu, zy die geen morgend lieten voorbygaen zonder haer te groeten, die haer gedurig, zelfs dikmaels tegen haren dank, vergezelden? Het ongeluk had hen alle van haer verwyderd.

Eens klopte een vinger zachtjes op de deur harer kamer. Zy opent dezelve zonder vrees want zy wist genoeg wie dit zyn kon, aengezien er heur slechts een enkele getrouwe onderdaen meer overbleef, en met eene tedere en zwakke stem waer in zich alle de folteringen harer ziel deden verstaen, sprak zy:

- ‘ô Morus, myn vriend! weet gy nog niets van myne zaken? zyn er nog geene tydingen van Rome? Stemt de Paus eindelyk in onze echtscheiding toe?’

- ‘Nog niets, myne vorstin, is er stellig bekend; maer vrees zoo voor den slechten uitval niet. De Kardinael Campeggio heeft my verzekerd dat hy uwe zaek met standvastigheid zal verdedigen.’

- ‘Wat ben ik toch ongelukkig Morus,’ zegde zy, ‘wat heb ik toch gedaen om van ieder versmaed te worden? De geringste onderdaen hoont my in het aenzigt, en myn koninglyke echtgenoot ziet dit alles met koelen bloede en zonder verontwaerdiging aen. Wat heb ik gedaen om my alleen in een vreemd land aen myn zelve overtelaten? Waerom heeft hy my uit myn schoon vaderland gerukt? Ach! als ik nog die schoone jaren myner kindsheid, die ik in het midden myner

[p. 121]

familie doorbragt, overwege, tegen deze noodlottige dagen, die ik in een vreemd land doorbreng! Waerom moest ik in het koude Engeland myne dagen in verachting en verlatenheid komen slyten?’

- ‘Er is een uwer onderdanen. Mevrouw, die u nooit in het ongeluk zal verlaten, en die niet gierig op zyn bloed zal zyn, zoo het eens tot uwe verdediging vloeyen moest.’

- ‘ô Ja! dit weet ik, Morus, die altyd getrouwe vriend zyt gy; maer hoeveel kost het my niet van uwen dienst gebruik te maken. ô Morus, indien ik val, zal ik uw hoofd mede verbryzelen; en wat zal er dan van uw arm huisgezin geworden?’

- ‘Bekommeren wy ons niet met ydele vooruitzigten, Mevrouw; maer ik heb het gezegd: ik zal uit vrees om te sterven u niet verlaten. Heb moed, myne vorstin, alles is nog niet verloren.’ En na haer de verzekering van toegenegenheid gegeven te hebben, verliet hy haer; want hy wist al te wel hoe schadelyk en hoonend voor haer een al te lang bezoek zou hebben kunnen uitgelegd worden.

- ‘Getrouwe vriend,’ zuchte de koningin, terwyl zy weder in haren stoel, in bittere gedachten verzonken, ging nederzitten.

[p. 122]

II.
Ware trouw en lage drift.

Op het ontkiemen des dags, toen alle de straten der groote stad nog in de stilte gedompeld waren, zat Hendrik VIII, alleen in eene kamer waer van de pracht de koninglyke wooning aenduidde. De tafel, voor welke hy zat, was gansch met brieven en andere schriften overdekt. Hy scheen in diepe gedachten verzonken, en liet het hoofd op zynen arm leunen, terwyl hy zyne oogen op de voorwerpen die hem omringden, liet wandelen.

Een bediende opende eensklaps de deur en zegde, zich voor den koning buigende: ‘Mylord de kanselier.’ En Morus trad binnen.

- ‘ô Myn vriend, myn getrouwe raedsman!’ sprak de koning hem met drift de hand vattende, ‘wat ben ik toch ongelukkig! Na dat alle de Universiteiten myn huwelyk met de weduwe, van wylen mynen broeder, als nietig verklaerd hebben, heeft de Paus zich tegen myne echtscheiding gesteld. Wat ga ik toch doen? hoe zal ik my met eer uit dezen akeligen toestand redden?’

- ‘Myn vorst,’ sprak Morus op eenen gerusten toon, ‘klaeg zoo zeer niet over het ongeluk waer gy u zelven in geworpen hebt: gy hebt de Universiteiten

[p. 123]

door oneindige schatten omgekocht en zy, zy hebben laegheid genoeg gehad om hun geweten voor geld te besmetten; zy hebben niet gevreesd de onnoozelheid ten prys van goud te leveren.’

- ‘Maer zeg my toch, ô myn vriend, hoe zal ik my aen de liefde die ik Anna toedraeg, kunnen ontrukken? Ik bemin haer zoo hevig en zy, zy is my ook zoo toegedaen. O ik sterf by het gedacht haer te moeten verlaten! Maer gy kent de folteringen der liefde niet, ô Morus, uwe strenge zeden beletten u dezelve te doorgronden.’

- ‘Wacht u wel, ô myn vorst, indien het my toegelaten zy vryelyk tot u te spreken, van aen uwe willekeurigheid den naem van liefde te geven. Gy zegt dat gy Anna bemint; maer hoe hebt gy Katharina niet lief gehad, toen deze nog jong was, en zal Anna hetzelve lot niet ondergaen, zoodra eene zeer korte reeks van jaren haer aenzigt zal komen berimpelen en dien zoeten grimlach, die u betoovert, zal doen verdwynen: de liefde ô vorst! de liefde is een edel gevoelen der ziel. Wee! den genen die haer verfoeit; want de dood alleen mag derzelver banden verbreken.’

- ‘Maer de zaken zyn immers te verre gekomen, Morus! ô Wolsay! ô Wolsay!^(*) waerom hebt gy my gedurig met ydele hoop gestreeld? Waerom hebt gy myne driften, toen deze nog aen het vonken waren, niet uitgebluscht! Ach had ik altyd getrouwe raedsmannen

(*) Wolsay, Kardinael Legaet, was eertyds in groote achting by den koning. De grootste ambten des lands waren aen hem. Hy had den koning tot de echtscheiding gedreven, later verviel hy in ongenade, werd voor hoog verraed in hechtenis genomen, en stierf in de gevangenis.

[p. 124]

als gy gehad, ô Morus; maer nu is het immers te laet! ô myn vriend, er is geen uitkomen meer aen.’

- ‘Geef Lady Anna aen Mylord Percy die haer tederlyk bemint, ten huwelyk; en dan, vorst, zult gy toonen dat gy waerlyk edelmoedig zyt.’

- ‘Anna verlaten! oh! dit kan ik niet, dit is onmogelyk, Morus, maer laet my alleen: myn hoofd is gansch ontsteld; ik moet een weinig rusten.’

- ‘Verdwaelde vorst’ mompelde Morus, toen hy de kamer uitweek.

Anna Boleyn was nog zeer jong aen Lord Percy, hartog van Northumberland, verloofd. Hy beminde haer zeer vurig, en Anna zou waerschynlyk met hem gelukkig geweest zyn; maer wat was toch zyne zuivere liefde by den roem van den grooten koning van Engeland? De glans eener kroon had deze zwakke vrouw, die het geluk in de grootheid meende te vinden, verblind.

De openhartige samenspraek die de koning met Morus kwam te hebben, had hem zeer afgemat; hy voelde het gewigt des gewetens zynen boezem drukken en in mymering verzonken, ging hy zich voor eene openstaende venster, welke op den tuin gaf, plaetsen. De aengenaemheid der lucht wekte hem om eene wandeling rond den hof te doen, om zoo door de zoetgeurigheid des morgenstonds zyne zielpynende gedachten te verdryven.

Er was toen een man aen het hof die door vleyery en laegheid zich verheven had. Zoon van eenen wollewever uit Londen, had hy zich den vriend des konings weten te maken. Hy dreef gedurig zynen meester tot de echtscheiding. De schandige driften in deugden te herscheppen is, en was altyd de taek der vleyers. Crom-

[p. 125]

well eindelyk, de bloedige Cromwell^(*) was zoo valsch en geveinsd als Morus regt was en openhartig.

De koning ontmoette hem op zyne wandeling. Hy verheugde zich eenen vriend te vinden die hem gedurig, toen hy in droefheid was, wist te vermaken en hem den moed welke hem somtyds ontzonk, wist weder te geven.

- ‘Ach myn vriend Cromwell’ sprak de koning, ‘nooit heb ik in eene grootere verwarring geweest. De brieven die my uit Rome zyn toegekomen, verwittigen my dat de Paus zich tegen myne echtscheiding heeft verklaerd.’

- ‘En waer mede zyne Majesteit zich bekommert?’ zegde deze met eenen geveinsden grimlach. ‘Zal er gezegd worden dat de groote Hendrik zich door eenen Italiaenschen vorst laet besturen en zyn gedrag de wet laet voorschryven? Om dat Katharina uit vorstelyken bloede is, zoudt gy u aen hare grillige eischen moeten gedragen! Wel gy zyt immers vorst en geen vassael.’

- ‘Ja, Cromwell! ja; maer Morus is ook tegen myn huwelyk.’

- ‘En is dit zoo te bewonderen?’ zegde Cromwell grimlachende, ‘is hy by den geringsten uwer onderdanen niet voor eenen der sterkste aenhangers der koningin bekend? hebben wy hem niet gedurig met den bischop van Rochester en den kardinael Campeggio, die tegen alle rede de koningin willen verdedigen, aengetroffen?’

(*) De vermaerde Olivier was achter-klein-neef van dezen Cromwell, welke later tot eersten minister werd verheven.

[p. 126]

- ‘Spreek zoo van Morus niet, myn vriend, hy bemint my waerlyk.’

En Cromwell merkende dat zyne woorden den koning mishaegden, vatte zyne rede op een ander voorwerp aen.

- ‘Ontruk u dan aen het lastig juk des roomschen godsdiensts en volg het voorbeeld van zoo vele duitsche vorsten. Uw volk moet eenen godsdienst hebben, dit weet ik; maer wie zal u beletten er het hoofd van te wezen? Toon dat gy alléén in groot Britanje heerscht, op dat men nooit zeggen moge dat uwe groote daden door laegheid bezoedeld zyn geworden.’

Deze vleyende woorden ontstaken hevig den hoogmoed in Hendrik. Zyn aenzigt kreeg eene strenge uitdrukking: ‘hoor!’ zegde hy met trotschheid, Cromwell op de schouder kloppende, ‘wat er ook van geworden kan, ik zal Anna onder de oogen van gansch de wereld trouwen!’ En na verloop van eenige dagen werd de feestplegt van het huwelyk des konings met Lady Anna Boleyn, gevierd.

De troostelooze Katharina verliet het hof en zocht eene schuilplaets in de abtdy van Leycester.

Na vele aenvragingen, verkreeg Sir Thomas Morus zyn ontslag van Kanselier van Engeland en ging na Chelsea met het voornemen daer zyne dagen, in het midden zyns huisgezins, in rust doortebrengen; doch de voorschikking had hem dit zoete lot niet vergunt.

[p. 127]

III.
Onwankelbaer in gevoelen.

Alle deze hevige en ongestuimige gebeurtenissen hadden gansch Engeland ontsteld. Zy werden het voorwerp der onderhandeling aen de weeldrige gastmalen des ryken en in de eenvoudige vergaderingen des werkmans. Katharina bezat de algemeene achting; Anna Boleyn, van haren kant, spaerde geene schatten om de liefde des volks aentewinnen. Dit baerde weldra twee gezindheden en ieder eigende zich het regt toe den koning te beschimpen of te verdedigen. Onder andere was er een jong meisje die onder de kloosterlyke kleeding de daden des konings in het openbaer doemde. Zy beweerde dat hy geen koning meer was, vermits hy zyne pligten te buiten ging. Zy voorzegde dat nooit de kinderen van Anna den troon zoude beklimmen en dat niemand dan Maria, dochter van Katharina, koningin zoude worden. Weldra werd zy aengehouden en in hare ondervragingen hield zy alle hare gezegden staende; doch noemde ongelukkiglyk den bischop van Rochester en Sir Thomas Morus als met haer onderhandelingen gehad hebbende.

De koning kon met regt niet gelooven dat zoo lage middelen om het volk tot oproer te brengen, door zoo groote mannen konden gebruikt worden; maer door

[p. 128]

Cromwell en andere vleyers aengedreven, besloot hy eindelyk hun tot den eed, door het Parlement voorgesteld, te roepen.

De zaken waren haestig voor by geloopen. Sedert het huwelyk van Hendrik VIII was de Roomsche Godsdienst in gansch Engeland afgeschaft, en de koning was als opperhoofd van den hervormden aengesteld.

De inhoud van den eed aen allen voorgesteld, was de afzwering van de roomsche Kerk, de koning als opperhoofd van den engelschen eeredienst te erkennen en Anna Boleyn als eenige en wettige koningin te achten.

Dien eed kon door eenen man die een scherp geweten bezat, als Morus, zoo ligtzinnig niet gedaen worden, en na zyne weigering werd hy, aen alle andere wederspannigen gelyk, in de staetsgevangenis, den Toren opgesloten.

De kamer in welke hy gebragt werd, was zeer klein. Eene enkele venster boven de manslengte hoog en met zware traliën doorvlochten, spreidde een treurig licht in het vertrek. De Kanselier scheen stil en in diep gepeins verzonken; doch zoo rustig aen zyn noodlot onderworpen dat men hem aen zyne houding niet ongelukkig zoude geloofd hebben. Zyne oogen staerden zoekend op de uitgekankerde muren der gevangenis, waerop hier en daer namen en teekens stonden van ongelukkigen die er mogelyk voor hem troostelooze dagen en nachten in geteld hadden. Somtyds blonk er eene mannentraen in zyne oogen; maer dit was slechts wanneer hy aen Katharina en haer ongelukkig lot dacht, of aen zyne vrouw en zyne teergeliefde kinderen voor wie hy geene schatten genoeg vergaerd had.

[p. 129]

Lady Morus was eene dier trotsche en hoogmoedige vrouwen die geenen wensch vormen, dan om boven de andere in pracht en schoonheid uitteglinsteren. Zy was zeer misnoegd over het verlaten en eenzaem leven, welke haer Morus deed leiden; en kon niet verstaen hoe hy alle ambten, die de koning hem zoo mildadig geschonken had, verwierp om aen zyne styfhoudigheid (zoo zy het noemde) te voldoen. Zy trachtte slechts tot hem in de gevangenis te geraken, niet om hem eenige troostende woorden toetestieren; maer om hem over zyne handelwys te berispen en hare ongelukkige gesteltenis en die harer kinderen voor oogen te stellen.

Grootelyks vormde ieder den wensch om den voorschreven eed door Morus te hooren uitspreken. Dit zoude eene ware geruststelling voor al degene die denzelven al te ligtveerdig waren aengegaen, geweest zyn. Daertoe werd het zeer geraedzaem geoordeeld, hem in eenen stryd waer mogelyk zwakheid aen pligt zou kunnen wyken, te stellen, en zyne vrouw kreeg toegang tot de gevangenis.

Morus zyne vrouw tot zich ziende komen, verwachtte op dit oogenblik niet dan troostende woorden van haer te ontvangen. Hy naderde minzaem om hare handen tegen zyn hart te drukken; maer zy, al of zyn gezigt haer eenig afgryzen inboezemde, week achterwaerts en hare verwytende oogen vol bitterheid op hem werpende, riep zy hem toe. ‘ô Morus! is de afgrond in welken gy ons geworpen hebt nu diep genoeg, zult gy dan niet ophouden voor gy ons aller ongeluk ten vollen zult bewerkt zien?’

- ‘ô Myne lieve Jenny,’ sprak Morus op eenen me-

[p. 130]

delydenden toon, ‘aenzie my zoo bitter niet; gy weet niet dat uwe verwytende woorden my zoo ongelukkig maken; is het uwe pligt niet, ô myne beminde! uwen gemael te troosten en hem in zyn ongeluk te ondersteunen?’

- ‘Neen!’ riep zy, eenen byzonderen nadruk aen hare woorden gevende, ‘het is myne pligt u over uwe laetdunkenheid te berispen. Gy hebt dan meerder verstand dan alle die groote vermaerde mannen die, zonder aerzelen, den eed deden? Is dit de dankbaerheid die gy den koning verschuldigd zyt? Maer, neen! voor al de weldaden die hy u gedaen heeft moest gy hem met de zwartste ondankbaerheid beloonen.’ En Morus door de redelooze woorden welke zyne vrouw hem zonder medelyden toestuerde, geraekt, bediende zich van een treurig verwyt, waer van de woorden zyne gevoelige ziel pynigden: ‘hoor Mevrouw,’ sprak hy, ‘het is aen u niet myn gedrag te oordeelen.’

- ‘Ja! ik heb u verstaen, Morus, niets kan u bewegen; gy wilt dan voor eeuwig de goede faem uwer kinderen besmetten, gy wilt dan dat zy later op het hooren van uwen naem schaemrood zullen worden, en dat de algemeene misachting die men de kinderen der booswichten toedraegt, hun ten deel valle!’

By deze laetste woorden werd Morus door een bitter voorgevoel geraekt: een vader, die het hoofd op een schavot verliest, moet zeker pynlyk aen de inbeelding eens kinds zyn! - Nu scheen hy te bezwyken, nu was zyn hart in vertwyfeling verzonken; maer zyn geweten sprak weldra veel krachtiger in hem, en zich na zyne vrouw keerende, zegde hy op eenen verzekerden toon:

[p. 131]

‘ten minsten, Mevrouw, zullen dan myne kinderen zich niet te schamen hebben een vader die zyn geweten voor goud verkocht, gehad te hebben, en elk edelmoedig mensch zal hun als slachtoffers der dwinglandy beminnen.’^(*) Lady Morus ziende dat alle middelen nutteloos waren, verliet hem ongevoelig gelyk zy tot hem gekomen was.

Zich weder alleen bevindende, liet Morus zich geheel aen het gevoel van het ongeluk over. Het verlies zyner vrienden, de ongenade des konings in welke hy vervallen was, hadden hem weinig kunnen treffen. Hy kende den mensch te wel om zich over zyne onstandvastigheid te bewonderen; maer de verlatenheid van zyne vrouw, van zyne duerbare gade, die hy, ondanks hare ongevoeligheid, nog zoo liefhad, en die wegens hare pligt zyn lot in voor- en tegenspoed zoude moeten deelen, verscheurde zyn hart. Doch hy bedwong zyne gemoedsbeweging, verdreef de zwaermoedigheid, aenvatte de pen en begon zeer rustig te schryven.

Dit was altyd zyn geliefkoosd tydverdryf geweest. Tydens zyne bedieningen bragt hy somtyds geheele nachten door, zonder zyne schryftafel te verlaten. In zyne gevangenis was het ook zyn eenig en gedurig vermaek; maer toen men merkte dat hy zich sterk aen dezen drift overgaf, begon men te vreezen dat die schriften zyne gedachten onder het volk zoude verspreiden en de eenige troost, die hem nog overbleef, werd hem ontnomen.

Die slag was zeer bitter. Nu zag de ongelukkige Mo-

(*) Die voorspelling werd bewaerheid; want men zag later zyne Kinderen aen de grootste hoven van Europa in bediening.

[p. 132]

rus dat zyne dagen zich in eeuwen van droefheid en foltering gingen herscheppen; en zich wanhopig voor de ledige tafel plaetsende, sprak hy met eene doffe stem: ‘Voor u ô myne ziel is er noch genoegte noch vrede meer!....’

IV.
Ten loon der deugd.

Na dat de groote staetsman, veertien dagen in de gevangenis, den Toren, had doorgebragt, werd hy er eindelyk uitgeleid om voor den raed van het Parlement te verschynen. Daer stond hy voor Thomas Audlay, de Kanselier, die het ambt van voorzitter bekleedde, Crynmer, de nieuwe aertsbischop van Cantorbery, gunsteling van Anna Boleyn, de hertog van Nordfolk, Thomas Cromwell en meer andere, onder welke hy er verscheidene merkte, die hunnen staet en grootheid aen hem te danken hadden, en die nu met een tergende oog op hunnen weldoener nederzagen.

Audlay vroeg hem voor eerst wat zyn gevoelen was aengaende het geen de staet vastgesteld had, wegens de opperhoofdigheid der kerk.

Na een weinig bedenken, antwoordde hy, dat hy den inhoud van het plakaert nooit ver genoeg gekend had om er over te handelen.

- ‘Ingeval gy dit onwetende zyt,’ hernam de Kanselier, ‘hoor dan, men zal het u voorlezen: het is dat gy in dit koningryk geen ander opperhoofd, zoo in geeste-

[p. 133]

lyk als in wereldlyk, zult erkennen dan onzen genadigen koning, Hendrik VIII. Wilt gy hetzelve onderteekenen en met alle andere vreedzame onderdanen van zyne Majesteit in volle eendragt leven?’

- ‘Helaes!’ zegde Morus, ‘hadt gy my voor uwen medeborger gehouden, maer gy hebt u myne vyanden gemaekt! Wat heb ik gedaen om my uit den schoot myns huisgezins te rukken? En waerom my zonder regt als eenen misdadigen in eene gevangenis opsluiten? Het schynt my ten dien gevolgen niet toegestaen te zyn uwe instellingen aentenemen of te verstooten, daer ik gansch van onder u verworpen ben.’

De Kanselier gestoord, zegde hem: ‘ik hoor wel dat gy u tegen deze instelling verzet; want gy antwoordt niet op het geen men u vraegt.’

Morus hield hier op staende dat hy zich tot den eed niet verpligt vond, aengezien hy buiten bediening was.

- ‘Gy zyt dan tegen de plakaert,’ zegde hem de regter op nieuw.

Doch Morus op deze vraeg niet antwoordende, naderde hem Cromwell die hem zeer heuslyk toesprak:

- ‘Mylord, zyne Majesteit heeft my bevolen UE. kennis te geven van de droefheid die hy over uw gedrag gevoelt, en daer de eed dien men van u eischt, niets bezwarends inhoudt, voedt hy grootelyks de hoop u eindelyk aen het voorbeeld der grootste mannen van Engeland te zien gedragen en weder met hem eene nauwe vriendschap in vergetelheid van het voorledene aentetreffen.’

- ‘Ik bedank zyne Majesteit voor de genegendheid, welke hy my toedraegt. Mylord Cromwell, verzeker

[p. 134]

hem dat ik het grootste leedwezen gevoel aen zynen wil niet te mogen voldoen.’

- ‘Gy hebt dit zoogenaemd heilig meisje van Kent aengespoord om het huwelyk van den koning onder het volk te doemen, om hem hier door hatelyk te maken.’ zegde Audlay.

- ‘Dit is valsch’ antwoorde Morus, ‘het is reeds vele jaren geleden dat ik haer eens by eenen myner vrienden heb aengetroffen.’

- ‘Gy hebt den bischop van Rochester in zyne gevangenis willen schryven op dat hy zich kloek tegen onze instelling zoude gedragen. Zie! hier is de getuigenis.’ Na deze beschuldiging werd hy aen de twaelf regters overgegeven welke hem na eene geheime onderhandeling als schuldig aen gekwetste Majesteit tot den dood veroordeelden.

De Hertog van Nordfolk hem zyn vonnis aendienende, vroeg hem of hy iets tegen het gedane intebrengen had, waer op hy antwoorde dat zyn vonnis onregtvaerdig was, aengezien hy zich geene het minsten schelmstuk te verwyten had; maer dat hy zich pligtig zoude gelooven, wanneer hy den godsdienst zyner vaderen verliet om de gunst des konings te behouden.

Genoeg heeren, ‘riep Audlay,’ de raed is gesloten.

Zie ons nu tot dien nootlottigen dag genaderd op welken de deugd voor de losbandigheid moest geslachtofferd worden, en dat eene der vernufste steden van Europa met het bloed der onschuld op nieuw ging bevlekt worden.

Achtmael sloeg het langzaem op den toren van St. Pauwel, en in de verte hoorde men het naderend ge-

[p. 135]

trappel der paerden en der ruitery. ‘Daer is hy zegde de gene die de traliën der vensters bestormd hadden, of waervan de hooge gestalte toeliet boven de andere te zien. ‘Zoudt gy gelooven, broeder’ zegde een onder de menigte tegen zynen buerman, ‘dat de koning Rykaert van loffelyke gedachtenis, met niet meerder krygsvolk ten kruisvaert trok.’

- ‘Wat vreest men toch zoo van hem,’ antwoorde deze. ‘Meenen zy dan dat wy hem zouden ontzetten? Wie van ons heeft het gedacht eenen misdadigen te verdedigen?’

Ondertusschen naderde de stoet tot voor het schavot. Morus ging statig tusschen de krygslieden welke eenen weg door het volk baenden. Het werktuig zyner dood merkende, bleef hy zoo rustig als of het eene onverschillige zaek voor hem ware geweest. Het medelyden stond meer dan de vrees op zyn aenzigt te lezen.

Eensklaps ontstond er eene hevige beweging aen den eenen kant der plaets, het volk werd vooruit gedrongen, en niemand wist wat dit worden zou. Eindelyk kwam er een jong meisje door de verwarde scharen gedrongen, stelde zich met kracht tegen de wachten die haer wilden verwyderen, en zich in de armen van Morus werpende, ontvloog eene nare schreeuw hare bange borst.

- ‘O myn rampzalig kind! myne tedere Margareta!’ riep Morus op eenen klagenden toon. ‘Moest ik u in dit oogenblik aentreffen? Blyft er my dan geenen vriend meer die genoeg liefde bezit om op dit oogenblik myne kinderen van dit treurtooneel te verwyderen?......’

- ‘ô Neen vader! spreek zoo van onze vrienden niet.

[p. 136]

Het is met list dat ik hun heb moeten ontsnappen, om u een laetste vaerwel te zeggen. Gy gaet nu deze aerde, dit verblyf van ondeugd en ondankbaerheid verlaten, zult gy God bidden dat hy my ook uit dit rampzalig oord, waer ik voortaen niet meer leven kan, verlosse?’

Morus hield zyne ontstelde dochter tegen zyn hart gedrukt. Hoeveel koste het hem nu te sterven. Zyne verslapte en style oogen wandelden met droefheid rond; maer hy kon niet dan onverschillige aenzigten ontdekken. Aen wie nu haer bevolen? Men dwingt hem haer te verlaten. Maer het meisje zyne bekommernis merkende: ‘vrees niet vader,’ zegde zy, hem loslatende, ‘gy ziet wel dat ik niet zwak ben; uw laetste zegen, vader, en bekommer u nimmer over my?’

- ‘Vaerwel myn teder kind. Ik laet u aen de zorg des hemels over. God zal u voor uwe ouderliefde zegenen!’ En Margareta wende hare oogen van dit treurig schouwtooneel af, en vlugte onder het volk.

Deze tusschenval had Morus zeer verzwakt. Door den beul ondersteund, klom hy echter op het schavot. Na dezen omhelsd te hebben, als teeken van verzoening met alle bewerkers zyner dood, werden hem de handen op den rug gebonden; dan boog hy zich op den noodlottigen stapel neder, de byl verhief zich en het hoofd van Morus rolde stuiptrekkend ter aerde.

De ontlossing van een kanon liet zich hooren. Een nydige schreeuw stond van onder het volk op. Margareta lag kragteloos in de armen eener vrouw.

Dit werd der deugd ten loon.

p. van delen.