Ik heb een appeltje met je te schillen.
Van deze spreekwijs, waarbij men zich onwillekeurig afvraagt, wat er voor onaangenaams in het schillen van een appel gelegen kan zijn, heeft de Heer Van Moerkerken op blz. 189 vlg. van den XVIIen jaarg. een verklaring trachten te geven. Hij heeft er op gewezen, dat zij vroeger ook onder andere vormen voorkwam: ‘ik heb een eitje met u te pellen’ en ‘ick heb ien uye met jou te schille.’ Daar nu het schillen van uien de oogen doet tranen, vermoedt hij, dat de laatstgenoemde spreekwijs de oudste is, dat zich daaruit de tweede door overeenkomst in klank ontwikkeld heeft en dat men eindelijk, toen het uitje in een eitje veranderde en daardoor de oorspronkelijke beteekenis vergeten was, het eitje door een appeltje vervangen heeft.
De vraag, waarom het laatste geschied is, blijft daardoor onbeantwoord en bovendien komt de geheele verklaring op losse schroeven te staan, wanneer men bedenkt, dat de Duitschers dezelfde gedachte uitdrukken, door te zeggen: ‘Ick habe ein Hühnchen mit dir zu rupfen (zu pflücken)’, of ‘ich habe ein Sträuszchen mit dir zu pflücken’. Volgens Sanders (Wtb. II 1233a) zou er in de laatstgenoemde spreekwijs een woordspeling schuilen, berustende op twee der beteekenissen van Strausz (‘ruiker’ en ‘strijd’); daar echter niet duidelijk is, wat men ooit met het plukken van een strijd bedoeld zou kunnen hebben, is deze veronderstelling ongerijmd. Ik voor mij zie in al deze uitdrukkingen heel sterke, en daardoor ironische, euphemismen: men bedoelt een ernstige handeling en spreekt van een uiterst onschuldige, onbeduidende bezigheid. Door den bijzonderen nadruk, dien men aan het substantief geeft, doet men echter gevoelen, dat men iets anders meent, dan men zegt.
Doordat het daarbij onverschillig is, welke onbeduidende bezigheid men noemt, laat het zich verklaren, dat de spreekwijs bij de verschillende volken in zooveel verschillende vormen voorkomt. De Engelschen zeggen: ‘I have to pluck (to pull) a crow (een kraai) with you’ en de Franschen: ‘J'ai à partir maille avec vous.’ Partir beteekent hier partager en de maille is een oud muntstukje van geringe waarde.
Dergelijke ironische euphemismen zijn: een appeltje voor den dorst, waarmee een flinke som geld bedoeld kan zijn; iets (bijv. een huis) voor een appel en een ei verkoopen, door een zuren appel heenbijten,
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd