Noord en Zuid. Jaargang 22

[p. 465]

Verscheidenheden.

Antwoord aan den heer Tarf.
XXI, 384 vlgg.¹⁾

Het hier volgende dient niet alleen, om aan den wensch van den heer Tarf te gemoet te komen en hem, voor zoover mij dat mogelijk is, ‘meer licht’ te geven, maar ook om hem hulde te brengen voor zijne aanvullingen en verbeteringen op mijn artikel (XXI, 64 vlgg.) ter verklaring van Ledeganck's Aan Brugge.

De aanteekening bij regel 26 is den heer Tarf ‘niet zeer duidelijk’. Dit is voorzeker te wijten aan den telegramstijl, waarin ik om plaatsruimte te winnen en om kort en bondig te zijn deze voor velen niet veel nieuws bevattende uitlegging meende te mogen stellen. Wij laten ze nu meer omstandig volgen.

Het woord tuin is hier gebezigd in de oude beteekenis omheining, die bij metonymisch gebruik overgaat in: datgene, wat in de omheining is d.i. gebied. Dezelfde beteekenis heeft 't woord tuin ook in de bekende oude uitdrukking Hollandsche tuin waarvan Van Lennep en Ter Gouw Uithangteekens (kleine uitgaaf bl. 194/5) zeggen: ‘De Hollandsche Tuin is een zinnebeeld, dat in Holland oud en algemeen en ook daarbuiten niet zeldzaam is. Vooral herbergen, tabakswinkels en scheepstimmerwerven pronkten er mee, en men zag 't ook, in gevelsteenen gehouwen, voor particuliere huizen. De voorstelling was niet altijd dezelfde. Somtijds de Maagd, die in den Tuin zat, met de vrijheidshoed op 't hoofd en 't zwaard in de hand. Die voorstelling is al vrij oud; men ziet die reeds op een penning van 1573, met het omschrift: Libertas patriae. Somtijds heeft de Maagd een stormhoed op en draagt den vrijheidshoed op de speer, terwijl de Leeuw aan hare voeten ligt. In andere voorstellingen weer ziet men alleen den Leeuw in den Tuin, de speer met den hoed in den eenen klauw, en 't schild van Holland met den anderen vasthoudende, en zoo ziet men 't nog geschilderd boven de deur van een tabakswinkel in de Kalverstraat bij den Dam, met het onderschrift: ‘Het oude wapen van Holland enz.’

1) Door overvloed van stof eerst heden geplaatst.

[p. 466]

De opvatting van den heer Tarf met tuin in de latere beteekenis: gaard, is zeker wel dichterlijk, maar is Vlaanderen om en bij Brugge, vergeleken bij andere gedeelten van die provincie zoo bijzonder schoon?

Wat beteekent in reg. 34 woonsten? vraagt de heer Tarf.

Het woord woonst is voor dengene, die niet bekend is met 't Middelnederlandsch of 't Vlaamsch (zie De Bo) geen alledaagsch woord, al moet ik bekennen, dat de beteekenis gemakkelijk is op te maken. Het is bovendien meer dan eens in N. en Z. behandeld, zoodat men mag aannemen, dat de beteekenis aan getrouwe lezers bekend is. Woonst beteekent woning en is eene afleiding (vrouwelijke i-stam) op st van wonen gelijk gunst, kunst, komst, (te) kust naast gunnen, kunnen, komen, kiezen. Of is 't woord uit woonstede samengetrokken? Verder vraagt de heer Tarf: Wat moet ik verstaan onder: Wanneer ze (de vrouwen) in 't spiegelglas van vreemde wuftheid schouwen, en wisslen vreemd gebaar voor eigen lief gelaat? Dit is: wanneer ze (de vrouwen) zich spiegelen, een voorbeeld nemen aan de veranderlijkheid, ondegelijkheid van vreemden en zich door van anderen overgenomen manieren minder lief voordoen dan ze werkelijk zijn.

Men lette er wel op, dat de tegenwoordig alleen gebruikelijke beteekenis van gelaat nam. aangezicht niet de eenige en nog minder de oorspronkelijke is en dat 't Vlaamsch in dezen weer behoudender is dan in 't Nederlandsch.

De oorspronkelijke beteekenis is: het voorkomen, het uitzicht. Het bijbelsche een schoon gelaat toonen beteekent niet: een mooi gezicht zetten maar zich mooi voordoen. Men vergelijke voorts zich gelaten.

Waarop doelen, vraagt de heer Tarf, de tirade: Ik zag de Vlaemsche vlijt; waer nijverheid uitsproot, Haer wondren en haer weelde ontwikkelen in uw schoot.

Waarschijnlijk slaat dit op de uitgebreide laken-, zijde- en wolindustrie van Brugge in de Middeleeuwen.

Wat de volgende regels betreft: Ik zag de scheppingskracht, waarop de kunsten bogen, die weelde en wondren met haer hemelglans verhoogen, teekenen wij aan:

De dichter heeft gezegd, dat de industrie haar hoogste toppunt heeft bereikt in Brugge, hare voortbrengselen waren verwonderlijk schoon en getuigden van weelde en rijkdom; doch, wat meer is, die heerlijkheid en die rijkdom dezer voortbrengselen der nijverheid

[p. 467]

werden in Brugge verhoogd door den hemelschen gloed der kunstgewrochten. M. a.w. naast de nijverheid bloeiden te Brugge de kunsten.

Of met Vlaandrens bardenlied juist Van Peene's De Vlaamsche Leeuw bedoeld is, m.i. niet met zekerheid te zeggen. Ik geloof, dat Ledeganck met bardenlied in 't algemeen de nationale poëzie bedoelt, die Vlaanderen en 't Vlaamsche volk verheerlijkt. Gaarne beken ik, dat de heer Tarf gelijk heeft waar hij mijne verklaring verbetert betreffende 't krachtig sein van een paar Vlaamsche woorden; regel 79-85 hebben nam. alle betrekking op ééne gebeurtenis, den Sporenslag en niet ook op de door mij genoemde wapenfeiten.

Door de mededeeling omtrent het Staatsschip, Bucentóro, heeft de heer Tarf een licht ontstoken, dat maakt, dat de uitdrukking ‘verloofde van de baren’ voor niemand meer duister kan zijn.¹⁾

Bij regel 131 hebben we vermoedelijk aan de onthulling van de buste van S. Stevin te denken.

Warffum.

G.A. Nauta.

1) De Engelsche dichter Byron noemt in zijn Beppo (10, Venetië ‘that sea-born city’ d.i. die uit de zee geboren stad’. In zijn Childe Harold's Pilgrimage (IV, 11), noemt hij de ‘Bucentar’, doch in zijn tijd had de verloving van Venetie met de Adriatische Zee niet meer plaats, vandaar de woorden: De zee zonder echtgenoot betreurt haar heer. En 't jaarlijksche huwelijk wordt niet meer hernieuwd. De Bucentaar ligt te verrotten, zonder hersteld te worden.