|
| |
| |
| |
| |
Het Beulenkind
(1507.)
Een verhael.
- Vervolg en einde. -
II.
Wanneer de slaepzieke Frans zoo onverwachts het gesprek der twee gelieven verbrak, had Geeraert aen zyne Lina het eeuwige vaerwel niet meer herhaeld, willende haer meer pynen sparen: desniettemin scheen dit vaerwel aen den jongen beul onherroepelyk, want hy had een vast en onwrikbaer besluit gevormd het zuiver en edelmoedig meisje nimmer aen zyn schandig lot te verbinden.
Met onzekere doch snelle stappen doorliep hy de straten, die van de Vlierstege naer zyne wooning leidden, en kwam eindelyk, eer hy het nog bemerkte, by de Stadsvest en klopte aen eene deur, die by klaren dage,
| |
| |
door hare bloedroode verw het huis van den Scherpregter aenduidde.
Zoodra de knecht opendeed vroeg Geeraert:
‘Wel Jan, is de Schout hier geweest?’
‘Ja, hy gaet daer even weg: - Uw vader heeft my bevolen u te zeggen dat hy u wacht.’
Geeraert klom op de trappen en trad in de kamer waer zyn zieke vader op een bed lag uitgestrekt.
De oude beul was bleek en mager; men kon zien dat eene uitmergelende kwael zyne wangen geploegd had en zyne verglaesde oogen in zyn hoofd had teruggetrokken.
Alhoewel de terende ziekten het lichaem zoodanig uitdroogen, dat niets van hetzelve dan de beenderen en de huid overblyft, laten zy echter aen de ziel alle hare krachten, ja zelfs schynt het, dat namate het lichaem vergaet het denkvermogen sterker wordt. Zoo was het ook met den ouden beul: ofschoon zwak en krank van leden, was zyn geest zoo vry als dien van een gezond mensch. Wanneer zyn zoon binnentrad keerde hy naer hem zyne blinkende oogen, doch sprak niet.
Geeraert vatte met haest eenen stoel, plaetste denzelven by het hoofdeinde van het bed; dan stak hy zyne hand onder het deksel om de magere hand van zynen vader te zoeken, en dezelve drukkende, riep hy met eene bevende en dorre stem:
‘Vader, vader! De schout is hier geweest; zeg my, wat is myn vonnis? - Zal ik beul zyn?’
‘Myn zoon,’ antwoordde de vader treurig, ‘ik heb by den schout alle poogingen uitgeput, hy wil niet dat onze knecht uwe plaets vervange. - Geld, noch
| |
| |
gebeden kunnen hem vermurwen; gy zult beul zyn, myn ongelukkige zoon.’
De droeve jongeling had dit vonnis wel vooruitgezien, en doch was die bevestiging een pynlyke slag. De siddering der ontsteltenis liep over zyn gansch lichaem en hy neep de hand zyns vaders met eene stuiptrekkende kracht. Die beweging was slechts oogenblikkelyk, hy verviel welhaest in zyne gewoone droefgeestigheid en zuchtte:
‘Het is dus morgen, morgen, myn vader! - dat de laetste hoop op geluk my moet ontvallen. Morgen zal het bloed van een slagtoffer op my terugspatten. Nu begint voor my die schandelyke levensloop.............. Betaeld moordenaer! moordenaer? - ja, want dooden is dooden.’
‘Myn zoon,’ viel de vader met ontroering in zyne rede, ‘bereid u tot een leven van martelie en van pyn: ieder hoofd dat gy zult afslaen zal als een steen op uw hart terugvallen, en wanneer er steenen genoeg op uw hart liggen zullen, dan zult gy sterven als ik nu sterf............... Maer er is hierboven een Regter die het lyden vergoedt.’
Geeraert eigende zich het pynlyke deel uit de woorden zyns vaders toe, zonder het troostvolle vooruitzigt te hooren. Hy ging voort:
‘Ho! nu versta ik den haet der Burgeren tegen my. Kan ik niet alle dagen geroepen worden om eenen van hen te dooden, het zy een onnoozele of een misdadige? En nogtans, indien zy zien konden wat er op dit oogenblik in myn hart omgaet, zy zouden my niet haten. Zy denken dat een beul behagen vindt in bloed
| |
| |
vergieten, en wanneer hy by het zien van den blooten hals eens slagtoffers bleek wordt en beeft, dat zyne handen het zweerd niet meer dragen kunnen, dan werpt men hem dood met steenen, omdat hy niet beul genoeg is en dat het medelyden hem verzwakt. ô Boosheid!’
‘Ik heb dikwyls aen die tegenstrydigheid gedacht, myn zoon, doch nooit heb ik dezelve begrepen.’
Ik wel vader, ik heb dit lang begrepen: er behoort in elke verzameling van menschen een slagtoffer, een ongelukkige, op denwelken alle de wreedheid, alle de haet die in de harten verborgen ligt, zich moge uitstorten - en dan wordt die lyder door de maetschappy met schande overladen, opdat men hem zonder berouw moge mishandelen en verachten want het is door meer boosheid dat de mensch zyne onregtveerdigheid altyd billyken wil.......... Maer, myn vader, is er dan toch geen enkel onbeproefd middel meer over om myn lot te ontgaen? Ik kan my met het gedacht van menschenmoord niet gemeen maken, het schynt my dat ik morgen waerlyk een verachtlyk schepsel worden zal; ja, ik zal myn eigenzelven verachten.
‘En geene hoop meer! Het moet zoo zyn!’
‘Myn zoon,’ sprak de vader met zyne oogen naer de tafel wyzende, ‘neem dit boek hetwelk de schout my getoond heeft, en lees uw vonnis op de openliggende bladzyde.’
Geeraert las zyne onherroepelyke bestemming met diepen angst; hy wierp het boek met verontweerdiging en toorn ten gronde en riep:
‘Vervloekt zy de onregtveerdige wet die my, in
| |
| |
het lichaem myner moeder, tot bloedvergieten en tot schande veroordeeld heeft! ô Maetschappy! het is dan waer - gy hebt over myne wieg geroepen: - Die vrucht hoort my toe, want het is de eerstgeboorne van eenen Beul: men levere hem aen den smaed der menigte: hy worde met bloed en laster overladen, en dat hy onder zyne broederen leve gelyk eene slang, wier gezigt men met afschrik ontvliedt........ Spotterny? - Terwyl men dit vonnis over my uitsprak, lag ik in myne wieg het blinkend zonnelicht toe te lachen! - Myn vader, gelooven zy dan dat myne moeder my zonder hart gebaerd heeft, en dat het my niets geeft, zoo onder het slyk der schande begraven te zyn?
‘Gy dryft de wanhoop te ver Geeraert,’ antwoordde de vader zuchtend. ‘Ik versta uwe droefheid wel, zy heeft my nu reeds zoo lang bestreden; maer gedenk dat de Beul in eene gemeente volstrekt noodig is, en onderwerp u aen het lot u door den Heere bestemd; misschien zult gy dan nog eenige rust in uw bitter leven vinden.’
‘Rust vinden! Hebt gy rust gevonden, myn vader? Is het de rust die u ten grave leidt? Zyn het tranen van vrede en van rust met dewelke gy het hoofd van uwen zoon sedert twintig jaren bevochtigt? ô! Bedek my de schriklykheid van myn lot niet: gy hebt den moed gehad het uwe zoo lang te dragen, maer ik, vader, ik gevoel my zoo sterk niet........ en doch, sterven is sterven: indien de dood ons morgen te gelyk treft, zullen onze zielen even vry en even vrolyk tot den regterstoel des Heeren opklimmen en zich welligt in den hemel terugvinden.’
| |
| |
De oude beul hoorde met eenig genoegen dat eene strael van hoop in het hart van zynen zoon drong, hy mogt dit ten minste uit zyne woorden gissen. Willende hem dan aendryven om zich tot de rust te begeven zeide hy:
‘Dit lang spreken heeft myne borst uitermate vermoeid: ik zal u nog eenen raed geven. - Wanneer gy morgen op het schavot klimt, bezie dan toch het volk niet want alle die oogen, welke met eene bloedzuchtige nieuwsgierigheid blinken, zouden u ontstellen en gy zoudt beven. Beeld u in dat gy alleen met den veroordeelden op het schavot zyt, en neem de maet van uwen slag wel waer, want zoo gy uw slagtoffer niet in eens doodt, zullen duizende stemmen zich tegen u verheffen - en ik zou u welligt niet levend wederzien. Ik zal Gode terwyl bidden, dat hy u uit medelyden de macht geve om een werk te volbrengen dat hem gewis altyd mishaegt. - Ga, myn zoon - myn zegen zy over u!’
Reeds was het hart van Geeraert opgepropt met woorden, en gewis zou hy nog lange klagten uitgestort hebben, doch hy zag dat zyn vader eene traen zich uit het oog vaegde, en besloot zyne smartelyke gepeinzen niet te staven. Hy meende te zeggen: ‘ô! Ik zal beven, ik zal niet kunnen slaen’ nogtans weêrhield hy zich uit liefde tot zynen zieken vader, en hem tederlyk omhelzende, als of hy eeuwig van hem ging scheiden, sprak hy met diepe ontroering:
‘Slaep gerust, myn goede vader, ô ja, slaep gerust!’
In zyne kamer gekomen, sloot hy de deur vast, ging
| |
| |
voor eene tafel en legde het hoofd op de hand: dan stuerde hy zynen blik naer de zyde van zyn bed, en zonder hetzelve of iets anders te bezien bleef hy met beweeglooze oogleden zitten.
Als de zon des anderen daegs de kamer met hare eerste stralen kwam verlichten vond zy den ongelukkigen jongeling nog in dezelfde houding, zittende voor de tafel, met de oogen halstarrig op een bloot mes gehecht, hetwelk hy tusschen zyne vingeren deed rollen, als of hy zich in het herblikkeren van deszelfs glimmende stael hadde verlustigd.
| |
III.
Des anderen daegs was het een schoone lentedag; de zon gloeide met een koesterend vuer aen den doorschynenden hemel, welkers azuer hier en daer door een gewaterd wolkje onderbroken was. De invloed der zuivere lucht werkte krachtdadiglyk op de gemoederen der burgers van Antwerpen. Men zag overal niets dan wandelende persoonen, die de rykgekleurde paeschkleederen met kloppend hart ontvouwen en aengetogen hadden; de kinderen speelden huppelend in de straten en eene menigte kleine gevleugelde kevertjes, welke uit de velden zich over de stad verspreid hadden, kwamen aenkondigen dat de natuer, haren schoot ontsluitende, hun het leven had teruggeschonken.
| |
| |
Om tien ure was alle het volk by de Lieve-Vrouwe-Kerk vergaderd, om de Sinxen-Processie te zien uitgaen: met ontdekten hoofde zagen zy de prachtige vanen en ryke standaerden voorbydryven, tot dat het Allerheiligste hen genaekte: dan spreidden zy allen hunne neusdoeken op de steenen der markt, en knielden vol eerbied voor hunnen God. Terwyl al het blikkerend goud der kasuifelen en stoolen den Priester in de oogen der aenschouwers tot het heiligdom verhief, kwam een statig gezang van zware mannenstemmen de ontroering vermeerderen, en in dit oogenblik was er onder de menigte geen enkele, die niet zyne aerdsche wooning vergat, om met zyne verbeelding tot den woon van God op te klimmen.
Ommiddelyk na de processie volgden de gelederen der zes Gilden: eerst de broeders der Schermersgilde: dan de Kolveniers: de jonge en oude Voetboog; en de jonge en de oude Handboog, alle in sierlyk gewaed en met blinkende wapenen. - Deze ook voorby zynde kwam er eensklaps eene onstuimige beweging onder het volk; iedereen deed geweld om zich grooter te maken en het hoofd boven anderen te kunnen verheffen, men klom op vensters en op palen en een algemeene schreeuw, met handgeklappen gemengd, gaf de vreugde der menigte te kennen:
De ommegang! - Daer is de ommegang!
En in der waerheid een wanstaltige Visch, zwemmende in geschilderd water, dreef langzaem tusschen de aenschouwers, over de Groote-markt. Op den rug van het zeemonster zat Kupido, de kleine minnegod, die met een teeken van zyne machtige hand de twee
| |
| |
waterbronnen, welke de walvisch wel dertig voet hoog uit zyne neusgaten spoot, op de nieuwsgierigen sturen kon. Het was aerdig om zien hoe de burgers lachend en gillend henenvluchtten, om uit het bereik van den vyandigen walvisch te geraken; echter konden zy door de dikke scharen niet goed heen komen, hoe zy ook drongen en duwden. Kupido hunne vrees ziende, stuerde dan de natte strael tot hun, en stortte emmers water over hunne hoofden. Men geloove niet dat zy daerom bedroefd waren, neen, zy juichten heviger en gaven geene acht op de schade hunner kleederen, zoo zeer vervoerde hen de blydschap welke dit spel hun baerde.
Na den Walvisch volgde de Reus Druon-Antigoon, die zyn hoofd en oogen verschriklyk wendt en keert en in de zoldervensteren der hoogste huizen blikt. Dan nog volgden: De Dolphynen, de Zeewagen van Neptunus, Europa op de stier, de Parnassusberg met de zanggodinnen, de Maegdenwagen, de Fortuin op eenen olifant, het Schip van koophandel, en meer andere schoone zinnebeelden.
Iedermael dat er iets nieuws voorbyreed herhaelden de burgeren hun handgeklap; het zy om de schoonheid van het zinnebeeld zelf, of wel om vrienden of magen welke de persoonen verbeeldden, toe te juichen: en mits de ommegang zeer lang was klommen er vreugdekreten op uit alle byzondere straten der stad. Onder den invloed van het zoete lenteweder vonden de burgeren zich meer tot vrolykheid genegen, hetgeen genoeg zigtbaer was aen den bestendigen grimlach die op hun aenzigt blonk.
Nogtans, terwyl de onbezonne menigte zich met
| |
| |
kindervermaken bezig hield en van vreugde met de voeten trappelde, als of het ongeluk hun onbekend ware, was er ergens een mensch wiens leven steeds vol bitterheid geweest was, en die nu, eilaes, in den poel der smart zoo diep verzonken lag dat hy den grond er van gevoelde.
De arme Geeraert zat weder by het bed van zynen ouden vader, stilzwygend met de armen op de borst gekruisd, en ineengezonken als een mensch wiens spieren hare veerkracht verloren hebben; hy was niet meer die jongeling met schoone zwarte hairen, die aen zyn bleek aenzigt zoo veel manlykheid gaven, neen, nu was hy zoo oud geworden als zyne zieke vader. Diepe rimpels hadden zyne wezenstrekken in verschillende rigtingen geploegd...... En iets anders, - verschriklyk teeken! betoonde hoe zyn hart den nacht te voren was gepletterd geweest: - zyne hairen waren wit als sneeuw! Door de foltering des gemoeds was zyn zenuwstel dermate gevoelyk geworden, dat het minste gerucht, hetwelk men aen de deur deed, hem deed beven; en wanneer de klok van St. Jakobs één uer meer uitriep, liep koud zweet hem van het aenzigt en zyne witte hairen rezen te berge op zyn hoofd.
Het sloeg twee ure namiddag, toen zulke ontroering den lydenden Geeraert voor de zesde of zevende mael kwam treffen.
‘Myn ongelukkige zoon,’ sprak de vader, ‘heb moed: deel my uwen angst mede, misschien zullen myne woorden u eenigen troost geven. Gy zit daer reeds zoo lang zonder spreken!’
Geeraert bragt de hand zyns vaders op zyn benepen
| |
| |
hart, en drukte dezelve bevende; hy hoorde aen den toon der woorden van zynen vader dat dit stilzwygen hem pynde: met eene drooge en doffe stem antwoordde hy:
‘Myn vader, ik meet den afstand die my van de eeuwige schande scheidt. Nog vier uren en ik zal een vloekbaer en een gevloekt schepsel zyn, - myne handen zal ik in het bloed van mynen evennaesten gedoopt hebben. ô Ysselyke zekerheid! Dan is de weg des levens achter my onherroepelyk gesloten....... Er is geen terugkeeren meer aen, ik moet voortgaen, zonder omzien; in de baen der schande en der verfoeying en indien een medelydend mensch - eene vrouw, ô Lina, Lina! - indien een mensch my de hand toereikt, zal ik weten, dat ik hem geene hand kan teruggeven dan eene die met menschenbloed is besmet geweest. - Myn vader, ik kan u niet uitdrukken wat ik gevoel; myne zinnen zyn ontsteld. Zou ik het u zeggen? ô Ja, gy moogt daerby myne pynen afmeten: dezen nacht heb ik myne hand naer een mes uitgereikt om my te dooden! - doch het scheen my dat uwe hand de myne met kracht wederhield. Ik dacht dan aen de droefheid welke myne dood u zou veroorzaekt hebben, en ik heb geweend tot dat het mes my ontvallen is.’
Gedurende die woorden had de schrik zich op het magere aenzigt van den ouden beul afgeschetst, twee tranen rolden op zyne wangen en het was zigtbaer aen de uitdrukking van zyn gelaet, dat een aeklig vooruitzigt hem bedroefde; met eene smeekende stem riep hy uit:
‘Myn zoon, aenzie den weedom uws ouden vaders;
| |
| |
bepeins hoe hy lyden moet by uwe woorden. Weet gy wel Geeraert dat gy my uwen gewissen dood aenkondigt? En dat gy my zegt: - dezen avond zal myn lichaem door eene razende menigte aen stukken getrokken worden, en gy, myn vader, zult myne verstroeide lidmaten op het galgenveld niet meer vinden; want men zal my pletteren en scheuren, en myn lyk zal onder de voeten van het volk gemalen worden? Weet gy, wreede zoon, dat uwe woorden die schriklyke voorzegging behelzen?’
‘Ja dit weet ik,’ antwoordde Geeraert, met eene hardnekkige koelheid, die den ouden vader eene siddering over zyn gansch lichaem veroorzaekte. Wat ysselyk geheim vond hy in het hart zyns zoons!
Met een voor zichzelven zeer pynlyk geweld rigtte hy zich half op het bed, en zynen zoon tot zich trekkende, sloeg hy zyne twee armen hem om den hals en omhelsde hem onder eenen vloed van tranen.
‘ô Geeraert,’ riep hy, ‘ik versta u, gy wilt sterven! Gy neemt behagen in dit zondig gedacht, in dien afgrysselyken droom! Als een vrywillig slagtoffer gaet gy u aen de razerny der menigte ten beste geven.......... en ik, die oud en krank ben, ik zal alleen op de wereld blyven? Gy zoudt my aen de smart overlaten! Gy hebt gewis niet aen de wreede ondankbaerheid van uw voornemen gedacht, Geeraert?’
De indruk welke die klagten op den jongeling deden was verwonderlyk, hy beefde als een beschuldigde welke men te regt eene grove en schandige misdaed optygt. Ziende hoe ver de streelende verbeelding eener spoedige dood hem van het gevoel zyner pligt had doen verdwa- | |
| |
len, en overwegende wat pyn en wat droefheid zynen vader treffen moest, indien hy hem alleen op aerde liet, schrikte hy van zichzelven, by de overtuiging zyner weedheid; echter sterven had hem den ganschen nacht gestreeld en nu moest hy, uit liefde tot zynen vader, alle poogingen aenwenden om een leven dat hem lastig viel te behouden: hy sprak:
‘Myn vader, ô vergeef my - ik begryp mynen pligt. Ja ik moet leven. Welaen! ik zal met moed het schavot beklimmen. Dat alle de smaed, al de schande welke een mensch dragen kan, op my valle, ik zal opstaen tegen den haet en de verfoeying! Nu vrees ik niets meer, bereid om den slag met onverschilligheid te geven, zal ik myne handen in het bloed myner broederen doopen, zonder dat een gevoel van afgryzen in my opkome. Het is gezegd - zy hebben het gewild! Ween niet meer, myn vader, uw zoon zal beul zyn en met een beulenhart.’
Men zou kunnen gelooven dat Geeraert eensklaps was veranderd en dat de afschrik van bloedvergieten in hem vergaen was, of wel dat een manlyke moed hem de macht gegeven had om dien afschrik te overwinnen, maer dit was zoo niet. Geeraert bedroog zichzelven en zynen vader, en zyne woorden waren slechts voortsgesproten uit eene innige razerny, die hem had bevangen, wanneer hy zich gedwongen zag te kiezen tusschen twee besluiten die hem even pynlyk, even onmogelyk uit te voeren waren: - of zich den dood ten prooi te geven en zynen ouden vader de grootste ondankbaerheid te bewyzen, of wel beul te zyn met hart en ziel. De foltering welke voor hem uit dien wissel- | |
| |
keus ontstond was genoeg zigtbaer aen zyne houding, want hy beefde sterker dan hy ooit gedaen had, en wanneer hy zegde: ween niet meer myn vader! borsten overvloedige tranen uit zyne eigene oogen en hy kwam met het hoofd tegen de borst van zynen vader vallen.
In dien stand bleven zy langen tyd, elkander poogende te troosten, doch vruchteloos, want de oude beul vreesde niet zonder reden dat zyn zoon geen moed genoeg hebben zou, en Geeraert schrikte van een leven als hetgeen hem voorbereid was, indien hy die eerste vonnisuitvoering kon volbrengen.
| |
IV.
Het was ten zeven ure des avonds dat de veroordeelde schipper Harmen moest geregt worden, men had het tot dit uer uitgesteld, uit hoofde der volksvermaken, welke er dien dag hadden plaets gehad.
Langen tyd nog voor het bestemd oogenblik zag men reeds tallyke hoopen volks, uit de St. Joris-poort, naer het galgenveld gaen om de wreede vertooning by te woonen. - Er was niets dat het bedorvene volk meer aenlokte dan het beloofd gezigt van een hoofd, dat grimmend van het schavot afrolde, terwyl vergoten bloed den grond met dampend rood kwam verwen. Wat boos vermaek! wat booze nieuwsgierigheid, die zich in het vernietigen van den mensch verlustigt!
| |
| |
De maer der onthalsing welke er moest gebeuren deed er reeds vele op voorhand van blydschap trillen: zy zouden gaen zien! En daer gekomen zynde toonen zy droefheyd en medelyden voor den veroordeelden. - Waerom? Om hunne hatelyke natuer voor zichzelven en voor anderen te bedekken, want zy voelen ook de wreedheid welke in hunne schandige nieuwsgierigheid verborgen ligt.
Het galgenveld zelf was overdekt van volk: vrouwen van allerlei stand en ouderdom bevonden zich dáér met dochteren en zonen; en de oude gryzaerd die anders niet uit den hoek der haerdstede te jagen was, had zyne laetste krachten verspild om nog eens zyne styve leden tot onder het schavot te dragen, en het bloedig schouwspel eener onthalsing by te woonen. - Het was een nypend gedacht te zien hoe schaterend en hoe lachend de menigte daer wachtte, terwyl galgen, mikken, raderen, boven hunne hoofden, met geraemten en halfverteerde lichamen pronkten.
Het zelfde volk dat des morgens uit nieuwsgierigheid den Ommegang en de Processie had bygewoond, kwam nu ook uit nieuwsgierigheid de dood van eenen mensch in hare akeligste vormen bywoonen. Zeker deed die afgryzelyke vertooning meer indruk op hen dan het gezigt der stille en statige Processie, want er zyn in het hart der menschen meer snaren welke op vernietiging en boosheid gestemd zyn.
Tusschen het ineengedrongen volk en digt by het schavot stond Lina: het harte klopte haer sterk in den bangen boezem en welligt zou zy dáér geweend hebben, nietstegenstaende degene die haer omringden,
| |
| |
maer zy was gekomen om Geeraert aen te moedigen en zy gevoelde hoe slecht zy door hare tranen dit doel kon bereiken. Hare broeder Frans bevond zich aen hare zyde, netjes opgekleed, met eenen breeden hoed op het hoofd en eenen bruinen mantel op de schouders, gelyk meest alle Burgeren des tyds droegen. Lina had hem den akeligen toestand van Geeraert uitgelegd, en hy, met eene wilde edelmoedigheid begaefd, had onwederroepelyk gezworen den kop in te slaen aen den eersten die eenen steen naer den jongen beul werpen zou, indien dit moest gebeuren.
Daer het reeds laet in den avond en half duister begon te worden, waren de beulsknechten werkzaem om op het schavot alles klaer te maken, en men wachtte niet lang meer, want op dit oogenblik drong de beulenkar door het volk en werd door deszelfs gejuich aengekondigd. De veroordeelde Harmen, in zwart lynwaed gekleed, zat met eenen Priester achter in het ruim van den wagen: Geeraert met het groote zweerd bevond zich nevens zynen knecht op den voortryn.
Zeggen wat er in het hart van den jongen beul omging ware niet mogelyk, vermits zyn aenzigt niets betuigde; hy hield zyne blikken nederwaerts gevestigd en bezag het volk niet. Voorwaer, indien het zweerd hem niet had doen erkennen zou men niet kunnen zeggen hebben wie van beide, of hy of Harmen, de veroordeelde was; wat men als zeker mogt aenzien, was dat Geeraert meer door schaemte en droefheid gepynigd werd dan dengenen welke hy regten moest. Gelukkiglyk voor hem had zyn vader hem verpligt het gryze hair dat hem een al te zonderling voorkomen gaf, te laten af- | |
| |
snyden, anders had de menigte hem reeds by zyne komst bespot en met scheldwoorden bejegend. De verdwaelde jongeling klom op het schavot zonder het te weten en was zoodanig door al wat hem omringde, verstomd, dat niets bescheiden voor zyne oogen of zynen geest zich opdeed: hy zag Lina ook niet, alhoewel deze hem door haren broeder meermalen teekens deed doen.
De beulenknechts wilden den veroordeelden uit de kar op het schavot leiden, doch deze gafvoor dat hy zyne biecht nog niet wel gesproken had en dat hy nu eerst zyn geweten gansch wilde zuiveren, daer hy wel zag dat er geen uitkomen meer aen was. Misschien vestigde hy eenige hoop van verlossing op de aenstaende duisternis, die langs hoe meer aengroeide. Reeds konden die, welke wat verre achteruit stonden, het schavot zelf niet wel meer zien; het volk vreezende dat de donkerheid de schoone vertooning aen zyne oogen zou onttrokken hebben, begon overluid om de uitvoering van het vonnis te roepen. Dan bragt men den veroordeelden met geweld op het schavot en men deed hem vooraen op de knien zitten: de knecht van den Scherprechter ontblootte den hals van het slagtoffer en toonde denzelven met eenen beteekenenden grimlach aen Geeraert, als of hy zeggen wilde: - Meester, dáér moet gy slaen!
Op het gezigt van het bloote vleesch waer in hy hakken moest, schoot Geeraert op uit zyne gevoelloosheid: zyne beenen begonnen te trillen dat het schavot er van beefde en het zweerd viel hem uit de vuist; echter werd dit voor alsdan niet bemerkt aengezien het teeken tot de uitvoering van het vonnis nog niet gegeven was. De knecht raepte het moordstael op en gaf het
| |
| |
terug aen zynen meester, die het stuiptrekkend in de vuist wrong.
De Roode-roede of bediende van het halsgeregt gaf het teeken, doch Geeraert hoorde zyne stem noch zag de roede nedergaen: dan riep de knecht terwyl er reeds een kwaedvoorspellend gemor onder het volk liep:
‘Gauw! Meester gauw!’
Al den moed, alle de krachten welke hem nog overbleven vereenigende, hief Geeraert het zweerd boven den hals van den veroordeelden, met een waer voornemen van wreedelyk toe te slaen. Hy wist niet, de ongelukkige, waer hy zich bevond, wat hy deed, noch wat hy dacht; gansch verloren van schaemte en schrik, was hy in razerny ontsteken, en ging eenen slag geven zoo zwaer als er ooit eenen op het schavot gegeven was; maer op dit oogenblik draeide de veroordeelde het hoofd om, en het dreigende zweerd ziende gaf hy eenen jammerlyken schreeuw. Dan verloor Geeraert in eens al zynen byeengeraepten moed en hy liet het zweerd op het lichaem van Harmen vallen, doch zonder kracht en zelfs zonder hem te wonden.
De misdadige, die by het voelen van den slag eene yskoude over zyn gansch zenuwstel had gevoeld, en gedacht had dood te zyn, sprong plotseling regt en zyne armen tot het volk reikende, riep hy om hulp, schreeuwende dat men hem moedwillig martelde.
Er hoefde niets meer om de razerny der menigte te ontsteken; het medelyden gaf in zulken oogenblik eene verf van edelmoed aen de gewelddaden welke zy wilden plegen.
‘Slaet dood! Slaet dood, den menschenpyniger!’
| |
| |
was alles wat men hoorde. Steenen vlogen om het hoofd van Geeraert doch niet menigvuldig want steenen waren er weinig op het galgenveld te vinden.
De verstomde jongeling kwam voor aen op het schavot, kruiste de armen over elkaêr en zich voorstellende als een martelaer die wil sterven, riep hy met krachtige stem:
‘Dáér, werp my dood, bloeddorstig volk!’
Dit bragt de woede ten top; de vrouwen, kinderen en goede burgers vlugtten langs alle kanten van het galgenveld, en er bleef dan niets meer op hetzelve, dan het schuim der stad, het kwaedwillig en razend grauw, dat met ongemeen geweld naer het schavot toedrong en den beul er wilde afhalen, ondanks den wederstand der geregtsdienaers. Het was een geschreeuw en een gewoel dat men hoorde noch zag: eene zee, welke hare schuimende baren ten hemel opwerpt, geeft geen zoo volmaekt denkbeeld van verwarring en woede.
Rondom den beul op het schavot waren alle de geregtsdienaren vergaderd met inzigt om hem te beschermen, maer nog meer om den veroordeelden vast te houden, die nu met geweld poogde uit de handen te geraken. Op dit oogenblik klom een geheime persoon zeer langzaem op het schavot en, by den beul gekomen zynde, suisde hy hem de volgende woorden in het oor:
‘Geeraert, Lina bezweert u by Gode en by uwe liefde voor haer, dat gy haer nog eens komt spreken; zy staet daer beneden - volg my!’
En dan sprong hy zelf langs de regter zyde onder het volk om Geeraert de plaets aen te duiden. De jonge beul gehoorzaemde aen een liefdegedacht en besloot
| |
| |
zyne goede minnares ten minste een laetst vaerwel te zeggen eer hy nu sterven ging: hy liep van het schavot tot by Lina, die daer digt nevens stond te weenen. Frans, de geheime persoon welke hem geroepen had, smeet hem zynen mantel op de schouders en plaetste hem zynen hoed op het hoofd: dan den arm van Lina aen dien van haren minnaer voegende, sprak hy zachtjes tot haer:
‘Ga stil en als onverschillig door het volk, tot in het boschje, achter de tweede mik!’
Ziende dat Lina zyn bevel uitvoerde en dat Geeraert spraekloos zich liet leiden, als of hy van gevoel ware beroofd geweest, liep hy langs den tegenovergestelden kant van het schavot en begon daer zulk een geschreeuw en gerucht te maken, dat de menigte, geloovende dat hy den beul onder handen had, onstuimiglyk naer die zyde kwam gedrongen, en den weg vry liet voor Lina en Geeraert. Met een listig inzigt deed Frans niet dan roepen:
‘Slaet dood! slaet dood! Hier den menschenpyniger! - Zyn lichaem moeten wy hebben.’
En dan wierp hy met steenen naer de geregtsdienaers en raesde als een bezetene. Dit geveinsd getier en de duisternis, die nu reeds alles met een twyfelachtig grauw gekleurd had, lieten aen Lina toe haren minnaer uit het gedrang te leiden, zonder dat men hem herkende, want de mantel en de hoed van Frans bedekten genoegzaem zyn beulengewaed. Nogtans eer de twee gelieven het aengewezen boschje bereikt hadden was het schavot door het grauw ingenomen geweest; men had den veroordeelden verlost en laten loopen en men
| |
| |
wilde nu met geweld den beul hebben. Terwyl zy de geregtsdienaren mishandelden om hun te doen zeggen waer de Scherpregter zich bevond, was er een man die de daed van Frans bemerkt had, toen deze den mantel over Geeraerts schouders wierp: hy had gezien langs welken kant de vrouw met den verkleeden man verdwenen was, en dacht nu met regt dat dit ongetwyfeld de beul moest geweest zyn.
Niets aenhoorende dan zyne razerny, liep hy uit alle zyne macht door de wegen van het galgenveld en zag eindelyk Geeraert met Lina, een weinig verder achter een boschje verdwynen. Vloekende van vreugd en toorn kwam hy op de bevende gelieven aenvallen en Geeraerts mantel afrukkende zag hy het beulengewaed. Zonder meer scheldwoorden te gebruiken hief hy zynen zwaren gaenstok in de hoogte en gaf den ongelukkigen jongeling zulken harden slag op het hoofd, dat hy gevoelloos ter aerde stortte. De wreede moordenaer wilde zyne woede verder nog, op het slagtoffer dat voor hem lag, uitwerken, maer Lina, die nu eerst van hare verslagenheid was teruggekomen, wierp zich vooruit naer hem en hare twee armen om zyn lichaem slaende weêrhield zy hem niettegenstaende zyn geweld. De wanhoop en de wraekzucht hadden haer eene kracht, welke haer anders niet behoorde, bygezet: zy wrong hare tedere armen zoo stuiptrekkend om zyne lenden, dat zy hem in banden sloot, gelyk eene tengere slang, die eene machtige prooi in hare kronkels wil verworgen. Het aenzien van het lichaem hares minnaers, dat dáér voor haer levenloos lag, had haer tot die ongemeene razerny vervoerd: begrypende dat het beter was, met
| |
| |
een éénige vyand, dan met velen te doen te hebben, schreeuwde noch kermde zy, op dat geen mensch op hare stem zou komen toeloopen.
Gelukkig dat het geraes der menigte, welke op het midden van het galgenveld nog altyd even hardnekkig en even verward naer den beul zocht, de vloeken van Geeraerts moordenaer verdoofde, want anders ware Lina gewis in korten tyd van een aental andere vyanden omringd geweest. Op het oogenblik dat zy hare laetste krachten in eene geweldige pooging verspilde en voelde dat zy niet langer wederstand kon bieden, kwam Frans, haer broeder, juist achter het kreupelbosch uit, en zag zyne zuster vechtende tegen iemand die hem onbekend was: het lichaem van Geeraert gaf hem toch seffens het raedselwoord van hetgeen er omging.
Een dolle schreeuw van wraekzucht ontvloog zyne borst, en eer Lina hem bemerkt had, sprong hy toe, en zyne twee zware handen op de schouders van den onbekenden leggende, rukte hy hem achterover op den grond.
‘Lina!’ riep hy, terwyl hy den neêrgevelden man by de beenen naer het galgenveld sleepte, ‘trek Geeraert tusschen het kreupelbosch: indien hy nog leeft is hy voor altyd gered en verlost. - Spoed u!’
Deze woorden gesproken hebbende sleurde hy zynen vyand met zoo veel snelheid van daer weg dat deze geenen tyd had om iets vasttegrypen, en van pyn weinig klagten kon voortbrengen. Zoodra was Geeraert niet te midden van het volk geraekt of hy begon overluid te roepen, altyd zyn slagtoffer voortslepende:
‘Zege, zege, hier is de beul!’
| |
| |
‘Slaet dood! slaet dood!’ was het bruisend antwoord, dat als de schreeuw van dood en vernieling uit de scharen opklom; en allen liepen achter Frans om de slagting te mogen bywoonen. Wanneer de broeder van Lina zich van genoeg razend volk omringd zag wierp hy den man, welke hy by de beenen voorttrok, te midden onder hen, hun toeroepende:
‘Daer is de beul!’
‘Slaet dood! slaet dood!’
En honderd slagen van allerlei wapens, van stokken, van steenen, van messen, van stukken houts, vielen in eens op het lyf van den huilenden man, welke in de duisternis voor den echten beul aenzien werd; te meer daer de woorden van verschooning welke hy uitgalmde, van niemand gehoord werden, maer in het algemeen geraes versmolten. - Hy leefde geen vierendeel uers later: de kleederen werden hem van het lichaem gescheurd en zyne leden zoodanig gepletterd en misvormd, dat hy niets meer van den menschelyken leest bewaerde, en diensvolgens op geener wyze te herkennen was.
Frans liet het dwaze grauw in het onedel werk voortgaen en kwam na eenigen tyd terug by zyne zuster, welke nevens het roerlooze lichaem van haren minnaer geknield nederzat en den Heer om genade voor hem smeekte; hy, Geeraerts gesteltenis vlugtig onderzoekende, bevond dat zyn hart nog klopte en dat slechts eene bedwelming hem van gevoel had beroofd: zyne zuster verlatende liep hy naer eene gracht en besproeide met het water dat hy medebragt het aenzigt en de borst van Geeraert, die dan ook allengskens en zeer langzaem
| |
| |
tot zichzelven kwam. Het eerste dat hy by zyn ontwaken gevoelde was de zoen zyner lieve Lina, die nu schier van blydschap verging en zelfs geene woorden zou gevonden hebben om dezelve uit te drukken, alware haer het spreken niet door haren broeder verboden geweest.
Zoodra Geeraert zyne volkomene krachten herwonnen had, vertrokken zy geheimlyk van die plaets en keerden terug naer de stad, alwaer Geeraert zich in het huis van Lina tot den diepen nacht verborgen hield. Wanneer de klokken het gevreesde middernacht aenkondigden ging hy, van Frans verzeld zynde, naer de wooning zyns vaders en trad onverwachts in zyne kamer.
De oude beul welke weenend, op het ziekbed, de dood zyns zoons betreurde, gaf geen geloof aen hetgeen hy voor eenen bedrieglyken droom, eene begoocheling van zynen geest aenzag; maer wanneer de driftige omhelzingen van Geeraert hem overtuigd hadden, en dat deze hem met bondige woorden zyne wonderbare verlossing had verklaerd, scheen de oude en tedere vader door ontroering te moeten sterven: - zyne leden verroerden zich niet, zyne wezenstrekken betuigden kalmte; zyne oogen glinsterden wel van vreugde, doch bleven niet min beweegloos, met eene ongemeene scherpheid, in de oogen van zynen zoon gevestigd. Eindelyk ontwakende rigtte hy zich met geweld op en riep:
‘Myn zoon, myn zoon! gy begrypt uw geluk niet. Niet alleen van de martelie zyt gy gered, maer insgelyks van allen smaed, van alle schande. De vloek die
| |
| |
over ons geslacht hangt eindigt by den dood............ gy zyt dood, myn zoon!’
‘En ik heb nog geen bloed vergoten!’ galmde Geeraert met opgetogenheid uit.
‘Ga en leef ver van uwe onregtveerdige broederen,’ hernam de vader, ‘verlaet Antwerpen, trouw uwe goede Lina, bemin ze altyd; - en de Hemel verleene u een talryk huisgezin. Uwe zonen zullen toch geene geborene beulen zyn, en gy zult over uwe kinderen niet weenen als ik over u geweend heb. De schatten onzer vaderen bevryden u voor altyd van armoede; gebruik ze wel, en leef gelukkig...........’
Zyne stem brak allengskens en verdoofde zich teenemael doordien eene al te groote aendoening hem het harte schokte: Geeraert hield zich vastgeklemd aen het magere lichaem zyns ouden vaders en bragt slechts onderbrokene dankzeggingen voort, want hy kon, in dit uiterst oogenblik van verrukking en blydschap, moeyelyk woorden vinden om zyn gevoel uit te drukken.....................................................................................
Lang nog na dien tyd leefde te Brussel, onder eenen anderen naem, de beulszoon Geeraert, gelukkig met zyne vriendin en echtgenote Lina, welke hy altyd even teder bleef beminnen. - En wanneer hy, ook oud zynde, op het doodbed eindelyk lag uitgestrekt, omringden talryke en deugdzame kinderen de laetste legerstede van hunnen vader.
hendrik conscience.
|
|
Auteursrechtvrij
