Noord en Zuid. Jaargang 18

[p. 177]

De zinsontleding.

Er ligt voor mij iets weerzinwekkends in de zinsontleding. Voor de tweede maal ben ik er na de groote vacantie in de tweede klasse mee begonnen en, nu de jongens heel handig een zin uit elkaar kunnen halen en bij elk der deelen een naam als etiquette kunnen voegen, nu ben ik maar half tevreden over mijn werk. Ik heb zoo'n gevoel, alsof ik Dokter Cijfer was uit ‘de kleine Johannes’, die alles wat hij vond heel netjes in het er voor bestemde rubriekje plaatste, van alles een cijferkwestie maakte en ten slotte den weerzin van Johannes tegen de doode wetenschap niet wegnemen kon, ja zag toenemen, tot hunne wegen uit elkander liepen.

Het komt mij nu voor, alsof ik den jongens een mooie roos liet zien, versch geplukt in den tuin, en aan ieder een blaadje gaf om er een nauwkeurige teekening van te geven, terwijl ik zelf het kale stengeltje over hield.

Hoe ik er zoo in eens op kwam?

Wij lazen mooi proza, gespierd maar met lange zinnen, zoodat de jongen ze tweemaal moest lezen, voor hij ze goed begreep. Ook moest ik hem nog te hulp komen. Maar mooi was het toch.

En toen zeide een der anderen: wel, Mijnheer, dat zijn alle voorvoorwerpszinnen van den hoofdzin.

En ziet: daar stond plotseling Dokter Cijfer voor mijn oogen.

Wat is nu het nut van het uit elkaar halen van zinnen?

't Is tweeërlei: 1^o is het een goede hersengymnastiek, even goed als wiskunde en Grieksch en 2^o kan het de jongens, mensch geworden zijnde, helpen te begrijpen, wat zij lezen.

Ontegenzeggelijk heeft het dat nut, maar dan dient er ook gezorgd te worden, dat de nuttige plant, die men in de jongens-hersenen zaait niet al te welig opschiet en andere, schoonere, geuriger gewassen niet met haar groeikracht verstikt.

Wat medicijn is om de zwakke hersenen te versterken, kan bij te groote dosissen en te lang gebruik tot vergift worden.

Daarom is het nuttig, dunkt mij, wanneer men er lang genoeg aan gedaan heeft, van het uit elkander rafelen den brui te geven,

[p. 178]

evengoed als de jongen in het werkelijke leven de definitiën der wiskunde en de moeilijke Grieksche spraakkunst vergeten mag; daar zijne gedachten onwillekeurig van al. het methodische in vroeger jaren geslikt, geleerd hebben zuiver door te denken en beter te begrijpen.

Men werpe dan alle definities over boord en gebruike als tegengif het lezen.

Al lezende kan men wijzen op het poëtische in de taal, op de schoonheid der taalroos en bij lang aanhouden zal de ontledingswetenschap met het ontleedmes in de achterkamers der jongenshoofden onder spinrag en vuil wegschuilen.

Mocht het dan blijken bij de lectuur, als men met het allermoeilijkste proza met de gedrongenste poëzie te doen heeft, dat lezen en herlezen niet of weinig helpt, dan is immers een korte poos voldoende, om het mes te voorschijn te halen op te poetsen en te wetten.

Maar na het gebruik worden de geleerde woorden weer weggeborgen.

Immers onze rijke taal in al hare schoonheid te begrijpen, in haar weelderigen rijkdom te zijner beschikking te hebben; de dichterlijke beelden voor oogen te tooveren en den gang der gedachten bij den degelijken prozaschrijver te zien, dat alles moet ons ideaal zijn bij taalonderwijs.

De jongens moeten worden tot dischgenooten aan den feestmaaltijd onzer taal, die niet vragen, hoe datgene, wat hun genot verschaft, door de koks met moeite en inspanning bereid is.

Om dus een practisch resultaat van deze gedachten te geven: het dunkt mij wenschelijk, na de eerste helft van het tweede schooljaar, nadat men van Sept. tot b.v. Maart of Februari genoeg aan de zinsontleding gedaan heeft, voor goed er mee op te houden, tenzij het onverhoopt nog een enkele maal noodig mocht zijn ter verklaring van moeilijkheden.

Maar zelfs in de eerste twee jaren moet er vooral op gewezen worden, dat er nog iets buiten de dorre taalwetenschap is.

Er moet dan ook veel gelezen worden.

Ook dan moet vooral gezorgd worden voor uitbreiding van woordenschat, voor begrip van het schoone der taal.

Tilburg.

Dr. J.B. Schepers.