Noord en Zuid. Jaargang 23

Verscheidenheden.

Acte Nederlandsch M.O.

Nog altijd beschouw ik voor een welontwikkeld man, die inderdaad liefde voor zijn moedertaal en de vaderlandsche letteren heeft, de betrekking van Leeraar in de Nederlandsche taal- en letterkunde als eene der aangenaamste aan eene Hoogere Burgerschool met vijfjarigen cursus. Daarom begrijp ik te minder, waarom men niet met meer ernst de studie voor dat examen aanvat.

Aan het jongste verslag ontleenen wij het volgende:

‘De uitslag van het examen in de Nederlandsche taal en letterkunde was in dit jaar minder gunstig dan in de vorige jaren. Van de drie mannelijke kandidaten toch, die zich aan het examen onderwierpen, kon geen enkele, van de drie vrouwelijke kon slechts ééne worden toegelaten.

Vooral in de taalkunde waren de examens, op eene uitzondering na, zeer zwak. De Commissie weet zeer goed, dat de studie der historische grammatica voor de meeste kandidaten eigenaardige bezwaren oplevert en zij heeft ook niet meer dan eene oppervlakkige kennis van dit vak geëischt. Bijna alle examinandi echter hadden op dit punt zulke vage en verwarde begrippen, dat het volstrekt onmogelijk was, hun een voldoend cijfer toe te kennen.

In vroegere verslagen reeds is bij herhaling betoogd, dat iemand, die onderwijs geeft aan eene middelbare school, zijn plicht bezwaarlijk goed kan vervullen, wanneer hij van de historische taalstudie geheel onkundig is gebleven. Maar ook de kennis der gewone schoolgrammatica liet bij de meesten zeer veel te wenschen over. Verschillende examinandi bleven het antwoord schuldig op vragen, die een goed leerling van de lagere school gemakkelijk zou hebben gevonden. De oorzaak van dit ongunstig resultaat moet zonder twijfel gezocht worden in een gebrek aan voorbereidende algemeene kennis. Minder aanleiding tot klagen gaf de lezing en ver-

[p. 399]

klaring van een paar gemakkelijke fragmenten uit oudere schrijvers, ofschoon ook hier de meeste examinandi struikelden bij de eerste de beste moeilijkheid. Het zou te wenschen zijn, dat niemand zich aan dit examen onderwierp, zonder vooraf al datgene geleerd te hebben, wat geen enkel beschaafd mensch kan missen. Van de afgewezenen hadden twee dat ook te wijten aan hunne onvoldoende kennis van de Nederlandsche letterkunde. Bij het schriftelijk werk, dat over het algemeen redelijk kon worden genoemd, schoon de stijl bij een enkel opstel bepaald onvoldoende moest heeten, kwam de gebrekkige studie der letterkunde niet zoo zeer uit als bij het mondeling examen. Op tamelijk eenvoudige vragen kon dikwijls geen of geen voldoend antwoord worden gegeven.’

De studie blijft gebrekkig, zoo als ze was. De cursief gedrukte woorden wijzen de regelmatig weerkeerende klachten aan en de oorzaak is niet ver te zoeken. In plaats van te studeeren wil men lesjes leeren; men wenscht zooveel antwoorden in het hoofd te hebben, dat men er een klaar heeft voor elke vraag, die gedaan zou kunnen worden. Maar daaraan heeft men op 't examen niets. Met overtuiging moet men kunnen zeggen, wat gevraagd wordt, dus: niet het geheugen, maar het verstand moet spreken. Nog altijd leven velen van praatjes en het aantal examen-vragen, dat de ronde doet en dat a.s. candidaten trachten te beantwoorden, is zeer groot; de stumperts meenen, dat het om dat antwoord te doen is, niet dat dit antwoord moet aantoonen of de candidaat het stukje wetenschap, waarover gehandeld wordt, goed heeft overzien.

Met boeken van buiten leeren, komt men er niet; we hebben reeds van den eersten jaargang af telkens en telkens weer met nadruk er opgewezen, hoe men op den langen en moeielijken weg, het gewenschte einddoel bereikt: maar velen hebben ons niet geloofd en ze hebben gemeend, dat zij er een kunstje op konden uitvinden om dezen weg kort en gemakkelijk te maken. Welnu, ze vergissen zich; die de moeite ontziet, zal niet slagen.

Hoe is het? Waarom? Waardoor heb ik dienaangaande zekerheid en eene vaste overtuiging gekregen? Laat de a.s. candidaten die drie vragen maar telkens beantwoorden, bij alles, wat ze weten of zich verbeelden te weten, in taalkunde, schoolgrammatica en Nederlandsche letterkunde en laten ze zich bij hun letterkundige schrijfproeven bij elken zin afvragen: Wat staat daar eigenlijk? Heb ik dat inderdaad willen zeggen? Wat wilde ik dan zeggen? Hoe zou het dan uitgedrukt moeten zijn? en dan zal hun stijl ook wel beter worden. Maar als een half onderwezene, die opstellen corrigeert, alleen met het oog op de fouten tegen de naam-

[p. 400]

vallen, dan hebben ze als stijloefeningen geen waarde of beteekenis.

Men beproeve, dien raad op te volgen, men zal er wèl bij varen.

de Beer.

Artistiekerigheid.

In een polemiek in ‘de Amsterdammer’ tusschen een schrijver en een criticus (de heeren Ed. Verburgh en J.K. Rensburg) verwijt de heer V. den heer R., dat deze nòg altijd niet weet, ‘dat datgene, wat voor het groote publiek als duister werd afgekeurd - ten spijt van eventueele geringere begrijpbaarheid - dáárom juist litterair is aan te bevelen.’

Adressant en geadresseerde van den open brief, waarin deze regels voorkomen, zijn beiden brave, fatsoenlijke menschen, maar toch dachten wij bij de lezing aan het spreekwoord: ‘als de dieven kijven, weet een eerlijk man waar zijn geld gebleven is’

Eigenlijk wisten we al lang, dat ‘letterkundigen’ van het slag van de beide heeren, en nog eenige dozijnen in ons klein landje, hun grootste ideaal zoeken in het ‘épater le bourgeois’, in het schrijven zóo, dat het ‘groote’ publiek (i.e het geheele publiek met uitzondering van wie de heeren zelven kiezen) vraagt, of zij stapelgek zijn.

Maar nu hebben we een eigenaardige en tot nu toe nog niet zóó volledig en duidelijk afgelegde beteekenis.

Wel verzekerden ons de nà-lawaaiers van de litterarische heeren van 1880 herhaaldelijk, dat het er niet op aan kwam, of het groote publiek hen begreep, dat zij in hun kolossale artisticiteit op die kleinigheid niet letten konden en zongen zooals hun allerartistiekst hart hun dat ingaf, maar dat hun bedoeling was, mal te doen en hun kortstondige roem juist te danken was aan hun ‘épateeren’, werd tot dusverre beschouwd als een beschuldiging, komende van vijandelijke zijde.

Nù zeggen ze het zelf

Duisterheid, onbegrijpelijkheid zijn nu niet meer vergefelijke vlekjes op artistiek werk, maar vereischten, conditiones sine qua non voor artisticiteit.

Men zij den heer Verburgh dankbaar voor zijn openhartigheid en zoeke de beteekenis van zijn verklaring niet te verzwakken door te wijzen op de uitdrukking ‘groot publiek’. Tot dit ‘groote’ publiek, dat niet behoeft, ja niet màg begrijpen, wat artiesten (met i e) schrijven, wordt immers ook de heer Rensburg gerekend, de heer Rensburg, die toch eigenlijk met den heer Verburgh - men vergeve de minder eerbiedige uitdrukking - ‘één pot nat’ is! Beiden zijn hevige artiesten van je vetste i e, de heer V. schrijvend, de heer R. critiseerend, maar zelfs zij behoeven elkaar niet te begrijpen! De echte i e-artist schrijft zóó, dat alleen hij zelf het begrijpt.

De methode heeft een niet te onderschatten voordeel: de schrijver ontsnapt aan alle contrôle en kan zich zelf tot genie benoemen als het hem lust! Vindt de lezer hem allesbehalve geniaal, dan heeft deze hem dood-eenvoudig niet begrepen.

(De Nieuwe Stem.)