|
| |
| |
| |
| |
De Vloek.
(Vervolg en einde.)
III.
In het adelyk slot van Blancmoustier, was eene breede zael welkers wanden met wapenschilden en afbeeldsels van ridders en vrouwen behangen waren. Hierin was het dat, onmiddelyk na zyne aenkomst op het slot, de vryheer zich begeven had, de bezwymde Pharaïld aen de hulp harer dienstmeiden overlatende.
De bloedroode stralen der ondergaende zon verlichtten met eenen tooverachtigen glans de ruwe schilderingen der overledene krygslieden en edelvrouwen, en het scheen als of hun hierdoor eene soort van leven en van beweging geschonken werd. De oude vryheer had zich, regt over het afbeeldsel eenes geharnasten ridders, in eenen diepen leunstoel geplaetst; zyne handen hingen krachteloos op zyne knien, zyn oog staerde met strakheid op het panneel en, had eene ligte beweging zyner lippen geene ontroering in hem aengeduid, zou men hem aenzien mogen hebben als een doode te meer in deze zael der overledenen.
De gedachten welke op dit oogenblik den schedel des
| |
| |
ouden edelmans doorwoelden waren velerlei. Hy was de laetste mannelyke telg van een aeloud geslacht dat byna zooveel door zynen erfelyken haet tegen dit van Beaufort, als door zyne heldhaftige ridderfeiten bekend was. Ook duerde zyne stilzwygende bespiegeling niet lang. Allengs glom zyn oog meer en meer, en verkreeg zyn aengezigt meer uitdrukking, tot dat hy ylings met eene krachtvolle beweging uit zynen stoel oprees. Met eenen snellen tred wandelde hy toen de zael op en neder, zonder nogtans eenen enkelen stond zynen blik van de afbeeldsels zyner voorouders aftewenden. Op eens hield hy plotselings stil aen het oppereinde des vertreks, en zich tot een tafereel wendende welkers vormen en kleuren met den tyd schier teenemael verdwenen waren, sprak hy: ‘Gy Chlodomir, zyt de eerste van den stam waer ik de laetste van zyn moet. - Gy waert gelukkig, en streed hand aen hand met den grooten Karel; ik, ongelukkige, ik ben minder weerd dan het den geringsten uwer laten was. - Oud, krachteloos ben ik, en ik heb geen zoon; ik heb niemand, niemand aen wie ik uw haet tegen de roovers van Beaufort kan overlaten. - Uw haet! - Ja, hieraen heb ik gezien dat ik van uwen bloede was. Ik haet ze, ik heb ze gehaet! - Ik heb ze gehaet..... ô Schande! en geene enkle strale bloeds heeft myn dolk of myn degen uit hunne aders doen springen! - Beaufort leeft, hy is vrolyk en hoogmoedig, hy lacht by den ondergang van uwen stam en hy heeft een zoon die den zynen zal voortplanten. - Een zoon die my hoont en onteert! - Is het dan waer, Chlodomir, - herleef, rys op, en spreek my! - Is het dan waer dat een heilig kluizenaer u voorzegd heeft dat
| |
| |
uw stam zou verdwynen met de kleuren die een verachtelyke werkman op dit panneel heeft gesmeten, en dat uw laetste erfgenaem uit wanhoop voor eenen ongewroken hoon in het graf zou dalen? - Geen woord! Geen teeken! - Gy ook, Chlodomir, gy blyft by myne rampen onbewogen. - De eerste stam en de jongste tak des booms van myn geslacht verlaten my! - Neen, neen, myne dochter zal myne handen kussen en zeggen: vader, vader, ween niet meer, uw kind zal haren pligt volbrengen. - Of zal zy my toeroepen: Eedbreker, geef my de vryheid weder, ik hoor u niet toe, gy hebt my in 't openbaer voor moed en beleid te veil gesteld, ik heb op het altaer gezworen aen den dappersten my te schenken, en Arkibald van Beaufort is myn bezitter! - Zwyg, dochter, zwyg! die naem op myne lippen is de naem eens vermaledyden, op de uwe is het een dolk die my doodt! -’
Eene huivering vatte nu den vervoerden grysaerd aen, en uitgeput zeeg hy nogmaels in zynen leuningstoel neder. Hetzy dat de spanning aen dewelke hy ten prooi was geweest reeds hare wederwerking deed gevoelen, hetzy dat gewaerwordingen van eenen anderen aert, hem kwamen aenvallen, verdween op eens alle spoor van woede en van vervoerdheid van op zyn aengezigt, om voor eene soort van kalmte, ja zelfs van neêrslagtige zoetaerdigheid, plaets te maken. Het was in deze gestemdheid dat hy Pharaïlde tot hem liet halen.
De jonge Freule trad onverzeld de wapenzael binnen. Hare schreden waren wankelend en heur gelaet was bleek, doch uit haren rustvollen blik kon men gissen
| |
| |
dat zy reeds een besluit genomen had en dat haer wil onwrikbaer vast stond. Met kinderlyken eerbied en ontzag naderde zy tot by haren vader, doch het scheen dat zy weinig geneigd was om eene samenspraek te beginnen die heur hart pynlyk zou geweest zyn; want zonder spreken, boog zy diep voor haren vader.
By Pharaïlde's inkomen had de vryheer zich statig in zynen leunstoel opgeregt, en gepoogd aen zyne gelaetstrekken tegelyk iets ontzaglyks en iets vriendelyks te geven, om op den geest zyner dochter terzelfder tyd in de dubbele hoedanigheid van regter en van vader, eenen voordeeligen indruk te maken. Maer wanneer hy zag dat het meisje voor zynen aenblik ongevoelig scheen, kon hy met moeite eene gewaerwording van ongenoegen verbergen; hy dacht echter dat dit aen heur oog ontsnapt was, en weinige stonden nadien trachte hy zyn aengezigt met de mom der gemoedelykheid te bedekken, voor aleer hy zyn kind in dezer voegen toesprak:
- ‘Pharaïld gy zyt de laetste spruit, uit het geslacht dier oude ridders;’ hy wees haer op dit oogenblik de afbeeldsels zyner voorvaders aen; ‘gy zyt myn kind, en ik bemin u hartelyk, als een goede vader heb ik u lief. Dikwyls, het is waer, heb ik gewenscht u in eenen vromen ridder veranderd te zien; maer de wil van God en van de natuer is onherroepelyk, en gy moet eene lieve freule blyven. Myne eenige hoop is dat gy u altoos weerdig zult toonen den edelen naem van ons geslacht, den naem van Blancmoustier te dragen. Zeg, myn kind, zult gy deze hoop verydelen of vervullen?’
- ‘Dagelyks bid ik God, myn vader, dat hy my
| |
| |
genadig zy, en my kracht verleene om volgens zynen heiligen wille te leven.’
- ‘Gy doet zeer wel, myn kind,’ antwoordde de grysaerd met een schynbare goêlykheid, ‘en leert gy dan niet met eenen zynen heiligsten wille na te komen? Leert gy niet uwe ouders te eeren en te gehoorzamen?’
- ‘Ja, vader, en dit hoop ik te doen voor zoo veel zy my niets bevelen, dat tegen 's Heeren gebod zelve strydig is.’
Een vlugtige blik van ontevredenheid en onderzoek, begroette des meisjes antwoord. Nogtans hervatte de leenheer op eenen altyd even zoeten toon:
- ‘En zoo ik u verzocht, Pharaïld, u in een klooster den dienste van God toetewyden?’
- ‘Dan, vader, zou ik u eerbiedig moeten smeeken, van dit voornemen aftezien, want tot dien gezaligden staet voel ik my niet geroepen.’
- ‘En zoo ik het u bevool?’
- ‘Vader,’ sprak het meisje, smeekend.
- ‘Antwoord my, wat zoudt gy doen zoo ik het u bevool.’
- ‘Vader, lieve vader,’ was nog ditmael het eenig en angstig antwoord van Pharaïld.
- ‘Een antwoord! Ik wil een antwoord.’ sprak de ridder, met eene eischende stem.
- ‘Gy zoudt uw kind ongelukkig maken, vader, want het zou uwe bevelen niet kunnen volbrengen.’
De oude Blancmoustier rees verwoed uit zynen leunstoel. De gelatenheid welke hy getoond had, was eene huicheling geweest, en zyn ruw karakter had zich hieraen niet langer kunnen plooyen; de natuer in hem had
| |
| |
de kunst overwonnen. Ook was zyne stem heesch van toorn wen hy sprak:
‘Het is myn kind niet die myne bede verwerpt, het is eene boelin der roovers van Beaufort, die heur geslacht verloochend heeft en de schande op onzen naem heeft getrokken. - Treed toe, en zeg waerom wilt gy myn bevel niet volbrengen!’
- ‘Gy hebt het gezegd, myn vader, om dat ik aen Arkibald van Beaufort toebehoor, maer als bruid en niet als boelin.’
- ‘Gy hoort hem toe, vervloekte, gy hoort hem toe! Wie heeft u dezen aterling geschonken?’
- ‘Uw eed myn vader, en de myne!
- ‘Ha! gy durft u op mynen eed beroepen! Gy durft my honen en bespotten! Nu wees dan...’ De grysaerd mogt den begonnen volzin niet voleinden; zyne armen, welke hy boven het hoofd zyner dochter had verheven, vielen neder; en, als versteend, werd hy op eenen stond van alle beweging beroofd. Pharaïld integendeel, voelde op het zelfde oogenblik al heure kracht van wil verdubbelen. De Zwarte Ridder trad verder in de zael.
Wel wetende dat de haet van den ouden Blancmoustier tegen zyn geslacht onverzoenbaer was, en dat hy nooit Pharaïld van hem metter minne zou bekomen, had Arkibald van Beaufort, onmiddelyk na het steekspel, alle zyne knapen en wapenknechten rond hem geschaerd, en was in alleryl het slot zyns toekomende schoonvader komen bestormen. De knechten die de vesting bewaerden, hadden zulk eenen spoedigen aenval niet verwacht. Ook was er niets tot tegenweer gereed gemaekt en zelfs de ophaelbrug had men vergeten te ligten, en de
| |
| |
Zwarte Ridder was zonder kampen of bloedvergieten van den burcht meester geworden.
De verslagenheid welke den ouden vryheer, by het gezigt zyns vyands, getroffen had, was van korten duer. Weldra herkreeg hy spraek en beweging, en onder duizend vervloekingen zocht hy om eenen degen of een slagzweerd rond. Doch alle wapen hing buiten het bereik zyns arms.
Arkibald van Beaufort staerde onberoerd op dit schouwspel. Welligt had hy zich aen iets dergelyks verwacht. Dan slechts wanneer de grysaerd door de overdrevenheid zyner woede zelve een weinig tot bedaren gebragt was, sprak de jonge ridder op eenen statigen toon:
‘Mynheer, met geen vyandlyk inzigt ben ik op uwen burcht gekomen. Myn wil is u aen de schande eener eedbreuk te onttrekken. Pharaïld is myne verloofde en ik vraeg u eerbiedig om hare hand.’
Arkibald kreeg geen antwoord. Wat hy verder poogen mogt, bleef ook vruchteloos, en hy vatte Pharaïld in zyne armen.
- ‘Myne bruid, wilt gy my volgen?’
- ‘Myn bruidegom, ik wil het, want ik moet het om myn' eed.’
Beide vloden. Doch voor aleer zy eenige stappen gedaen hadden, klonk de stem des grysaerds in hunne ooren.
‘Gy Arkibald van Beaufort en gy Pharaïld weest vervloekt. Dat uw geslacht in uw uitsterve, en dat uw ouderdom een voorbeeld van ramp en van onheil zy.’
De oude ridder viel uitgeput ten gronde en zyn kind zeeg onmachtig in de armen des Zwarten Ridders.
| |
| |
| |
IV.
Tusschen de steden Namen en Huy, in een der valleyen, welke, op ettelyke plaetsen, eenige verscheidenheid byzetten aen de boorden der Mase die schier onafgebroken met schilderachtige rotsen en bergen omsingeld zyn, rust op eenen stylen heuvel de bouwval van het oude kasteel van Beaufort. De reiziger die heden van uit deszelfs puinen, het oog op de vlakke vallei laet ronddwalen, ziet in de verte de Maes, met hare zilveren baren, achter de vruchtbaerste landouwen wegstroomen, en op den anderen oever een breed en open veld, welk om reden die wy later zullen bekend maken, tot op den huidigen dage den naem van Kruisveld heeft behouden.
Op het tydstip dat de geschiedenis welke wy verhalen, gebeurt, was het zigt dezer plaetsen meer ontzettend en schooner mogelyk, doch ongetwyfeld min lachend en vleyend voor het oog. Woest was de heuvel waer het sterke slot op rustte, en de vlakte welke het omringde, was slechts eene barre en zandige heide die zich langs de eene zyde in de kimme verloor en langs de andere door een somber en dichtgewassen bosch van berken en pynboomen begrensd werd. Daer was het dat Arkibald van Beaufort de geschaekte Pharaïld had heengevoerd.
Als of de Hemel de gelieven met allerlei plagen beproeven wilde, had de jonge ridder zyn vader de oude heer van Beaufort doodgevonden, en slechts lang na
| |
| |
de rouwfeesten der begravenis mogt men tot de vrolykheden der bruiloft overgaen.
De heer van Blancmoustier ging ook na eene korte wyl zyne voorvaderen vervoegen; en Pharaïlde betreurde des te meer en te inniger zyne dood dat hy zelfs in zyn laetste oogenblik aen haer en aen heur gade teekens van haet had willen nalaten. Op zyne bevelen was het slot zyner ouderen, de bruidschat zyner dochter, tot in deszelfs grondvesten door de vlammen verteerd.
De liefde, die oorzaek hunner onheilen was, was ook de vertroostster hunner bedroefdheden. In elkanders omhelzingen vonden Arkibald en Pharaïld de zalving en de vergetelheid hunner rampen. Geen jaer was er sedert hunnen echt verloopen, wanneer de jonge vrouw van Beaufort aen heur gemael, by de terugkomst eener jagtpartei, twee lieve en tedere knaepjes aenbood, waervan de oudste de naem van Karel verwierf en de jongste onder de bescherming van den heiligen Leonardus of Leeuwenhart werd gesteld.
Van dien tyde af was er in gansch het graefschap van Namen geen gelukkiger ridder dan Arkibald, geene gelukkigere vrouw dan Pharaïld. Lang nog bleef hy de vroomste in oorlog en steekspel, zy de schoonste en bevalligste in feest en in hofkring. Ook in hun kroost waren zy gezegend; want beide hunne zonen wonnen dagelyks in lichaemskracht, en in ridderoefeningen meer en meer. Door eene nauwe, eene meer dan broederlyke vriendschap waren zy aen elkander verknocht, en meer dan een edelman benydde Arkibald dit zonenpaer dat zoo heerlyk en roemvol zynen naem beloofde voortteplanten. Tegen de gewoonte dier tyden hadden zy zelf
| |
| |
eenige geleerde opvoeding ontvangen. Een heilig kluizenaer, die zich weinige jaren na Beaufort's huwelyk in het bygelegen bosch had komen vestigen, diende hun tot leermeester en hunne ouders tot kapellaen.
Twintig jaren reeds had deze gelukstand onbewolkt voortgeduerd; en kwamen de voorledene rampen en de vadervloek bywylen in het geheugen van Arkibald of van Pharaïld terug, dan gebeurde dit enkel op die nare winterstonden, wanneer de aerde met sneeuw bedekt is, wanneer de noorderwind eendig door de onthulde stammen blaest en huilt en dat zelf het opgeruimste gemoed tot stille droefheid en nadenken gestemd is. In dit geval nog was de droefgeestigheid kort van duer; hunne toekomst was zoo lachend, de hemel van hun geluk zoo wolkeloos! Van waer toch zou het onheil hun overkomen? Was Arkibald niet geëerbiedigd en bemind van zyne vrienden, van zyne vyanden niet ontzien en gevreesd? Waren hunne dienstboden en laten niet de kloekste en de getrouwste uit het graefschap?
De kapellaen was de eenige wiens oorsprong niet bekend was, doch welk vermoeden kon hy opwekken, hy de heilige man die, uit needrigheid, zelf eene kleine celle in het kasteel had geweigerd om zyne bladerhut in het woud te blyven bewoonen? Hy had wel is waer meermael aen zynen heer den ingang dezer hutte geweigerd, maer had hy niet aen God de belofte gedaen nooit onder een dak te slapen waeronder eenen menschenvoet zou gewandeld hebben?
| |
| |
| |
V.
Beide zonen van Arkibald hadden nu twintig jaer bereikt en hun jeugdige moed had dikwyls reeds in de steekspelen de goedkeuring der oude ridders en de nog vleyender belooningen der Freules weggedragen. Men twistte veeltyds om te weten wie van hen beide de kloekste en de behendigste kamper was, maer tot nog toe was dit vraegpunt nooit op eene onwederroepelyke wyze beslist.
Op eenen morgen, wen nauwelyks de zonne den uchtenddauw voor den gloed heurer stralen had doen verdwynen, reden de twee knapen, volgens hunne dagelyksche gewoonte in volle harnas op hunne moedige kleppers gezeten, op het Kruisveld dat doorgaens het plein was waerop zy zich in de ridderspelen oefenden. Door den ouden kapellaen vergezeld, was Arkibald den hoogsten der torens van zynen burcht beklommen, en zyn vaderlyk oog volgde met eene zigtbare voldoening de verschillende bewegingen van Karel en van den jongen Leeuwenhart. Eensklaps keerde hy zich met verwondering tot den kappellaen:
- ‘Zie eens, heer klerk, schynt het u niet dat myne zonen twisten?’
- ‘Ik zie enkel dat zy met elkaer spreken, heerschap.’
- ‘Spreken, ja, driftig spreken; veel te driftig.’
- ‘Heerschap, ik zal hun hierover berispen; een kristen mag niet driftig zyn.’
| |
| |
- ‘Laet dat zoo maer, heer klerk, een ridder kan niet altyd........ Maer, zie! leggen zy hun harnas niet neder!’
- ‘Heerschap, zy zullen mogelyk als de goddelooze Turken, zonder schutswapenen willen stryden.’
Arkibald luisterde niet meer. Met eenen verschrikten blik, met eenen jagenden boezem staerde hy het schouwspel aen dat zich nu voor zyn oog opdeed. Hy poogde wel van plaets te veranderen, doch zyn voet scheen als die van een beeld aen de steenen vastgezegeld, en zyner tonge was de spraek ontnomen.
Het was een schriktooneel, een afschuwelyk schriktooneel dat hy voor oogen had. Zyne twee zonen hadden zich van alle schutswapenen ontdaen en slechts de schild aen den linker arm behouden. In deze rusting reden zy verwoed tegen elkander op, en poogden zich onderling met hunne lansen te raken; beide echter ware zoo behendig, zoo kloek en zoo vlug dat het aen geene lukte den andere eenen steek toetebrengen. De wapens werden elkemael op de schilden gestut.
De kapellaen was eenige stappen achteruit getreden en wierp op den heilloozen vader, die door zyn aendoening zelve gedwongen was een werkelooze aenschouwer van dezen bloedstryd zyner zonen te blyven, eenen blik waer eene helsche en hatelyke vreugde in te lezen stond. Met wellust scheen hy elke kramping van dit vaderhart gade te slaen en elke van deszelfs onzeggelyke pynen te tellen. Hy grimlachte zoo als Satan moet grimlachen, wanneer de ziel van eenen regtveerdige, om eene verborgene zonde, in den eeuwigen afgrond daelt. Op eens ontvlood er een woest gehuil aen zyne borst
| |
| |
en ter zelfder tyd kreeg Arkibald de beweging terug. Zyne kinderen hadden zich onderling doorsteken en hunne lyken lagen op het Kruisveld uitgestrekt.
De ramzalige ridder poogde in zyne verdwaesdheid den ingang van den wenteltrap te zoeken, wen de sterke hand van den kapellaen hem voor de tweede mael aen den grond geklemd hield, hem toeroepende:
‘Sta, Arkibald van Beaufort en ken my! Ik heb jaren lang, terwyl gy en uwe vrouw in geluk en wellust leefdet, tranen van razerny, van wraek en van schaemte gestort. Terwyl gy uwe wapenen met hoogmoed ten prael hingt, heb ik de myne verborgen! Ik heb over de myne geweend, terwyl gy tot de uwe toelachte. Terwyl de uwe door de hand der freules met strikken en bloemkransen omhangen wierden, werden de myne door de hand der beulen verbroken en met een rouwfloers overdekt! Ha, Arkibald van Beaufort, ik ben geen priester! Ik was een ridder en gy zyt een dwaes! Gy hebt aen het geluk geloofd toen de vloek eens ouderlings boven uw hoofd zweefde. Wist gy niet dat op het oogenblik dat ik geen edelman meer was, ik een beul moest worden. Toen hy stierf, liet de vader uwer vrouw ook zyne wraek in myne handen. - Ik heb my dubbel gewroken en mag gerust sterven; myn pligt is volbragt. Ik zal niet langer des nachts op de stukken myner wapenschild weenen! Ja! ik heb geduld gehad, een groot geduld. - Vyftien jaer heb ik gehuicheld en voor uwe voeten gekropen om des te beter mynen haet en mynen dorst op wraek in uw bloed te lesschen. - Ik heb aen uwen jongsten zoon gezegd, dat hy de eerste ter wereld kwam, en aen den oudsten dat gy hem om zynen broeder zoudt
| |
| |
onterven. - Ik kan u dooden, Arkibald! Hier is myn dolk en gy zyt ontwapend, maer eens hebt gy my het leven geschonken; ik zal edelmoedig zyn zoo als gy het geweest zyt. - Leef en zeg aen Pharaïld dat het bloed van Bernhart de Luxemburger, niet tot zoo verre door den beul vergoten is dat er hem niet genoeg in de aders overbleef om zich te wreken!’
De geveinsde kapellaen verdween. Des anderen daegs vond men in de bladerhut des wouds, een lyk dat eenen dolk in het hart droeg en met een glansryk harnas omkleed was. Nevens hetzelve lag een verbroken wapenschild waerop een roode beer op een zilveren veld geprent stond. - Dit lyk werd buiten de gewyde aerde en zonder gebeden in den grond gedolven.
Van het hoogste punt van geluk tot op den laetsten trap der menschelyke ellende gedaeld, deden Arkibald en zyne vrouw in de naburige heide een klooster stichten en gaven het den naem van Lieve-Vrouwendael. Daer sleten zy hunne dagen in rouw en in smart, en, op het graf hunner kinderen, baden zy den Hemel dat hy hen te gelyk van het leven en van den vloek hunner oudren zou hebben verlost.
johan-alfried de laet.
|
|
Auteursrechtvrij
