|
| |
| |
| |
| |
De kruisvaerder.
Eene legende.
1095-1100.
- Vervolg en einde. -
VII.
De Wedertogt.
Soo haest sy u ghesicht oogschijnelijck sal sien,
Weet ick dat sy verheught tot u sal comen vlien,
Dickmael heeft sy ghewenst dat ghy sout sijn ghecomen,
Maer heeft tot dezer tijdt ghedachten moete toomen.
Hartoginne van Savoijen 2de d. 5de bedryf.
Het is dit stuer, dit woeste jaergety
Dat alle vreugd en zachte droomery
Met grimmigheid terugstoot en verbant.
De frissche tint der lente is nu voorby,
Het heldre vuer dat in den zomer brandt
Is uitgedoofd, en 't hoogverbruinend groen
Van 't heimnisvol, het sombre nasaizoen
Heeft voor het zwart, het droevige, het naekt
En 't grimmige des winters plaets gemaekt.
De noorderwind doet op het rif der boomen
De witte sneeuw in zware golven stroomen,
En op het eenzaem, treurig Gallifort
Is 't aeklig uer der droomen neêrgestort.
| |
| |
Is het een vrouw die uit het ryk der schimmen
Hervoortkomt, zy die ginds heur oog laet glimmen
Terwyl heur blik halstarrig door 't verschiet
Te dringen poogt? ô! Zeker hoort zy niet
Tot het geslacht van haer die met heur' lonken
Het hart des mans in liefde doen ontvonken,
Van wie de haet, de minne, d'hoogste pyn
Of 't hoogst genot by 't aerdsche leven zyn!
Haer boezem is met effen rouwgewaed
Omhangen, en geen trek op heur gelaet
Spreekt van een drift, een lyden of een vreugd.
Is zy in 't zoetste, in 't prilste van de jeugd,
Of heeft de tyd, die alles bukken doet
Wat leven mag, sints lang heur' wieg begroet?
Niets duidt het aen. Wie weet het? Geene speur
Van lelietint by frissche roozenkleur
Is op heur wang te ontdekken, noch er ligt,
Geen' diepe plooi des tyds op haer gezigt,
Geen rimpel op haer voorhoofd. Glad en schrael
Is elke trek des wezens: het korael
Der lippen zelfs verging; het oog verdween
In 't diepe hol; en 't kantig appelbeen
Stuert door de huid zyn scherpe lynen heen.
Met eene hand omvat zy en omprangt
Haer voorhoofd dat gedwee vooroverhangt,
En de andre hand, waerop heur lichaem leunt,
Wordt door den steen des drempels ondersteund.
Zy staet en spreekt, en beurtlings is er klem
En kracht, en gloed of weemoed in haer stem:
| |
| |
‘Ja het weder is van daeg
Zoo als ik het wil. Hoe graeg
Hoor ik buyen, woest en koud,
Gieren door het naekte woud!
Hoor ik woedende onweêrsvlagen
Huilend door de bosschen jagen!
‘Ja het weder is van daeg
Zoo als ik het wil. Ik vraeg
Geenen frisschen lentendag
Die my 't hart verheugen mag
'k Min het loeyen der orkanen.
‘Echter, ja, 'k herinner my
En dat 't lied der nachtegalen
Ruimer my deed ademhalen!
‘Echter, ja, 'k herinner my
'k Was gelukkig... aen myn zy'
Stond myn waerde Diederik,
Liefde las ik uit zyn' blik,
En myn harte vloog hem tegen
Trouwer dan zyn trouwste degen!
‘Alles lachte rond my heen!
Alles wat de zon bescheen
Kwam my lachend, vrolyk voor,
En de bloemen op myn spoor
In het mollig gras ontwelken.
| |
| |
‘Alles lachte rond my heen
Waer ik heenging; op myn' schreên
By de grysheid, by de jeugd
Vond ik gulheid, vond ik vreugd;
Alles mogt myn hart verblyden...
Goede God! waer zyn die tyden!
Vraeg niet naer een' andren tyd,
Hecht uw' blikken niet te strak
Op een vroeger levensvak;
Droom niet, arme, vlei u niet,
Neem wat u de toekomst biedt,
Mor niet vruchtloos, benedyd
Godes hand die u kastydt.
'k Heb u heden nog gekust,
Kind van Diedrik. Vroegt gy niet
Eer gy u begaeft ter rust,
Hoe toch dat uw vader hiet? -
Hy heet Diedrik. - Wat hy is? -
Hy is ridder. - Waer hy is? -
Tranen zaegt gy, ja gewis,
Kind, maer antwoord kreegt gy niet.
‘Jaren is het reeds geleên
Dat hy op dit pad verdween.
Eerst bragt soms een bode my
De opgehaelde valbrug neêr
Wen een pelgrim, moede en mat,
My om dis of rustplaets bad:
| |
| |
‘Pelgrim, hoe vaert Diederik!’
‘Uwe gade spreidt de schrik
In der Turken leger rond.
Hy vaert wel en is gezond,’
‘Kwam een ridder, zwaer gewond,
Hier terug, ik ging terstond
Weenend by zyn legerspond:
Ridder, hoe vaert Diederik?’
‘Alles vliedt voor zynen blik,
Hemelhoog groeit zyn faem;
Vreeslyk als een tooverwoord
Plettrend wie het heeft gehoord.’
‘Pelgrims, ridders, vlieden nu
Gallifort, en worden schuw
Dat ik hun, met strakken blik,
Vrage: Hoe vaert Diederik? -’
‘'k Weet het niet.’ - ‘Spreek zonder schrik,
Is hy ziek of dood misschien?’
‘Vrouwe, 'k heb hem niet gezien.’
‘Ja! maer wat zyn mond niet zegt,
Gy, gy hebt het uitgelegd,
Gy, myn hart, en in 't verdriet
Roept gy: Dooden ziet men niet!
‘Ik nogtans ik zie hen. Ik
Gistren nog door woud en heiden
Op zyn moedig slagpaerd ryden.
| |
| |
‘ô Daer is hy weêr! Hy zit
Is zyn rusting, wit zyn ros,
Hangt een scheede zonder kling.
‘Diedrik! Diedrik! kom tot my,
Doe een teeken, spreek een woord!
Diedrik, Diedrik, ren niet voort!
‘God hy heeft my niet gehoord!
De onweêrsbui brak myne stem
En ze bragt haer niet tot hem!
‘Zwyg stil, zwyg stil, gy zyt ontzind
Zwyg, arme gade, 't is de wind,
Die met de witte sneeuwvlok speelt,
Die uw verbysterd oog verblindt.
Ja, ver van hier is Diedriks beeld.’
Blandina heeft gesproken en zy knielt
Ter aerde, als of de geest die haer bezielt
In het gebed voor haren diepen rouw
Een' leniging, een' troosting vinden zou.
Doch vruchteloos; zy kan niet bidden; 't woord
Wordt in haer' mond een enkle zucht; maer God
Heeft toch die zucht als een gebed verhoord,
En zendt haer een verzachting in heur lot,
Want nauwlyks heft zy weder 't nedrig oog,
Met vreezend' hoop, tot op het woud omhoog
Of zy ontwaert twee pelgrims in de laen,
Die met de py, den palsterstok belaên,
Zich wenden naer het gastvry Gallifort.
| |
| |
‘Dat onverwyld de poort ontsloten wordt!
Men zende my de pelgrims! ô Misschien
Heeft een van hen myn Diederik gezien!
Ik heb een zalig voorgevoel; het schynt
Als of een floers voor myn gezigt verdwynt,
En dat er iets my toelacht. Ga en kom
Toch spoedig, ô zeer spoedig, wederom!’
De kamermaegd ging heen, en keerde vlug,
Door beide pelgrims vergezeld, terug.
De een is een man wiens breedverwarde baerd
De ruwheid zyner trekken nog verzwaerd,
Wiens vlammend oog, wiens voorhoofd, diep doorweven
Met rimpels, van een rustontbrekend leven
Of van een driftvol hart getuignis geven.
Zyn houding is eerbiedig; maer er zweeft
Iets onderzoekends in zyn blik; hy heeft
In gansch zyn wezen iets dat d'oorlogsman,
Den degendrager eer zou voegen dan
Den pellegrim. De tweede is jong, en teêr,
En baerdeloos, en lief. Hy schynt veeleer
Geschikt om by een blyde meisjesstoet
Te kozen, en zyn hart met minnegloed
Te voedstren, dan om naer het Heilig Land
Te varen, met den palsterstok in d'hand,
En 't ongemak der reizen doortestaen.
Een' korte wyl was alles stil. Een traen
Glom in Blandina's oogen, en zy sprak
Geen enkel woord. Een' diepe ontroering brak
Heur' zwakke stem by 't denkbeeld dat de man
Die voor haer staet en haer' bevelen wacht,
| |
| |
Haer mogelyk het narigt geven kan
Waer zy zoo lang, met bittren angst, naer tracht.
Doch eindelyk verwon zy heur gevoel,
Heur blik werd kalmer, rustiger; en koel
Was hare tael, haer aengezigt wanneer
Zy vragen dorst: ‘Hoe vaert myn Gade en Heer!’
Het antwoord was: ‘Uw gade leeft, Mevrouw,
Doch een geval dat niemand gissen zou
Houdt hem van u verwyderd. De oorlogskans
Is hem ongunstig eens geweest; zyn lans,
Zyn zwaerd, zyn ros, zyn ongetemde ziel,
't Was alles ydel, nutloos, en hy viel
Als eene slaef, een buitsgedeelte, dan
In het bedwang des konings Soliman...’
De pelgrim wilde voortgaen, maer hy zag
Dat reeds de vrouw op beide kniën lag
Te bidden voor een kruisbeeld; dat een vloed
Van tranen aen heur overstelpt gemoed
Ontstroomde, en hy, hy boog zich en hy zweeg
Eerbiediglyk, beweegloos, want hy heeft
Gewis op aerd' geleden wen geleefd,
En hy gevoelt dat niemand regt verkreeg
Om goddeloos de zaligheid te stooren
Die ras genoeg versterft zoodra geboren,
Doch veeltyds voor een gansche leven van
Bedroefdheid en van lyden boeten kan.
Wen de edelvrouw weêr oprees van den grond
Was er een zoete grimlach op heur mond,
Een' blyder' kleur op hare wang; de vreugd
Glom uit haer oog, en nu reeds scheen de jeugd
Het was dan slechts een' wezenlooze schim
| |
| |
Die ik des nachts zag waren rond myn slot’
Dus sprak zy, ‘'t was een droombeeld, 't was een spot
Der helsche macht! ô! Mensch heb dank naest God
Voor 't zalig nieuws! Myn Diedrik is niet dood!
Nog heden zal ik zelf het bodenbrood
Op uwe tafel breken, maer verhael
Om Godes wil wat gy nog weet; uw' tael
Zy enkel waerheid, niets dan waerheid; 'k draeg
Nu met geduld myn lot. Met welke plaeg
De Hemel ook voortaen my wil beproeven
'k Zal nimmer my tot stervens toe bedroeven;
Ik heb de hoop nu, pelgrim, en zy maekt
Weêr kalm en bly het harte dat zy naekt.
De pelgrim zei: ‘Er liep, toen ik de schaer
Der Kristenen verlaten heb, een' maer
In 't leger rond; maer denk, ô edelvrouw,
Dat ik die slechts als een gerucht beschouw
Waervan de waerheid later wordt gehoord;
Men zegde uw man had eene maegd bekoord
Die uit den stam des Sultans spruit; zy wou
Zich doopen doen en zynen slavenband
Verbreken zoo hy aenstonds hart en hand
Haer schenken wilde, en vlugten; doch hy stiet
Het voorstel af, zoo zegt men, en hy liet
Zich tot geen trouwloosheid verlokken; mogt
Het zoet gedacht van in de vrye locht
Weêr te ademen met onbenepen long
Een oogenblik zyn manlyk hart bekoren,
Zoo liet met eens de stem der pligt zich hooren;
En 't eedle denkbeeld van uw' min verdrong
Wat hem verzoeken mogt of wanklen deed.
Hy mint u, ja met heilgen drift; ik weet
Dat niemand, zelfs geen vyand, hem beticht
Met echtverraên of breuk van ridderpligt;
Rein is zyn' ziel van zonden, als zyn zwaerd
Van al onnoozel bloed, en toch bezwaerd
| |
| |
Er iets myn hart. Ik wilde het ontstelen
Wat ik nog verder weet, en het verhelen
Tot morgen toe; ik wilde en kan het niet,
Het zou te zwaer my drukken; my verliet
De wroeging mooglyk nimmer; minder nog
Ben ik voor wreedheid schuw dan voor bedrog,
En zal u alles zeggen; - alles, ja,
Wat ik nog verder weet; doch uit genâ
Hoor naer myn woord met kalmte en met geloof.
Ik bid aenzie wat ik nog zeggen ga
Als Godes inspraek zelv', want ik beloof
U waerheid, heel de waerheid, meer noch min.’
De reiziger, wiens tael in het begin
Zoo kalm en zoo eenvoudig was geweest,
Doch woord by woord haer eerste koelheid had
Verloren, scheen nu uitgeput en mat.
Zyn oogslag was die van een' man die vreest,
Of wiens gedacht in stryd is met 't gevoel,
Doch op dien kamp bereid is, en gesteld
Om aen den geest, met innige geweld,
Het hart te doen verwinnen, en het doel, -
Welk het ook zy, - dat hy bereiken wil,
En kalm, en zacht en lachend na een' poos,
Zyn blik was helder, droog en drifteloos.
De huivering die hem gevat had liet
De minste spoor op zyne trekken niet.
Zoo doet de zon, op d'heeten zomerdag,
De zwarte wolk die haer verduistren mag,
Op eenen stond, voor 't vuer van heure stralen
Verdwynen, om met meerder glans te pralen.
De pellegrim vervolgde: ‘De edelmaegd
Die Diederik als gade had gevraegd,
| |
| |
Werd niet door hem verstooten. Niet als vrouw
Maer als slavin, opdat ze u dienen zou,
Bood zy zich aen na 't eerste weigerwoord,
En deze beê heeft Diederik verhoord.
Zyn ketens zyn verbroken; ja, misschien
Zult gy welhaest uw' gade wederzien.’
De pelgrim zweeg, en niemand sprak. Een stond
Liep er een bittre grimlach om zyn' mond,
Doch zyne borst scheen vryer te ademhalen.
En de edelvrouw wat deed zy? Was heur hart
Door minnenyd, die zwarte drift, gesard?
Of mogt er troost met edelmoed in dalen? -
Haer mond, haer blik zyn beide zonder tael,
En onbeweeglyk als een' mom van stael
Is 't aengezigt. Een' wreede kamping woelt
Haer mooglyk in het hart, en zy gevoelt
De stooting van de driften met elkaêr. -
Soms dekt de zee tempeesten wen gewis
Haer oppervlakt' nog glad en effen is. -
Doch eensklaps ryst Blandina op. Zy gaet
Met vasten tred, met kalm en vroom gelaet,
Tot by den pelgrim toe; zy heft de hand
Met deftigheid ten Hemel, en haer woord
‘By den God die my aenhoort,
En voor ons heil zyn leven heeft verpand,
Zweer ik haer nooit te ontvangen als slavin,
Maer als de vrouw die, nevens my, de min
En de echtkoets van myn gade deelen moet.
Myn wil staet onherroeplyk vast. Myn bloed,
Myn heil op aerde, en myne zaligheid
Zyn waerborg voor het woord dat 'k heb gezeid!
| |
| |
Treed dan hervoor, myn egâ! - Aen den blik
Die op my brandt herken ik Diederik. -
Treed dan hervoor! kom vrees niet, wankel niet,
Het is geen ydel goochelspel! Gy ziet
Dat ik bedaerd en kalm ben op dien stond.
Treed dan hervoor, myn Diedrik! Dat uw mond
Zich op den mynen drukke; dat myn hart
Op 't hart van haer die me uit der hellen smart
Verlost heeft, kloppe uit innig dankgevoel,
Uit zusterlyke liefde. - 't Eenig doel
Myns levens is bereikt, ik zie myn' gade weêr.
My raekt het vuig' der driften nimmermeer.’
Met eenen arm, waer reuzenkracht in toog,
Omknelt z' haer Man die op heur' boezem vloog;
En de Turkin Lorhannah, die ter aerd'
Geknield is, rigt zy driftig op. Zy paert
In ééne omhelzing, in één zoen heur' Man
En Haer die hem ontstool aen Soliman.
Hoe heilig, grootsch, en plechtig was de stond
Wen uit den groep, gebogen tot den grond,
De zelfde kreet ontsprong aen hart en mond
Van Minnares, van Gemalin en Gade;
‘God oordeel ons, doch oordeel met genade!’
1839-1840.
johan-alfried de laet.
|
|
Auteursrechtvrij
