De Noordstar. Jaargang 1

[p. 230]

Over het verwaerloozen der vaderlandsche geschiedenis.
(Derde Artikel.)

Wy hebben gezien wat heilzamen invloed eene gepaste beoefening der Geschiedenis op den bloei der letteren noodzakelyk hebben moet; werpen wy nu eenen vlugtigen blik op het nut dat deze studie ons oplevert ter aenwakkering van den volksgeest, ter bevestiging der nationale zelfstandigheid.

Om te beseffen wat zedelyke macht en grootheid eene natie scheppen kan uit de kennis en de vereering van haer voorledene, behoeft men byna slechts de ondervinding der vroegere eeuwen te raedplegen.

Wanneer wy de jaerboeken der oudheid doorbladeren, staen wy verbaesd hoe sommige republieken honderde jaren lang het lot der vergankelykheid aen alle menschelyke inrigtingen beschoren, konden trotseren, en in weêrwil van gedurige aenvallen en krygsverwoestingen hunne vryheid ongeschonden bewaren.

Doch geen wonder. By zulke volkeren stond de heilige geheugenis der vaderlandsche helden, wier luister zy wisten dat op tydgenoot en nakomeling heerlyk afstraelt, in aller harten diep geprent, en hield onder

[p. 231]

hen de zucht levendig om tot derzelver hoogte opteklimmen en die nog voor by te streven. Van daer die geestdrift die hen den dood boven de slaverny deed verkiezen en hun het vaderland boven alles dierbaer maekte. Van daer dit gevoel van eigenwaerde waerdoor zy tegen allen verbasterenden invloed opgewassen, en tegen alle inrukkingen der vreemdelingen of der barbaren, gelyk zy die noemden, genoegzaem gewapend waren. Van daer die ongemeene veerkracht die zy in het uer des noods ontwikkelden, en die met het klimmen des gevaers evenredig toenemende, hen voor den vyand onverwinnelyk deed zyn. Of gebeurde het dat zy door grooter macht overrompeld werden, dan verloren zy slechts de overhand om ze een oogenblik daerna luisterlyker te herkrygen.

Aldus waren Rome, Sparte en Athene groot, vermogend en vry, maer zy bleven het slechts zoo lang de overleveringen des vaderlyken roems in levendig aendenken, in dankbare zegening bewaerd werden. Namate deze verschuldigde eerdienst verflauwde, zag men ook de vaderlandsliefde verkoelen, den volksgeest ontaerden, alle mannelyke deugden verdooven en het waggelend staetsgebouw, van alle steunsel beroofd, by den eersten storm in puinen nederstorten.

Gelyk de Geschiedenis het uitwyst, is het over het algemeen een onfeilbaer kenmerk van den zedelyken adel eens volks en een echt voorteeken der vastigheid van eenen staet, wanneer er in den boezem der burgeren eerbiedige herinneringen aen het voorgeslacht woonen.

Wie zou by dit gedacht niet schrikken om den sluyer

[p. 232]

trachten op te ligten die voor onze oogen de toekomst verbergt, en den duer onzer tegenwoordige onafhankelykheid op deze schael te berekenen!

Trouwens, er heerscht onder de natie eene doodelyke onbezorgdheid omtrent hare edelaerdige voorouders en eene bejammerenswaerdige onwetenheid van alles wat zy gedaen hebben om het vaderland tot eenen hoogen trap van eer en aenzien op te voeren. Zy schynt niet te begrypen dat de verheerlyking hunner gedachtenis met verdubbelden woeker op haer zou terugkeeren, en haer het beste middel aen de hand geeft om nieuwe groote mannen te doen geboren worden.

‘Nescire quid anteà quam natus sis acciderit, zegt Cicero, id est semper esse puerum.’ Op hoevele Belgen is deze spreuk niet toepasselyk? Hoevelen zyn er niet die zich binnen de grenzen des tegenwoordigen tyds beperkende, in de onkunde van het vroeger gebeurde en als in eene verlengde kindschheid blyven voortleven? Zeker is het aen menschen die aenspraek op beschaefdheid maken ongeoorloofd de voorname byzonderheden der wereld geschiedenis niet te kennen, maer nog veel minder is het toegelaten een vreemdeling in zyn eigen land te wezen.

Deze schande moest voor onze medeburgers bewaerd zyn. Weinigen hebben er ooit aen gedacht om zich op de studie der nationale gedenkrollen toe te leggen, aen weinigen zyn derzelver merkwaerdigste gebeurtenissen nauwlyks by name bekend.

De werkzaemheid van hunnen geest heeft zulke verhevene onderwerpen van beoefening niet. De onedelste belangen spannen hunne aendacht. Op allerlei beuze-

[p. 233]

lingen verslingerd, blyven zy het nuttige uit het oog verliezen, en hunne nieuwsgierigheid strekt zich tot alles uit behalve tot hetgene hun het meest aengelegen is te weten en te beoefenen.

Men zou zeggen dat velen op de grootheid van het voorgeslacht niet durven terug zien, als of zy vreesden door de vergelyking hunne eigene laegheid te duidelyk te ontwaren en daerover by zich zelven te moeten blozen. Uitheemsche pronk schittert velen zoodanig in de oogen, dat zy hen voor vaderlandschen luister blindmaekt. Kwistig met hunne achting voor hetgene de vreemdeling hun aenpryst, houden zy niets over voor al wat hun eigen bodem aenmerkenswaerdigs oplevert. Terwyl zy, uit vuidige zucht van navolging, de vermaerde mannen op wie andere volken bogen, hulde bewyzen, laten zy de namen hunner verdienstelyke landgenoten in het duister schuilen. By de heerlykheid der eenen staen zy in verrukking opgetogen; by die der anderen blyven zy koel en onaengedaen. De rampzaligen, die niet gewaer worden dat zy door die buitensporige bewondering van den eenen kant, door die ongerymde versmading van den anderen, slechts hunne eigene oneer bewerken en zich tot vrywillige slaven maken van meesters die zulk eene dienstbaerheid, het verachtelykste dat er in de wereld is, in hunne vuist belachen.

Dat alle regtgeaerde Vlamingen die van de verslaefdheid hunner landgenoten gruwen, samenspannen om dezelve naer verdienste te schandvlekken. Dat elk kunstenaer, die in zich een vaderlandsch hart voelt kloppen, den geest der verbastering die onze nederlandsche zelfstandigheid bedreigt met pen, bytel en penseel, hel-

[p. 234]

pe bestryden en overmeesteren. Dat de trotsche beeltenissen van onze manhaftige voorvaderen, door kunst en vernuft teruggetooverd, den aterlingen van onzen tyd, als een levend verwyt, voor de oogen zweven, ten einde by dit gezigt de overtuiging hunner ontaerdheid hen treffe, hen verplette en hun de bekentenis afperse:

Onze Oudren waren groot! - en wy? - wat zyn wy heden? -
Een moedloos volk, dat steeds door vreemden voet vertreden,
Zyn leeuwenhals gedwee en siddrend nederbukt!
Zyn wy het nakroost van die yzeren Teutonen?
Kent Ambiorix nog de kindren zyner zonen

In schandekluistren vastgedrukt?

Zyn wy het volk voor wie de drom van Caesar beefde,
Dat in de bosschen, vry van vreemde wetten, zweefde,
En geene banden of geen kluisters kennen dorst;
Voor wien de priestren nooit een grooter heil voorspelden,
Dan uit het bekkeneel der in den kryg gevelden

Te laven hunnen heldendorst?

Zyn wy de kindren nog dier onverschrokken leeuwen
Wier naem als een bazuin klonk door de middeleeuwen,
Wier heldendaden voor de daden Gods alleen
Verbleeken moeten; - die Gods adem ondersteunde
Wanneer in hunnen togt de gansche wereld dreunde

Door hunne reuzenschreên?

Gloeit nog in onze borst het mannenhart der riddren
Voor wie de Turken en Tartaren moesten siddren,

[p. 235]

 

Wanneer de kruisbanier in 't zandig Jodenland

 

Door Boudewyn, om 't graf des Heilands te herwinnen,

 

Als eene zegevlag op 't hooge torentinnen

 

Van Sion werd geplant?

 

 

 

Zyn wy de kindren nog dier hemelhooge mannen

 

Die te vergeefs door twist en dwinglandy verbannen,

 

't Gemeene regt en best met ziel en bloed verknocht,

 

De regten van het Land, als ware burgerhelden,

 

Voor troon van Keizer en van Landvorst deden gelden,

 

Door goud noch bloed herkocht?

 

 

 

Zyn wy de kindren nog dier zegeryke Belgen

 

Die geene vreemde puik- of sluikmoord kon verdelgen,

 

Die sneefden voor den dienst van Vryheid en van God,

 

Die nooit de schrik of nooit de vleyery kon temmen,

 

Wier ongebogen hoofd in eigen' bloed mogt zwemmen

 

Op Alva's moordschavot?

Om hen dan nog, na die bekentenis, met den zelfden dichter, doen by te voegen:

Zingt, Barden, zingt, gy zyt de telgen,

De kindren van het oud geslacht,

In u vloeit 't warme bloed der Belgen

Dat vreemden pronk en prael veracht!

Zingt, op dat eens het volk de vreemde kluisters doeme;
Dat het zyn eigene eer in eigen tale roeme;
Op dat de wereld nog den naem der Belgen noeme,
Met opgetogenheid voor hunne mannenkracht!^(*)

(*) Zie de voortreffelyke verten van den heere De Laet, Aen de dichters. Jaerboekje van Gent, van 1839.

[p. 236]

Maer keeren wy tot ons onderwerp terug; de noodzakelykheid der grondige en wysgeerige beoefening der vaderlandsche geschiedenis.

Deze studie is thans meer dan ooit voor ons allen nuttig, leerzaem en pligtmatig. Aen al de klassen der maetschappy levert zy eene heilzame stof tot nadenken en bespiegeling op.

De verhevene standen, door vreemden invloed van het vaderlandsche karakter afgeweken, zullen daeruit leeren hoe dwaeslyk zy de nationale eenheid verdelgen en, zoo niet voor zich zelven, althans voor hun nageslacht eenen wyden poel van jammeren graven met zich van het gros hunner medeburgers af te zonderen, die het wel eens moede kunnen worden ruw te midden der beschaefdheid, dom te midden der verlichting te blyven, en als verworpelingen van het maetschappelyk gezin behandeld te zyn.

Voor de volksklas moet de geschiedenis eene bron van troostryk en bemoedigend onderrigt zyn. De groote voorbeelden van deugd, vlyt, regtschapenheid en zelfsopoffering die zy daerin in overloed ontmoeten zal, zullen in haren boezem eenen edelmoedigen nayver ontsteken, haren geest verheffen, haer pligtgevoel verlevendigen en hare zoo noodzakelyke, maer dikwyls te woelige vaderlandsliefde matigen en zuiveren en ten nutte van het gemeenebest doen gedyen.

Voor de gansche natie is de geschiedenis zoo veel als de ondervinding voor den enkelen mensch. Zy is de veiligste gids, de voorzigtigste raedsvrouw, de beste school van menschenkennis, wereldwysheid en staetkundige zedeleer. Zy is het wetboek onzer pligten als burgers,

[p. 237]

als kinderen van het vaderland. Zy is het brandpunt waer onze geestdrift voor deugd en roem ontvlammen zal. Zy is de getrouwe leiddraed die onze schreden op de donkere paden der toekomst moet rigten en besturen. Zy is de gewenschte vuerbaek die onze staetshulk, op de ontwende zee der vryheid dobberend, zal toelichten en voor de klippen waerschuwen die haer de stranding en schripbreuk bedreigen.

Wy Vlamingen, vergeten my niet dat zoo wy eenige aenspraek op de achting der wereld bezitten, wy die aen ons heerlyk voorgeslacht verschuldigd zyn. Het is in de jaerboeken des vaderlands dat de titels van onzen adel bewaerd zyn, dat onze regten om een vry volk te wezen en te blyven, geschreven staen.

Indien vroeger de groote stem van het voorledene by ons weinig nagalm vond, was het raedselwoord en de verschooning daervan gelegen in de vreemde overheersching die zoo lang onafgebroken op de natie woog en alle zedelyke ontwikkeling onderdrukte.

Maer dat wy nu, door eenen nationalen schepter bestuerd, den ouden roem des vaderlands, dit allerkostbaerst erfdeel, aen het lot der vergetelheid en der verwaerloozing zouden prysgeven, dat wy nu, op ons zelven bestaende, het vreemde ten koste van het eigene nog zouden blyven vereeren, dit ware eene dwaesheid zonder voorbeeld, eene zelfsverloochening, eene lafheid zonder naem.

Gelukkiger dan onze voorouders, hebben wy dat onschatbaer goed veroverd, hetwelk door alle eeuwen heen de edele zucht hunner harten en het heilig doel van al hun woelen en worstelen was; wy hebben het

[p. 238]

bezit van een eigen bestaen, van een vry vaderland verkregen. Alle onze wenschen moeten nu strekken om die verovering te handhaven en te bevestigen. Geene pooging mag ons tot dat einde te lastig, geene opoffering te kostelyk zyn.

Willen wy dat Europa onze onafhankelykheid eerbiedige, beginnen wy met ons zelven te eerbiedigen, als afstammelingen dier groote mannen, welke in vroeger eeuwen de natie tot sieraed en roem verstrekten, en met voor al wat tot den vaderlandschen bodem te huis behoort, eene vurigere zucht te koesteren en onze blinde inschikkelykheid omtrent de vremdelingen aftezweren.

Het is de hoofdvoorwaerde van het behoud onzer zelfstandigheid. Zonder volksgeest, zonder ware liefde voor den grond die ons gevoed en opgekweekt heeft, zou onze nationaliteit slechts een grondeloos gebouw, een zielloos lichaem, de schaduw van het ware wezen, zyn. En waer beter dan uit de luisterryke herinneringen van het voorgeslacht kunnen wy dien nationalen hoogmoed, dien gloed van vaderlandsche gevoelens putten, die de vryheid eens volks veiliger beschermen dan vestingen en bondgenoten? Zullen wy in het tegenwoordige geen grooter maet van belang stellen, wanneer het voorledene voor ons geen geheim meer wezen zal? Zullen wy onze nieuwe instellingen niet regtzinniger aenkleven, wanneer wy zullen zien in hoeverre dezelve die van vroegere tyden overtreffen? Zal het Vaderland, hetwelk alle onze byzondere genegenheden beheerschen moet, ons niet veel nader aen het hart liggen, wanneer ons al deszelfs grootheid zal geopenbaerd zyn, wanneer wy zullen weten van welke uitstekende mannen en

[p. 239]

bedryven, schier elk plekje van dien gewyden grond de bakermat of het tooneel is geweest? Hoeveel hooger zullen wy den prys der onafhankelykheid niet schatten, wanneer wy al de kommeren, vervolgingen en oorlogsrampen zullen kennen die onze voorouders ter liefde van haer onderstonden en kloekmoedig doorworstelden? Hoeveel zullen wy ons niet meer gelukkig achten eene eigene en grondwettelyke staetregeling te bezitten, en in de ry der vrye volkeren opgenomen te zyn, als het verschrikkelyk tafereel van alle de onheilen die uitheemsche dwinglandy stichten kan, voor ons ontrold zal wezen? Hoeveel gemakkelyker zullen wy de middelen vinden om onze jonge nationaliteit tegen de woelige heerschzucht onzer naburen te beveiligen, wanneer de geschiedenis ons de oorzaken van den ondergang der oude belgische vryheid zal hebben opengelegd? Met hoeveel meerder zorg en angstvalligheid zullen wy der vaderen tael, gedrag en goeden aert trachten te bewaren, wanneer het ons zal bewezen zyn dat eene natie haer oorspronkelyk kenmerk nooit ongestraft verliest, noch onberouwd verzaekt? Hoeveel eindelyk zal ons deze overtuiging niet beter tegen den franschen invloed bestand maken, die sedert tien jaren door het toedoen onzer waelsche bewindsmannen, hier te lande zoo verbazend heeft veld gewonnen en alles dreigt te vervalschen en te verwoesten?

n. de cuyper.