Noord en Zuid. Jaargang 22

[p. 158]

Stylistische overwegingen.

XXXIX.

De verwarring der beide uitdrukkingen, in het vorige nummer behandeld, ontstaat doordat ze zoowel in vorm als beteekenis weinig verschillen. Hetzelfde is het geval met weifelen en twijfelen. Het eerste beteekent: niet weten, wat men te doen heeft, aarzelen, besluiteloos zijn; het andere: niet weten, wat men te gelooven heeft, in het onzekere zijn ten opzichte van een mededeeling ef een geloofskwestie. In den volgenden zin komen beide woorden voor: ‘Ongetwijfeld is het veiliger een weifelenden tegenstander tegemoet te gaan dan een overmoedigen vijand op de hielen te hebben.’ Hier wordt dus overmoedig als tegenstelling van weifelend gebruikt, in de meeste gevallen geld hiervoor vastberaden, terwijl tegenover twijfelend geloovig staat.

De overeenkomst in vorm is slechts toevallig: weifelen hangt samen met wuiven, dat men voor een dial, vorm van weiven houdt, waarvan weifelen dan een frequent. afleiding is (Franck). De verwarring van ei en eu (spr. ai en oi) is in het Duitsch een gewoon, verschijnsel; in vele streken zegt men voor gescheit (verstandig slim) gescheut, dat geschuwd beteekent, en weet men bezeigen (betoonen) en bezeugen (betuigen) niet uit elkaar te houden. Twijfelen is een afleiding van denzelfden wortel als waarvan twee afkomstig is: het staat dus met weifelen niet in het minste verband.

Zooals gezegd is, worden de beide woorden nog al eens met elkaar verward; voor zoover mij bekend, echter alleen zoo, dat twijfelen voor weifelen gebruikt wordt, niet omgekeerd. In de N. Rott. Ct. vond ik den volgenden zin: ‘Maar geheel naar ons hart sprak de heer Kuyper, toen hij zich tot tolk maakte van den wensch der natie, dat er thans een einde zij aan het twijfelen en dralen en de vrede verkregen behoort te worden door het eenige middel, dat daartoe leiden kan: de onderwerping van Atjeh.’

Natuurlijk moest hier weifelen staan, evenals in het volgende: ‘Eenige jaren later was (Cats) te Middelburg in de Fransche kerk. Zijn oog viel op een meisje, wier uiterlijk hem zoo uitnemend beviel, dat hij aanstonds na de kerk ging onderzoeken, waar zij woonde. Hij schrijft haar een hupschen minnebrief... Maar voor het tot een huwelijk kwam, ging hij een vriend spreken. Deze ontried hem de zaak, omdat de vader van het meisje onlangs

[p. 159]

te Amsterdam bankroet had gespeeld en op de beurs veracht was.... De jonge advocaat twijfelde, want dat mooie en lieftallige gezichtje stond hem nog altijd voor oogen, maar....’ enz. (T. & L. V, 76). Twijfelde zou hier beteekenen, dat de jonge advocaat de waarheid van de mededeeling in twijfel trok; de bedoeling is echter, dat hij niet dadelijk tot een besluit kon komen, daar zijn hart hem een anderen weg voorschreef dan zijn verstand.

XL.

Als waarschuwende voorbeelden voor hen, die de neiging hebben om een lange reeks gedachten samen te persen in één volzin, geef ik de volgende aanhalingen uit een brief van den Belgischen correspondent van het N.v.d.D.:

‘Het is eenvoudig niet te loochenen, dat - moest het veel verafschuwde bourgeois-gouvernement, dat Frankrijk nu sedert een vierde eeuw bezit en waaraan wij o.a. de ultra-protectionistische maatregelen van Méline, de groote en kleine Panama's van voor eenige jaren en nu weer het proces van Zola en die afschuwelijke nieuwe editie van de middeleeuwsche jodenvervolging, maar ook even zeker den overwegenden invloed van het rechtstreeks bij vrede belanghebbende deel der natie, de boertjes en kleinhandelaars, te danken hebhen, door een ander, royalistisch of imperialistischgouvernement vervangen worden, - Frankrijk geen 24 uur zou aarzelen datgene te doen, wat onlangs een Fransch letterkundigein een bijzonder gesprek met steller dezes aldus uitdrukte: “Nous tembêterions l'Europe!”

Edoch, om nog maar even te zwijgen van de mogelijkheid, dat een Germaansche statenbond in Europa tot stand kome, dat Noord- en Zuid-Nederland, en zeker ook wel op nog een ander terrein dan dat van de defensie, er beide nagenoeg evenveel belang bij zouden hebben, ook zonder versmelting de politieke banden van weerszijden nader toe te halen, wie zal het loochenen, die van den eenen kant heeft leeren inzien, hoe de nijverheden van beide broederstaten elkaar als 't ware aanvullen, en van den anderen kant, zooals overigens honderden in alle landen van Europa, de overtuiging deelt, dat juist de oude Nederlanden de allergrootste kans hebben, om in den eerstvolgenden grooten oorlog - om 't even wanneer deze dan ook zal uitbarsten - weer eens als théatre de la guerre dienst te doen.’

Men beproeve eens deze zinnen hardop te lezen! Dat is een-

[p. 160]

voudig onmogelijk, als men niet vooraf den bouw er van heeft nagegaan, en zelfs dan blijft het nog een lastige taak, doordat er telkens een gedachte wordt afgebroken, die niet dan na een lange tusschenpoos, waarin allerlei andere dingen worden omgehaald, wordt voortgezet. In den eersten volzin staan tusschen het begin van de hoofdgedachte: ‘Het is eenvoudig niet te loochenen, dat’ en de voortzetting: ‘Frankrijk geen 24 uur zou aarzelen’ ruim 12 regels schrift, en ook daarin komt weer een zin voor: ‘moest het veel verafschuwde bourgeois-gouvernement - door een ander, royalistisch of imperialistisch gouvernement vervangen worden’, die door een langen tusschenzin, een van bijna 10 regels schrift, wordt afgebroken. Men is dus verplicht, de helft van twee gedachten, waarvan de eene ondergeschikt is aan de andere, een geruimen tijd te onthouden en aldoor scherp op te letten, wanneer de andere helft komt, en àls die dan komt, moet men bij het voorlezen door de stembuiging doen uitkomen, dat dit nu de voortzetting is van hetgeen men een poos te voren slechts voor een deel heeft kunnen ten gehoore brengen. Voorwaar een heksentoer!

Intusschen moet worden toegegeven, dat de eerste zin zuiver is gebouwd, maar van den tweeden zal niemand dit beweren. Eerst na herhaalde lezing en gezette overweging van hetgeen de schrijver eigenlijk wil beweren, komt men er achter, dat de hoofdbestanddeelen er van luiden als volgt: ‘Edoch... dat Noord- en Zuid-Nederland... er beide nagenoeg evenveel belang bij zouden hebben... de politieke banden van weerszijden nader toe te halen, wie zal het loochenen...?’ Wanneer men onvoorbereid begint te lezen: ‘Edoch, om nog maar even te zwijgen van de mogelijkheid, dat een Germaansche statenbond in Europa tot stand kome, dat Noord- en Zuid-Nederland...’ enz., dan kan men onmogelijk vermoeden, dat de tweede zin beginnende met ‘dat’ er een van geheel andere waarde en rang is dan de daaraan voorafgaande, die met hetzelfde voegwoord begint. Bovendien maakt het vreemde schema: een vragende hoofdzin, volgende op een voorwerpszin, in verband met de vele onderbrekingen der hoofdgedachte, dit samenstel van zinnen tot een ware kwelling voor den lezer.

Wie van lange zinnen houdt, moet er in de eerste plaats op uit zijn, ze zoo in te richten, dat de lezer het onderling verband der deelen gemakkelijk kan begrijpen.

Heerenveen.

C.J. Vierhout.