Noord en Zuid. Jaargang 26

Staring - Heine.

In de April-aflevering van Noord en Zuid (p. 172) werd gewezen op de overeenkomst van het bekende puntdicht van Staring Geene ontdekking van Herschel met een plaats uit Heine's Reisebilder. Dezelfde aardigheid komt echter veel meer voor. Staring's bron (‘het Fransch van Pardaillan verkort’, voegt hij er bij) is mij niet bekend, maar de bedoelde plaats uit Heine is reeds in 1862 in verband met andere dergelijke ter sprake gebracht door Reinhold Köhler in den eersten jaargang van het tijdschrift Orient und Occident, nl. in een paar artikelen (p. 431-448 en 764-765), die handelen over de aardigheden, welke worden verteld van Nasr-eddin, dien men wel eens, al is de vergelijking niet juist, den Turkschen Uilenspiegel heeft genoemd. De beide artikelen zijn herdrukt, vermeerderd met vele belangrijke aanvullingen van J. Bolte, in de door dezen uitgegeven Kleinere Schriften van Köhler, I p. 481-509, waar ook verschillende, nog al van elkaar afwijkende verzamelingen der bedoelde aardigheden worden opgegeven. Het gemakkelijkst toegankelijk is: Mehemed Tewfik, Die Schwänke des Nasr-ed-din und Buaden (Reclam's Universalbibl.) De verzameling is naar de Turksche uitgave van 1883 vertaald door Dr. E. Müllendorff. In no. 59 (p. 31) hiervan antwoordt Nasr-eddin op de vraag, wat men, wanneer het nieuwe maan geworden is, met de oude doet:

‘Man schneidet immerwährend die Ecken ab und macht Sterne daraus.’

Een ander antwoord van Nasr-eddin, dat ook door Köhler vermeld wordt, maar in de genoemde verzameling niet wordt aange-

[p. 402]

troffen, is, dat uit de oude manen bliksems gemaakt worden. Köhler verwijst voor iets overeenkomstigs naar p. 359 der Sagen, Märchen und Lieder der Herzogthümer Schleswig, Holstein und Lauenburg van Müllenhoff, waar verteld wordt van het geloof op het eiland Sylt, dat de oude vrijsters na haar dood uit de oude zonnen sterren moeten snijden.

Door Bolte wordt (l.c p. 505) nog naar een paar andere plaatsen verwezen.

In het Nederlandsch is mij nog het volgende versje bekend, dat voorkomt in een bundeltje Ernst en luim, Dichtstukjes door K.L. Kluppell, notaris te Amsterdam (Amsterd. 1841), p. 109 en dat zeer geschikt als voorbeeld van breedsprakigheid naast Staring's beknopt gedichtje zou kunnen dienen.

Piet Olijk zat op zijn gemak

Te turen in een' almanak;

Hij gluurde en zocht naar alle wegen,
Hoe 't met de maan wel was gelegen.

‘Ha!’ riep hij, ‘ha! 't is nieuwe maan!

'k Zie 't hier met eigene oogen staan.

Zoodra die maan weer is versleten,
Ga 'k bij mijn' peet met vader eten.’ -

‘Alweer een nieuwe maan?’ riep Floor;

‘Wel, henker! Piet! daar sta ik voor;

Altoos hoor ik van nieuwe praten;
Maar waar toch zou men de oude laten?’ -

‘Wel, domme Floor!’ hervatte Piet,

‘Weet gij dan waarlijk thans nog niet,

Dat van die manen, die vervallen,
Men sterren knipt bij duizendtallen?’

Een overeenkomstige gedachte eindelijk ligt ook ten grondslag aan een sprookje van Ella Sellereit, opgenomen in het bekende Duitsche weekblad Jugend (1902, no. 15), alsmede in het tijdschrift Die Gesellschaft 18 (1902), heft 8, onder den titel: Was der liebe Gott mit den alten Vollmonden macht.

Of een dergelijke meening ook misschien nog elders in het werkelijk volksgeloof voorkomt, is mij niet bekend.

Amsterdam.

A. Borgeld.