Noord en Zuid. Jaargang 19

[p. 161]

Professor Moltzer.

Het is zeker niet meer dan natuurlijk, dat een Tijdschrift als Noord en Zuid, een wegwijzer bij de studie der Nederlandsche Taalen Letterkunde, enkele regelen wenscht te wijden aan de nagedachtenis van een man, wiens hart zoo warm klopte voor onze Taal en onze Literatuur. Daarbij komt, dat ook dit Tijdschrift zelf de sympatie van Prof. Moltzer genoot, want hij stond enkele stukken aan dit tijdschrift af, nam in de commissie, die de door Noord en Zuid uitgeschreven prijsvraag over den invloed der Duitsche literatuur op de Nederlandsche moest beoordeelen, eene plaats in naast de Heeren Ten Brink, Te Winkel, Kollewijn en den redacteur T.H. de Beer. Daarom nam ik gaarne op mij, eenige mededeelingen over mijn hooggeschatten leermeester te doen.

Zijn leven biedt, zooals dit bij de meeste geleerden, die zich kunnen blijven wijden aan hunne studie, het geval is, weinig bijzonderheden aan en kan in korte trekken worden saamgevat. Henri Ernest Moltzer werd den 20 Mei 1836 te Wassenaar geboren; in 1841 vertrok zijn vader, die predikant was, naar Haarlem. Daar bezocht hij het Gymnasium en ging in 1855 naar de Hoogeschool te Leiden, waar hij in 1862 promoveerde. Zijn plan was eerst theologie te studeeren, maar weldra wijdde hij zich aan de studie der letteren en der rechten.

Wie hem vooral aantrok, was Prof. M. de Vries. Deze gaf in die jaren colleges over Nederlandsche spraakkunst, stijl, middel-nederlandsch, nederlandsch der zeventiende eeuw, vaderlandsche geschiedenis, gotisch en angelsaksisch, vakken, die Moltzer later zelf ook voor 't meerendeel doceerde. Voor dezen grooten geleerde koesterde hij steeds den meesten eerbied en altijd bleef hij hem dankbaar voor zijne leiding. Toen hij in 1892 zijne colleges opende, zeide hij: ‘Bevreemden kan het U niet, dat ik mijne academische werkzaamheden aanvang met een woord ter gedachtenis van mijnen onvergetelijken leermeester en vriend, Matthias de Vries’, en in 1865

[p. 162]

had hij tot dezen gezegd: ‘In waarheid, zoo ik iets te beteekenen heb, zoo er iets in mij is van de liefde, van de geestdrift voor de wetenschap der taal- en letterkunde van het dierbaar vaderland, voor een goed deel geef ik daarvoor aan U de eer, aan uwe leiding heb ik het te danken.’

Moltzer promoveerde in 1862 in de rechten en in de letteren. Zijn proefschrift voor de laatstgenoemde faculteit handelde over de Geschiedenis van het wereldlijk Tooneel in de Middeleeuwen. Na zijne promotie woonde hij eenigen tijd te Amsterdam. In 1865 werd hij te Groningen de opvolger van Prof. Jonckbloet; in 1882 verwisselde hij deze plaats met Utrecht, waar hij tot zijn dood, 13 jaar lang, zijne beste krachten aan de Hoogeschool gaf.

Prof. Moltzer was zeer bemind bij zijne leerlingen. Herhaaldelijk heeft hij uitgesproken, wat volgens hem een hoogleeraar zijn moet en hij heeft met allen ijver getracht, aan zijn ideaal te beantwoorden. Zijn hart ging open, als hij zich bevond onder de academische jongelingschap en hij beloofde steeds gedachtig te zijn aan de vaderlandsche spreuk: goed voorgaan doet goed volgen. Hij wilde een gids zijn op den koninklijken weg en dien aan zijne toehoorders wijzen; den student raden naar zijn aanleg en vatbaarheid dezen of dien weg in te slaan, hem aansporen en aanwakkeren om steeds verder en verder voorwaarts te gaan.

Dankte hij zijn leermeester de Vries er voor, dat deze hem leerde de methode van studeeren, ‘non scholae sed vitae’, zoo zullen Moltzers leerlingen evenzeer dankbaar blijven voor wat hij hun in dit opzicht gaf. Bij eene boeiende voordracht kwam eene geleidelijke ontvouwing van het onderwerp, eene juiste formuleering van het vraagstuk. ‘Wie een huis wil zien’, had hij eens gezegd, ‘wacht, totdat de steiger is weggehaald; wie begeert te weten, hoe het wordt gebouwd, komt bij voorkeur, als de bouwlieden nog met het werk bezig zijn.’ Terecht meende hij, dat het een eerste eisch van elke goede methode was, dat men laat zien, hoe er wordt gebouwd of, met zijne eigene woorden: ‘mijn ideaal zal dan alleen bereikt worden, als gij van mijn arbeid onder U zult kunnen getuigen, op zijne collegies leerde ik ‘ahnen und begreifen, was es heisse etwas studieren zu wollen’.

Wanneer bij zooveel toewijding nog kwam zijn vriendschappelijke omgang, zijne voortdurende belangstelling, kon het dan wel anders, dan dat hij zeer bemind was bij zijne leerlingen?

Zijne hoofdvakken waren het middel-nederlandsch en de letter-

[p. 163]

kunde. Wat hij schriftelijk heeft nagelaten behoort dan ook voornamelijk tot dit gebied. Groote verdiensten heeft hij door het stichten van de Bibliotheek van Middelnederlandsche Letterkunde in 1868. De goede uitgaven in deze reeds meer dan 50 afleveringen tellende verzameling hebben de studie van het middelnederlandsch zeer bevorderd en vergemakkelijkt. Hij zelf gaf daarin: de Middelnederlandsche dramatische poezie, Floris ende Blancefloer, Fredrik III en Karel de Stoute te Trier en Levens en legenden van heiligen. In een tijd toen een middelnederlandsch woordenboek en eene middelnederlandsche spraakkunst nog niet bestonden, toen alles, wat deze taal betrof, nog hier en daar verspreid was, deed vooral het eerstgenoemde werk door zijne rijke aanteekeningen en uitstekende woordenlijst goede diensten aan hen, die deze taal bestudeeren wilden en daarom kan het gerust naast de Bloemlezing van E. Verwijs genoemd worden. Moltzer wilde daarin ‘door wegruiming van hetgeen eenmaal voor hem zelf hinderpaal, ja vaak struikelblok was, de beoefening van onze Middelnederlandsche letterkunde zoo gemakkelijk mogelijk maken!’

Ook dezen leerling van de Vries moeten wij er voor danken ‘dat ons de toegang is geopend tot de eerbiedwaardige overblijfselen uit de middeleeuwen, dat wij ons kunnen verplaatsen in die weinig begrepen, maar veel bewogen tijden, de jongelingsjaren onzer natie, en luisteren naar de stemmen uit den voortijd, spreken en omgaan en leven met onze vaderen.’

Bij de beoefening der letterkunde stelde Moltzer aan den philoloog twee onmisbare voorwaarden: 1o. de beoefening der schoonheidsleer der aesthetiek, die u in staat stelt de voortbrengselen onzer letterkunde te beoordeelen en alzoo hunne absolute waarde te bepalen; 2o. de beoefening der vergelijkende letterkunde, die u in staat stelt aan Nederland zijne plaats aan te wijzen in het rijk der wereld-literatuur. Zijne groote belezenheid in de klassieke en moderne literatuur stelde hem daartoe in staat. Wie een schrijver wil begrijpen, moet zich geheel in hem inleven. ‘Tenzij de geschiedenis der beschaving den letterkundigen bodem verlichte en het huiselijk, maatschappelijk, kerkelijk en staatkundig leven, in één woord de cultuur van eenig tijdvak de onze zij geworden, zullen wij altijd min of meer vreemdeling blijven ook in zijne literatuur, zijne lettervruchten een indruk op ons maken van gedroogde bloemen zonder eenigen geur en fleur.’

[p. 164]

Wat zij voor zijne toehoorders wilde geven vinden wij ook in zijne letterkundige geschriften terug. ‘Door daden hoop ik U te toonen, dat werken als die van Hegel, Vischer, Carrière, Scherr, Doorenbos niet met zeven zegelen voor mij zijn gesloten en te voldoen op mijne collegies over onze letterkunde aan de eischen beide van de kroniek en van de critiek, van de historische niet alleen, maar ook van de aesthetische en vergelijkende beoefening der nederlandsche letteren.’ In dezen geest schreef hij zijne Studien en Schetsen van Nederlandsche Letterkunde.’

Een welbesteed leven kunnen we met volle vrijmoedigheid zeggen; Verdiensten op velerlei gebied, vooral op dat der moedertaal en alles wat wordt gedaan voor de moedertaal ‘komt bij slot van rekening ten goede aan de natie.’

Doetinchem.

J.J. Moolhuizen.