De Noordstar. Jaargang 1

[p. 125]

Over het verwaerloozen der vaderlandsche geschiedenis.

Welk volk heeft meerder regt zyn voorgeslacht te roemen?

Helmers,

De Letterkunde heeft hare tydstippen van grootheid en van vernedering, van wysheid en van dwaling, van zedelykheid en van verbastering, gelyk de menschelyke geest wiens gang zy volgt, gelyk de maetschappy wier toestand zy afbeeldt.

Het eeuwsgedeelte dat wy beleven, behoort eigenlyk tot het een noch tot het ander uiterste, zonder nogtans een stilstand tusschen beide te zyn: het dient veeleer als een tykbestek van gedaenteverwisseling, van overgang tot eene trapswyze verbetering aengemerkt te worden.

Trouwens, wanneer men den zwaei der dingen met eenige oplettenheid gadeslaet, doet er zich in Europa eene algemeene strekking op naer ernstige en strenge letteroefeningen, die, zoo zy verstandig bestuerd en zonder onbedachtzamen spoed wordt voortgedreven, voor de zedelyke en verstandelyke volmaking des menschdoms de zaligste uitkomsten te weeg moet brengen.

[p. 126]

Overal begint de geest der schryvers, na lang op het dwaelspoor eener glinsterende ydelheid gezweefd te hebben, eindelyk een' edeler vlugt te nemen en naer een stelliger doel te streven. Overal schynt men verzadigd te zyn van het lezen dier vroegere modeschriften, die niet strekken dan ter voldoening van eene dwaze nieuwsgierigheid. Het welbedacht publiek verwaerdigt met zynen byval geene werken van inbeelding meer, indien zy zich niet, behoudens de letterkundige verdiensten, door eene zedelyke waerde, eene hooge wysgeerige bedoeling of een groot historisch belang aenbevelen: in een woord, men wil dat, naer het voorschrift van den romeinschen kunstregter, het nuttige met het aengename gepaerd ga.

In Frankryk zelfs, den ouden zetel der beuzelachtigheid, het gestadig worstelperk der vuige staetsdriften en burgerlyke oneenigheden, ziet men, in weerwil van den verslindenden dampkring die daer heerscht, den smaek tot geleerde onderzoekingen, tot heilzame kundigheden weliger dan ooit herbloeyen en de heerlykste vruchten dragen. Nimmer heeft de Geschiedenis, die nuttigste aller wetenschappen, dit eeuwig Orakel der volken, aldaer talryker beoefenaers, noch welsprekender tolken dan op den huidigen dag gevonden. Welk vroeger tydstig toch kan op zulke geschiedschryvers roemen als zyn Thierry, Guizot, Michelet, Sismondi, Thiers, Villemain, De Barante, Chateaubriand, Michaud en meer anderen, wier voortreffelyke werken bestemd zyn om nog dagelyks meer opgang te maken en hooger geschat te worden!

Dit voorbeeld van ernstige werkzaemheid is ons niet

[p. 127]

alleen, noch zelfs het eerst door onze zuidelyke naburen gegeven. Het sein der wederwerking was vroeger uit het noorden opgegaen, en de Duitschers, een regt schrander en wysdenkend volk, hadden reeds de nieuwe letterbaen afgeteekend, die zy nog heden met zoo veel luister als vlyt blyven bewandelen.

By alle andere beschaefde natien der wereld openbaert zich ook dezelfde nayver om de vroegere tyden van derzelver bestaen natevorschen en optehelderen, om de deugden van het voorgeslacht in het licht te stellen en te verheerlyken.

De Belgen alleen, de vlaemsche Belgen inzonderheid, laten zich by dien edelen wedstryd van vaderlandsliefde nog verbeiden, als of zy niets aen hunne voorouders verschuldigd waren, als of zy over hun voorledene moesten blozen. Dan, niets kan ons integendeel minder tot vernedering strekken dan onze geschiedenis: zy is voorzeker onze schoonste tytel van roem, onze billykste reden van hoogmoed. Welke hedendaegsche natie inderdaed is uit een' ouderen, een' adelykeren stam gesproten? Welke natie heeft, van haren oorsprong af, naer gelang der uitgestrektheid harer grenzen, eene aenzienlyker rol op het tooneel der wereldgebeurtenissen gespeeld? Welk land heeft, naer mate zyner bevolking, een grooter getal verdienstelyke mannen voortgebragt? Welk volk onderging meerder omwentelingen en lotverwisselingen, en bleef nogtans langer getrouw aen de oude zeden en gebruiken, aen het regtschapen karakter en den godsdienst zyner vaderen? Welk volk gaf in alle tyden en onder alle regeringen, schittender blyken van zelfopoffering en van echte liefde tot zy-

[p. 128]

nen geboortegrond? Welk land bragt meer toe tot het vestigen der vryheid in Europa, tot het bevorderen der eerste beschaving dan het onze, dat, terwyl byna dit gansch werelddeel nog in de nevelen der barbaerschheid gezonken en onder de dwingelandy der leenheeren gebukt lag, reeds milde wetten, uitgestrekte voorregten en gemeentelyke instellingen bezat, en door zyne gevorderde nyverheid, zyne overzeesche betrekkingen, zyne kweekscholen van dichters, geleerden en kunstenaers in alle vakken, zich boven alle andere volken wist te verheffen? Is er, sinds onze jaertelling, eene enkele dier groote gebeurtenissen voltooid, die van de vroegere manhaftigheid en zielskracht der volken getuigen, zonder dat er de Belgische naem by gemengd zy, zonder dat de Belgische dapperheid, oudtyds door Caesar beproefd en geprezen, daerin uitgeblonken hebbe? Zyn het onze vaderen niet, die het vermogend ryk der Franken hielpen stichten, die hun de twee eerste stamhuizen hunner koningen gaven? Zyn het de Belgen niet, die den Noormannen krachtdadiglyk de hand leenden om de verovering van Engeland tot stand te brengen, waervan de tyd de glorieryke sporen nog niet heeft uitgedelgd? Zyn het wederom onze voorouders niet, die door Godfried van Bouillon, den volmaeksten der krygshelden, aengevoerd, het graf des Zaligmakers aen de heiligschendingen der ongeloovigen zoo luisterlyk hielpen ontrukken, en eenen landgenoot de kroon van Jerusalem wisten op te zetten? Zyn het alnog onze voorvaderen niet, die eene eeuw later, andermael onder de edele kruisbanier geschaerd, met Baudewyn hunnen vorst, de muren van Konstantinopel bespron-

[p. 129]

gen, en een tweede vlaemsche ryk in het Oosten vestigden? En indien de Belgen zich buitenslands zoo heerlyk hebben onderscheiden, wat al groots en heldhaftigs hebben zy dan ook niet op vaderlandschen bodem verrigt, telkens wanneer het er op aenkwam hunne nationaliteit tegen de aenvallen van heerschzuchtige naburen, of zelfs hunne volksregten tegen de willekeur hunner souvereinen te verdedigen?

Moeilyk is het te begrypen hoe wy, met zooveel regt om trotsch over zulke voorouders te zyn, zoo onverschillig kunnen blyven omtrent het vereeren van hunnen naem en het zegenen hunner gedachtenis. Even beklagenswaerdig is het te zien hoe onze geleerden, die het volk tot gidsen en voorlichters in de studie der vaderlandsche Geschiedenis zouden moeten verstrekken, deze pligt blyven verzuimen, en, in plaets van de vrucht hunner nasporingen en overwegingen aen anderen mede te deelen, dien schat als vrekken voor zich zelve alleen achterhouden.

Ik wil niet ontkennen dat er van tyd tot tyd wel eens een stap gewaegd wordt ter bevordering dier gewigtige studie, maer tot dus verre zyn deze afzonderlyke pogingen, hoe loffelyk ook door het inzigt, echter te onbeduidend door den uitslag gebleven om eene byzondere melding te verdienen. Hierin zyn onze franschsprekende landgenoten gelukkiger en min berispelyk dan wy. Het werk van den leeraer Moke is reeds de vierde of vyfde algemeene Geschiedenis van België die zy sedert eenige jaren in het licht zien verschynen, zonder nog van onderscheidene historische proeven en verhandelingen te gewagen, die zy aen de vaderlandslie-

[p. 130]

vende vlyt hunner schryvers te danken hebben. Het valt in myn bestek niet deze belgisch-fransche werken te beoordeelen; dit alleen wil ik opgemerkt hebben, dat waren dezelve uit eene vlaemsche pen gevloeid, zy grooter verdiensten en ons land een algemeener nut zouden opleveren. Wy, Vlamingen, maken bykans de twee derden der belgische bevolking uit. Wy hebben een grooter belang dan onze waelsche broeders om ons op de kennis van de jaerboeken des Vaderlands toe te leggen. Ons voorgeslacht heeft verre het voornaemste deel gehad aen de gebeurtenissen, die daerin aengeteekend staen, en het is geene overdryving te zeggen dat de historie van Vlaenderen en Braband de gansche historie van België in zich besluit. Buitendien zyn de meesste kronyken, handschriften en oirkonden, die men daerover raedplegen moet, in het vlaemsch opgesteld, en kunnen in geene andere spraek overgezet worden zonder alle hunne waerde, alle hunne beteekenis te verliezen. Het verhael der daedzaken maekt de Geschiedenis niet uit; de gebeurtenissen staen in een nauw verband met den geest en de zeden eener natie, en de verklaring van de eerste is zonder de grondige kennis der tweede niet wel mogelyk.

Het is om al deze redenen dat, met anders gelyke kunde, een Wael min dan een Vlaming bekwaem is om onze historie te schryven, en dat ons Nederduitsch daertoe boven het Fransch verdient te worden verkozen. Overigens, wy vragen het aen allen onpartydigen beoordeeler, is het niet ongerymd en onbillyk, onbetamend en beledigend, dat tot het verkondigen van den lof onzer Vlaemsche kunst- burger- en krygshelden,

[p. 131]

tot het vereeuwigen van hun aendenken, in hun eigen land, eene vreemde tael gebezigd worde, ter uitsluiting van de mannelyke en zinryke tael welke zy spraken en liefhadden, en die veel beter dan welkdanig andere geschikt is om groote dingen te verhalen?

Desniettegenstaende, wy schamen ons byna het te moeten bekennen, ontbreekt het ons nog altyd aen eene nieuwe geschiedenis, ons Vaderland en onze Moedertael waerdig. Er is tot nu toe niets anders voorhanden dan eenige korte overzigten en vlugtige schetsen, waerin de aenmerkelykste gebeurtenissen, zonder zamenhang, zonder ontvouwing van oorzaken, gevolgen en betrekkingen, nauwlyks met eenige woorden zyn aengestipt, en die uit hoofde dezer schrale en duistermakende beknoptheid, slechts ydele weergalmen van namen en dagteekeningen, slechts eene lastige verwarring van daedzaken of van persoonen in den geest des lezers achterlaten.

Wy hebben nog geene noemenswaerdige vlaemsche Geschiedenis, en echter is dit het eerste boek dat eene natie bezitten moet. Het behoort haer vade mecum te zyn, haer bybel, als wy het zoo heeten mogen, het alphabet harer verstandelyke opvoeding, de grondles van hare inwyding in het geheim van zich zelve wel te besturen en hare zelfstandigheid ongeschonden te bewaren. Wanneer een volk aen zulk een onontbeerlyk handboek gewillig zou gebrek lyden, ware het een bewys, dat het de belangen van zyne eigen eer miskent met den roem van het voorgeslacht te verwaerloozen. Majorum gloria posteris lumen est^(*) Ja, wanneer eene natie deze onbesefbare gaping in hare letterkun-

(*) Sallust. Bell. Jugurth.

[p. 132]

de liet bestaen, zou zy hier door den vreemdeling het regt geven om te gelooven, dat alle gevoel van eigenwaerde in haer hart is uitgedoofd, en dat de verbastering die haer zedelyk gestel ondermynt, diep moet ingeworteld en onherstelbaer geworden zyn, dewyl dezelve alreeds tot hare schryvers toe, de laetste steunpilaren van hare oude heerlykheid, de natuerlyke schatbewaerders der voorouderlyke overleveringen, de verantwoordelvke priesters van het vaderlandsch heilig vuer, als eene besmetting overgeslagen is.

Wee over ons, moesten wy zulk een bitter verwyt verdienen, wee over onze moedertael, moest deze hoonende verdenking als eene bevestigde waerheid aengenomen worden, en, gelyk het met zoo veel andere dingen gebeurt, door slaefsche volgzucht van den vreemdeling tot den landaerd overgaen!

Doch neen; dit zal, dit kan niet zyn. Onze jonge letterkundigen, wier yver en getal wy dagelyks met zoo veel genoegen zien aengroeyen, zyn te innig de pligten hunner hooge roeping bewust om de hoop, die het vlaemsch vaderland op hen gevest houdt, lang te leur te stellen; zy gevoelen te diep wat taelbelang en eigene eer hun gebieden om niet ten spoedigste in een gebrek te voorzien, dat, zoo lang het onaengevuld blyft, hen noodwendiglyk van geestverkwisting, van onbeduidenheid moet doen beschuldigen, en van onmagt doen vermoeden om een ernstig werk van verdiensten en langen adem tot stand te brengen.

n.d.c.

(Het vervolg hier na.)