Noord en Zuid. Jaargang 21

[p. 523]

Examenwerk te Utrecht.

Niet langer mag de struisvogel de ideale Mentor zijn hij het onderzoek der sociale quaestie.

Geef hiervan eene duidelijke verklaring.

Ziedaar eene opgaaf voor schriftelijk werk voor de hoofdacte.

Voor een denkend mensch is het onbegrijpelijk, dat een dergelijke opgaaf door de examen-commissie geschikt geacht werd, om den candidaten te worden voorgelegd.

Voor een deugdelijk voorbereid candidaat is het een zeer zware taak, dezen volzin te behandelen, zonder den man, die het werk opgaf, een gek figuur te laten maken.

Men verlangt eene ‘duidelijke’ verklaring; zou men denken, dat de candidaten anders eene ‘onduidelijke’ zouden geven? En ligt in het woord ‘verklaring’ niet opgesloten, dat deze ‘duidelijk’ zal zijn? De beteekenis der woorden duidelijk, klaar en helder moet men toch hij candidaten voor de hoofd-acte bekend veronderstellen, dus ook wel hij examinatoren.

Mentor geleidde den jongen Telemachus, hij gaf hem wijzen raad, hij hield een wakend oog op hem, hij verzorgde hem, beschermde hem en voedde hem op. Bij die verklaring bedenke men, dat Mentor minder bekend is uit de mythologie zelve, dan uit het werk van Fénelon Les aventures de Télémaque fils d' Ulysse, waaruit het voorgeslacht, ikzelf er nog onder gerekend, Fra nsch leerde en dat meer dan eene eeuw in alle beschaafde kringen van Europa, meest in het oorspronkelijke, maar vaak ook in vertaling, gelezen werd.

Mentor is daardoor een naam ter aanduiding van een vaderlijken vriend, van een invloedrijk raadsman. Maar in die aanduiding ligt reeds opgesloten, dat er van een ‘idealen Mentor’ geen sprake kan zijn. Mentor zelf was een ideaal van wijsheid, deugd en goedheid, en idealer dan het ideaal heeft geen beteekenis.

Mentor was een raadsman en vriend, een leidsman op den goeden weg, maar ondenkbaar is een mentor, die bij eenig onderzoek te pas komt. Men zou daarbij aan een Salomo, een Minos, wellicht aan een Nestor denken, maar stellig nooit aan Mentor.

En nu leert ons deze zin, dat de geleerde examinator, het commissie-lid, zich een struisvogel als ideale Mentor denkt.

Daar Mentor de verpersoonlijking is van braafheid en gezond verstand, zoo kan elke met braafheid en gezond verstand overeen-

[p. 524]

komende neiging of karaktertrek als Mentor worden aanbevolen en kan voor elke neiging of karaktertrek van tegenovergestelden aard worden gewaarschuwd, daar het gevaarlijk zou zijn, zich die onder het beeld van Mentor te denken, die als Mentor aan te nemen.

Zeer zeker kan dus geen enkel dier als Mentor voor menschen worden voorgesteld.

Een duidelijke verklaring van dezen zin te geven is dus volstsekt onmogelijk.

De hoogst verwarde uitdrukking doet denken aan eene vergadering van menschen, die met woorden schermen, die ze niet verstaan en over zaken spreken, die ze niet begrijpen.

Bij het ‘onderzoek der sociale quaestie’ (veelal is kwestie mooi genoeg) zoowel als bij elk ander onderzoek heeft men een gedragslijn te volgen, aan een systeem vasttehouden, eene methode toe te passen enz. enz. enz. maar aan een gids of leidsman heeft men niets, omdat die de zelfstandigheid en onafhankelijkheid in gevaar zou brengen.

Den schrijver van den zin zweefde zoo iets voor van struisvogelpolitiek en in een aanval van bedenkelijke begripsverwarring plaatste hij den vogel Struis naast den vriend van Telemachus

Wat de schrijver dus had behooren te zeggen, aangenomen, dat hij iets zeggen wilde, zou geweest zijn:

Laat bij het onderzoek der sociale kwestie alle gedachte aan struisvogel-politiek varen!

of wel:

Kies u bij het onderzoek der sociale kwestie toch vooral den struisvogel niet tot voorbeeld!

dat is:

Heb den moed, bij het onderzoek der sociale kwestie het gevaar onder de oogen te zien.

Wanneer er aanhoudend en helaas veelal zeer gegronde klachten komen over onvoldoende kennis der moedertaal bij de candidaten, dan zal het wel hoofdzakelijk daaraan zijn toe te schrijven, dat de candidaten een groot deel der ernstige studie verwaarloozen en hun tijd verbeuzelen met allerlei examen-kunstjes en raadseltjes, wel wetende, dat ongeschikte examinatoren daarnaar meer vragen dan naar deugdelijke voorbereiding.

Amsterdam.

Taco H. de Beer.