Noord en Zuid. Jaargang 18

Anagrams.

In No. 53 der Aren-Lezing geeft de heer A.S. Kok een overzicht van anagrammen, waarin zeer veel belangrijke bijzonderheden betreffende die voorvaderlijke liefhebberij vermeld worden. Liefhebberij mag ik wel zeggen, als ik in aanmerking neem, dat Ds. Jacobus Revius in 1641 vijftig anagrammen maakte op het woord daventria (Deventer) en Arnold Moonen er, 40 jaren later, nog vijftig op hetzelfde woord bij maakte¹⁾.

Het verwondert mij echter, dat de geleerde schrijver het smerige gedicht (?), getiteld Kakademie, aan Jacob Cats toeschrijft. Het is klaarblijkelijk van Jacobus Trigland, den aartsvijand van Vondel, gelijk door P. Leendertz Wz. in Navorscher XXV, bl. 286, is aangetoond.

Tot de, tegenwoordig vrij zeldzame, volksboekjes, waarmede onze vaderen zich vermaakten, behoort ook een, dat de histoire intime van Lodewijk XV behandelt, geheel in den vorm eener Arabische vertelling. Het is getiteld: De Liefdensgevallen van Zeokinizul, Koning der Kofirans, door den Reiziger Krinelbol. T'Amsterdam Bij Chareau en Du Villard MDCCXLVI. Het is uit het Fransch vertaald, zoo de schrijver N.N. beweert.

Alle eigennamen, daarin voorkomende, zijn anagrammen: Zeokinizul is Louiz Kinze = Lodewijk XV, de Kofirans zijn de Fran-

1) Zie: Oude Tijd 1871, bl. 184, alsmede het anagram van Spinsla: ald. bl. 63.

[p. 480]

kois = François = Franschen. Zeoteirizul is Louiz treize, Zokitarezoul = louiz Katorzen De Maregias zijn de Germains, de Duitschers; de Manoris de Romains; de Goilaus zijn de Gaulois of Galliërs; de Kranfs, de franks of Franken.

Evenzoo beteekent Neitilaansche: Italienne; Alniob: Albion; Vosaïe: Savoie; Sicidem: Medicis; Goplone: Pologne; Katenos: Toskane; Bepasis: Païs bes = Pays Bas; de Tueska: de Eskaut = Schelde en Nhir = Rhin. Verder nog: Kilirieu - rikilieu of Richelieu; Vorompdap = Pompadoor; Meani = Maine; Anserol = Orleans. En om niet meer te noemen: Suesi = Jesus, Pepa = Pape = Paus en Bileb = bible of bijbel. Men ziet, de meeste zijn nog al doorzichtig, vele andere echter zijn tamelijk lastig te ontraadselen, en deze moeilijkheid verhoogde zeker het genot der lectuur.

Zoo diep zat de lust tot het maken van anagrammen van ouds in 't bloed, dat men zelfs wapens vindt, die aan een' letterkeer hun' oorsprong te danken hebben. Zoo is 't wapen van Lotharingen drie adelaartjes of alérions. Alérion is eene letterverzetting van Loérain = Lorraine. Naarden, dat in de middeleeuwen Narde of Nerda heette, voert een' arend¹⁾.

Feestzangers vonden dikwijls illustratiën hunner liederen in anagrammen.

Zoo gaf Antonides in 1674 een bruiloftsdicht ter gelegenheid van het huwelijk van Hendrik Popta en Anna ter Gouw, waarin hij van de bruid zeide:

‘Door haer geboortenaem en deugden u Getrouw²⁾.

En eindelijk wordt ook nu nog het maken van letterverzettingen als een middel tot scherping van het verstand der kinderen aangeprezen, en vindt men in schoolboeken: ‘maak van den naam Muiderberg een anderen dorpsnaam’; na lang zoeken komt dan het begeerde antwoord: Diemerbrug (zie ook Woordenschat in Voce).

Het woord anagram is afgeleid van 't Grieksche voorzetsel ana = door iets heen of dooreen en het zelfst. n.w. gramma = schrift. Wie nog meer voorbeelden van deze letterspelingen begeert, kan ze vinden in Navorscher VIII, X, XI en XXI.

Hilversum.

J.E. ter Gouw.

1) J. ter Gouw, Studiën over Wapen en Zegelkunde, bl. 93.

2) Antonides van der Goes, 1730, bl. 240.