Noordnederlandse Historiebijbel

Hier beghint dat boec van Judith, die Olofernus versloech

[1]

Doe coninc Tyrus doot was, doe wort Cambises, sijn soen, coninc na hem. Doe screven die van Assyrien an hem dat die joden Jherusalem vastmakeden ende dat si den tempel maecten als een burch. Ende si seiden: als hi gemaect waer, so en souden si niet mogen reysen in Syryen. Ende si en souden dan geen tribuyt willen geven. Doe verboet Cambyses dat men an den tempel noch an Jherusalem niet tymmeren en souden.

Doe was daer een heer in Meden, die hiet Arfaxat. Die maecte een stede vast, hiet Yegbatanis, ende woude coninc van Judeen wesen. Ende dat vernam Cambyses ende toech in Meden mit die van Percen, mit die van Babylonien ende mit die van Assyrien. Ende hi verwan Arfaxat ende versloech hem ende bleef oec coninc van Meden.

Doe verhief hem Cambyses in hovaerdien ende sende Olofernus, sijn conincstavel, uut, dat hi trecken soude in Cylycien ende voert in allen lande ende eyschen thijns ende tribuyt die sijn vader op hem geset hadde. Ende oec gheboet hi hem dat hi alle die afgoden destrueren ende breken soude ende dat men nye\ment

[fol. 216rb]

anbeden en soude dan Cambyses voir enen god. Ende wie daerjegen seiden: landen, steden, sloten, die soude hi destrueren ende tenietmaken. Doe toech Olofernus uut ende destrueerde dat lant van Madyan, van Cylicia, van Mesopothanien ende destrueerde voel steden, dorpen ende sloten. Doe die van Judeen dat vernamen, doe dolven si die wegen ende bevesteden haer steden, omdat si in haer lant niet comen en souden. Doe dat Olofernus vernam, dat si die wegen also besloten, doe vraechde hi wat volc dat dat was. Doe was daer een prins van den Ammonyten, die Achor hiet, die seide: "Dat volc is gecomen van Abraham, die guede man. Ende God die ledese doir die Zee ende men mocht hem niet misdoen also lange als si Gode dienden. Mer als si jegen God sondichden, so plaechdese God. Ende nu sijn si corts verlost uut der vangenisse daer si 70 jaer gevangen hebben geweest. Mer is God op hem gram, so sel gise lichtelic verwinnen. Mer is Hi hem getrouwe, so en moech gise niet verwinnen." Doe wort Olofernus toornich ende seide: "Gi segt mi voel van haren God. Gi seltet bevinden datter anders geen god en is dan mijn heer, die coninc Cambises. Ic sel u in die stat senden ende als ic die stat win\ne,

[fol. 216va]

dan sel ic u mit hem verslaen." Doe geboet Olofernus sijn knechten dat si Achor nemen souden ende leden voir die stede. Doe namen die knechten Achor ende leden voir Betulya, daer hi doe voir lach. Ende si bonden Achor an een boem ende liepen tot haren heer. Doe quamen si uut der stede ende namen Achor ende leiden in die stat. Ende si vraechden hem waerom dat hi daer gesent was. Doe seide hi hem als hi mit Olofernus gesproken hadde. Ende oec seide hi hem wat Olofernus gesproken had. Doe begonde dat volc van Betulya te screyen van anxt. Ende si waren seer bedroeft. Ende Olofernus lach voir Betulya, die stede. Ende daer liep een ryvier doer die stede. Die ontlede Olofernus hem buten der stede, sodat si binnen der stede doe geen water en hadden. Doe was die gemeent vervaert ende wouden die stede opgeven. Doe seiden die papen: "Laet ons noch vijf dagen beiden ende sien of God onser ontfermen wil."

Doe was daer een heilige weduwe in der stat, hiet Judith. Die ghinc totten papen ende seide: "Gi doet quaet, dat gi een tijt set om die hulpe Gods te verwachten. Mer bidt voir mi mit al den gemenen volc ende roept God an om hulpe. Ic sel gaen uut der stat ende besien wat God

[fol. 216vb]

wercken wil." Doe deden si alle penitenci ende baden an Gode. Ende doe verscierde haer Judith ende toech haer beste clederen an. Ende si nam een camerier mit haer ende ghinc doe uut der stede tot die vianden. Ende si nam spijs ende dranc mit haer. Ende die die voirwaerde hielden van den heer, die ghingen haer jegen ende vingense ende brochtense voir Olofernus. Ende alle die Judith sagen, die verwonderden van hare scoenheit. Doe vraechde Olofernus haer waerom dat si daer gecomen was. Doe seide Judith: "Die joden hebben haren God vertorent mit haren sonden. Daerom sel Hise u gevangen geven. Ende ic sel u kondigen, alst tijt is, hoeneer gi die stat winnen selt." Doe toechde haer Olofernus al sijn scierheit ende wijsde haer een stede, daer si in wesen soude mit haer cameryer. Ende hi gaf haer oerlof te gaen waer si woude gaen. Ende daer bleef si in haer gebede. Des vierden dages doe seide Olofernus tot synen camerlinc: "Gaet totter jodynnen ende raet haer dat si te nacht bi mi slaepen comt." Die camerlinc ghinc tot Judith ende bat haer dat si des nachts bi Olofernus slapen woude. Doe seide Judith: si woude gaerne tot hem comen. Des avonts doe ghinc Judith tot Olofernus. Ende doe Olofernus Judith sach, doe was hi verblijt ende dranc des avonts also, dat hi droncken was. Doe ghinc hi in sijn pauwelioen

[fol. 217ra]

daer hi in sliep ende alle sijn knechten die ghingen van hem. Ende Judith die bleef bi hem mit haer camerier. Olofernus ghinc te bedde ende Judith seide: si soude haer gebet spreken ende dan tot hem comen. Doe seide Judith tot haer maecht: "Staet voir die doer ende wacht dat daer nyement in en comt." Doe viel Judith op haer knyen ende bat an Gode dat Hi haer te hulpe quaem ende haer eens mans herte verleende. Ende Olofernus wort ontslaep, want hi droncken was. Doe ghinc Judith totten bedde ende toech Olofernus swaert uut ende sloech hem sijn hoeft of, daer hi int bedde lach. Ende si nam dat hoeft ende gaft haer maecht in haer scoet. Ende oec mede gaf si der maget Olofernus vergulden sperwer. Ende doe ghingen si tesamen uut die tent ter stat waert. Doe si voir die poert quamen, doe riep Judith: "Doe op die poert! God is mit ons." Doe deet men die poert op. Ende al dat gemeen volc quam tot haer. Doe sprac Judith tot den volc ende seide: "Lovet ende dancket ende gebenedijt Gode, onse Here, die ons verlost heeft van onsen viant ende mi mijn reynicheit bewaert heeft." Doe toechde si dat hoeft van Olofernus openbaer voir dat volc. Doe was daer grote bliscap in der stat. Ende si dancten ende loveden Gode. Ende in dier nacht so versamenden die joden al haer volc. Ende si hingen Olofernus hoeft boven der poerten uut. Ende die

[fol. 217rb]

joden streken gemeenlic der poorten uut. Doe seiden die heiden op scamp: "Die musen crupen uut haer holen." Doe ghingen die heren tot Olofernus tent, daer hi sliep. Ende si meenden dat Olofernus bi der jodinnen sliep ende en dorsten hem niet wrecken. Ten lesten ghinc sijn camerlinc daerin ende vant den rump int bedde leggen sonder hoeft, in den bloede. Doe riep die camerlinc mit luder stemmen: "O wi! O wee! Een joets wijf heeft ons te mael gescent. Hier leit Olofernus sonder hoeft." Doe si dat sagen ende hoerden, doe waren si alle vervaert ende weecken haesteliken wech. Ende die joden wachteden hem ende sloger voel doot, sodatter niet voel en ontghinc. Doe dancteden ende loveden si Gode. Ende si en mochten den roef die daer gebleven was binnen 30 dagen niet in der stede halen. Doe Achor dit gesien ende gehoert hadde, doe bekende hi die mogentheit Gods. Ende hi liet sijn heydenscap after ende dede hem besnyden. Ende hi dancte ende lovede Gode, die dat wijf dat hert gegeven hadde, daer si mede wrocht dat si alle verlost waren. Ende Joachim, die biscop van Betulya, mit al die priesteren die gebenediden Gode ende seiden: "Judith, gi sijt die glory van Jherusalem. Gi sijt die blijscap van Ysrahel. Gi sijt die eer van al

[fol. 217va]

onsen volc, want gi hebt manlic gewrocht. Ende God heeft u hert gesterct, omdat gi die reynicheit mint. Ende omdat gi na uwen man geen ander man begheert en hebt, daerom heeft u die hant Gods gesterct. Ende gi selt gebenedijt wesen in ewicheit." Doe seide alle dat volc: "Amen."

Doe sanc Judith Gode enen lofsanc ende seide: Incipite Domino in tympanis; cantate Domino in cymbalis; modulamini illi psalmum novum; exultate et invocate nomen eius. Etcetera.

Doe gaf men Judith alle die juweelen die Olofernus, den maerscalc des heers, toebehoerden ende alle sine rijcheit die si van den heidenen vercregen hadden. Ende daerna doe toech Judith te Jherusalem ende offerde Gode van der rijcheit, die si van den heiden vercregen hadde. Ende Judith wort na die tijt gehieten Cambisa. Ende in haer joecht nam si een man, die hiet Manasses. Die hadde si 3 jaer ende 7 maenden. Ende hi sterf in den oest. Ende hi liet haer groet guet van beesten ende van anderen gueden ende voel gesins, mer si leefde heymelic in penitencien ende bleef in een heymelike camer ende vastede alle dage, sonder den sabboth, ende droech een haer an haer lijf. Ende doe si out was 100 ende vijf jaer, doe starf

[fol. 217vb]

si. Ende haer ziel quam bi Abraham, Ysaac ende Jacob, bi die heilige vaderen. God si geloeft. Amen.