De Noordstar. Jaargang 1

[p. 79]

Gedichten van F. Rens.
Gent. - by D.J. Van der Haeghe-Hulin. Onderstraet n^o 18.

Zeker moet zich reeds aen menigen de vraeg opgedaen hebben: waerom de dichters in zoo groot getal, en de prozaschryvers in onze herbloeyende letterkunde zoo schaers zyn? - Zoo wy over dit punt goed denken ligt het hier in, dat de vorm der Poëzy, de aengename versmaet en het geluid der afwisselende toonen, het oor des onkundigen en gemeinzamen lezers als betooveren, en hem ramlend klatergoud voor het duerbaerste der metalen doen rekenen. In Poëzy sluipt er ligt een misgedacht door; de rym helpt ook niet weinig om gedachten op te geven en doet gedurig de dichter ongestuimig of zoetluidend voortrammelen. Proza integendeel vraegt eene statigere houding, eene meer beredeneerde uitdrukking en eene vastere aeneenschakeling van gedachten; in een woord, om als prozaschryver den lezer goedgunstig voortekomen, moet men redeneerkundiger zyn, meer wysbegeerte bezitten, dan wel een die zich dichter noemt om dat hy zyne klaterende rymelary in min of meer prachtige schotels weet optedisschen. - En dit is, gelooven wy, de rede, waerom onze letterkunde reeds zoo vele rymwerken, en slechts zoo weinig goede prozaschryvers bezit. Geenzins echter willen wy hier uit besluiten dat de prozaschryver verdienstelyker dan de dichter is. Dit, gelooven wy, zou niemand durven beweren; want by gelykheid van innige verdiensten, heeft de

[p. 80]

dichter nog altoos de sierlykheid en de harmony des vorms, voor zich; doch de Dichter, zoo als wy hem beseffen, is niet diegene welke, met min of meer galmzwier, ydele woorden weet aen een te weven en te rangschikken; maer hy die krachtvolle scheppingen, diepe bedenkingen en vurige gevoelens met harmony hervoortbrengt; die met het menschenhart zoodanig bekend is, met de natuer zoodanig verwantschapt, dat geene der hartstogten van het eene, geene der schikkingen van de andere hem ontsnappen, maer die dezelve als een trouwe tolk in zyn lied wedergeeft en als een God over de harten heerscht en aen de zielen gebiedt. Ongelukkig dat de ware Dichters, die welke met regt dien gouden naem verdienen, zoo raer zyn!....

Dat men ons deze bemerking, welke de in het kort uitgegevene rymwerken in ons hebben doen ontstaen, vergeve. - Een derzelve: (de gedichten van den heer Fr. Rens) roept op dit oogenblik onze aendacht in.

Met innig spyt zien wy dat meest alle de stukken des bundels reeds in vroegere werken zyn opgenomen geweest; dit toont eene zekere armoede aen en doet het offer van den heer Rens, welk hy op het altaer der ontkiemende letterkunde^(*) brengt, veel van zyne waerde en aenbelang verliezen.

De dichtstukken zyn verdeeld in Verhalen en Mengeldichten.

In het algemeen schynen ons de Verhalen ongelukkig uitgekozen en van dichterlyken aenleg ontbloot te zyn. De episode van Liederick de Buck is niets beduidend; het geregt van Joseram doemlyk. Zoo de dichter meer dan het enkele verhael des feits gedaen had, zoo hy getracht had eenige driften en gemoedstanden naer het leven aftemalen en uit dezelve alle mogelyk dichterlyk voordeel te trekken, had het stuk eenige waerde kunnen bezitten: nu echter is het slechts de koude kronyk eener daedzaek.

In Boudewyn de yzeren vindt men eene beklaeglyke verwaerloozing van dramatische gedachten. Verders is er de geschiedenis deerlyk in verkrenkt. Ieder weet genoeg dat Boudewyn zyne

(*) Zie het voorwoord van het bedoelde werk.

[p. 81]

minnares geschaekt en heur naer Vlaenderen gevoerd heeft. Het is wel geoorloofd aen den dichter de yzeren storiebladen te vermommen; doch slechts in dit inzigt om het verhael belangryker, meer dichterlyk te maken en het drama derzelve te verheerlyken. Het tegenstrydig heeft hier juist plaets. Alle de dramatische stonden zyn ontvlugt en het schynt of de dichter gevreesd hebbe dezelve te moeten behandelen en zynen geest op de vereischte hoogte te moeten stellen.

Onvolmaektheden en verwaerloozingen van hetzelfde slach ontmoeten wy in Karel de goede. In de episode van Lodewyk en Roozemond zyn eenige dramatische stonden, welke ongelukkig met spot omgeven zyn. By hoeveel lezers zal de lach niet door de aendoening doordringen, wanneer zy de wraek der gemalin van Lodewyk vernemen? Het neus en ooren, of lippen afsnyden is in den dagelykschen handel te bespottelyk gemaekt, om met voordeel in drama te kunnen gebruikt worden. De aenspraek van Lodewyk is niet min belachensweerdig wanneer hy tot zyne gedoode minnares en zoon spreekt, en hen beveiligd voor de wraek zyner ontaerde gade, rekent. Schoone beveiliging, in der waerheid, als die welke de dood ons verschaft!.... - Verders strekken zyne woede en wraek zich uit tot aen zyne vrouw zyne ongenade toetezeggen en haer den eernaem van gade (van zoo eene getrouwe gade als hy was!) niet meer waerdig te achten.

De Twee dorpmeisjens is geheel zonder belang en den dichterlyken vorm onwaerdig. Eene zedeles echter voor jonge schoonen, die het bezoedeld geluk der stad, voor de zuivere vermaken des velds zouden willen ruilen. Julia, schoon op eenen hoogeren toon gestemd, is niet min onbeduidend. Iets gelukkiger is de Geestverschyning - De bruid, naer Uhland's des Goldschmied's Töchterlein, gevolgd, is zeer zacht getoetst; dat men ons deze uitdrukking toelate; eene zekere luchte zweem heerscht overal in hetzelve; sommige strofen zyn aengenaem en zeer zoet behandeld:

Zy zet zich 't gouden kransjen op

In treurige eenzaemheid

‘Hoe zalig is de lieve bruid

Voor wie het is bereid!’

[p. 82]

Komen wy tot de Mengeldichten: Het gedicht getyteld: De Belgen beminnaers van kunsten en wetenschappen, laet zeer veel te verhopen. Wy erkennen echter zeer wel van welke moeyelykheid het is, een aental beroemde mannen achtervolgens aentehalen, aen ieder den roem welken hy verdiend heeft te geven, eene goede aeneenschakeling te bewaren, en dan den dichtgeest op eene zekere hoogte te houden. Ja er is meer dan een gewoone rymer noodig om zich met eer uit dit lastige voorwerp te trekken. De heer Rens zelve heeft het gevoeld wanneer hy in zyne slotverzen zegt:

Wel treft het dichtgevoel my teeder,

Maer 'k struikel magteloos op uwe glorie paên;

Met een innig vergenoegen laten wy onze oogen vallen op het dichtstukje getyteld Tooneelkunst. De afschildering des treurspeelders is niet zonder waerheid. Uitgenomen eenige prozaische gedachten en uitdrukkingen, behelst het stukje zeer veel dichterlyk gevoel. Ook is er de invloed des tooneels op de reden en beschaving niet onkunstig in afgeschetst. In een woord er is ware Poëzy in te vinden. Niet zoo zullen wy zeggen van eenige volgende stukjes, welke noch koud, noch warm zyn en dus van geener weerde. Hier munt byzonder in uit het gedicht: Bossaert van Avesne; dat echter zoo veel dramatische stof had kunnen opleveren. Twee stukjes nogtans maken eene heerlyke uitzondering: Dichtoefening en Gevoel. Dit laetste, en wy bekennen het met genoegen, is vol dichtgevoel, en toont dat de heer Rens bekwaem is zyne vleugelen met meer macht te doen klapwieken en zyne vaert hooger te verheffen. Hoe waer zyn de volgende verzen toch niet?...

Hem die in t' slaefsch gareel geslagen,

Zich steeds aen wet en regel boeit,

En nooit een vryen toon durft wagen

Waer in't gevoel en glimt en gloeit,

Ofschoon dan ook een waenwys vitter

Zich om de stoute vlugt verbitter',

't Geringste lettergreepje schift,

En in zyn ziftlust niet gehenge

[p. 83]

 

Dat men den dichttrant hooger brenge

 

Dan dien van 't zoutloos prozaschrift,

Hy die zynen geest nooit den vryen toom durft geven; die, wyl zyn dichtervuer zich ontwaekt en hem aenspoort om in vollen gloed uittebarsten, zich inkrimpt, en, wyl gloende woordenzinnen gereed zyn zyne pen te ontvlieden, zich van dezelve als meester maekt om ze op het koude aembeeld der styve woordenzifting doof te smeden, en uit een te vroeten; Neen!

Neen hem behoort de naem van dichter,

De groote naem van dichter niet,

Die in 't gevoel geen' billyk' rigter

Van echten styl en zangtoon ziet;

Die geest en hart niet weet te paren,

En onbekwaem is om te ontwaren

Dat drift en gloed aen 't lied ontbreekt,

Dat hy ons schaemtloos op durft dringen,

En by het lage eentoonig zingen

Tot onze ziel niet teeder spreekt.

ô Ja! dit is wel de echte zanger! Zoo moet hy zyn lied stemmen!.... Dat de heer Rens er zich naer schikke en zyne eigene lessen volge. Hy toont ons dat hy weet waer in den waren dichter bestaet. Dat hy dan ook geen afschrik voor den geestdrift hebbe; dat hy zich niet versteke wanneer de geestontheffing zyne ziel wil bevallen; maer dat hy dezelve met beider armen omgorde en niet vreeze van door haer vuer gezengd te worden. Stoutmoedigheid in den geestdrift, en wyze schikkingen in den vorm zyn den heer Rens noodig om waren dichter te worden.

Zie daer voor zoo veel het dichterlyke deel, dat wel het grootst en byna eenigst noodzakelyk is, aengaet. Gemaklyk zoude het ons zyn eenige verzen optehalen in welke er tegen het een of het ander gezondigd wordt; doch daer wy van de letterziftery eenen te grooten afschuw hebben, zullen wy ons met die beuzelingen niet bezig houden; echter willen wy nog wel eenige aenmerkingen doen.

Als al te prozaïsch komen ons de volgende verzen voor:

Bladz: 1 - Die alles in groeizaemheid stelden
Bladz: 6 - Een hachlyke stilte regeerde overal

[p. 84]

 

Bladz: 128 - En mag men hem die zulk een dierlyhheid

 

Beoogt en pleegt, ja zelfs met drift bepleit

 

Den eedlen naem van reedlyk wezen geven?...

Als der gezonde rede tegenstrydig:

Bladz: 60 - Geene andre hoop meer had dan gruwlyk omtekomen.

Kan eene gruwlyke dood eene hoop wezen? -

Als duister van zin het volgende:

Bladz: 44 - In blonde lokken zwaeit haer hoofdhair

Op 't blanke en donzig huidsatyn,

Dat doorstraelt in haer schoone trekken,

Zoo zacht, zoo schilderachtig fyn.

Mythologisch en versleten:

Bladz: 121 - En Phaebus gaet zyn rustplaets vesten

In Thetis schoot, in 't kille meer.

Bladz: 122 - 'k Zie Phaebus op zyn' wagen pryken.

Doch genoeg met deze aenhalingen.

Wy hopen dat de heer Rens, dien wy als kenner der tael en yverigen voorstaender derzelve grootachten, het niet ten kwade zal nemen zoo wy zyne voortbrengselen een weinig ruw behandeld, en met al te groote openhartigheid onze gevoelens over dezelve blootgelegd hebben. Zoo wy niet verzekerd waren dat de heer Rens bekwaem is der letterkunde grootere voortbrengselen te verschaffen, zouden wy voorzeker meer toegevend voor hem geweest zyn, en zouden hem welligt onbemerkt hebben laten doorgaen; doch de metalen, het kostelyke goud zelf, hebben noodig gezuiverd te worden, en wat meer is hem wien waerlyk eene groote ziel is ten deel gevallen, telt zich niet vernederd met zyne onvolmaektheden te erkennen en voordeel uit dezelve te trekken. -

p.f. van kerckhoven.