Noord en Zuid. Jaargang 11

[p. 142]

Aan Mijne Dennen.

Vloot oudtijds aan der eiken tronk

Geheiligd druivensap:

Deel gij, o Pijnboom! mijnen dronk

Uit ongewijde nap.

Uw deugd bepaalt dit eerbewijs;

Geen Luim, die 't nieuwe preekt;

Die nu 't Milaansche Popelrijs:

Die dan 't Atheensche kweekt.

U hongert naar geen weeldrig land:

Gij kleedt het naakte duin,

En houdt om Zwedens poelen stand,

Als om der Alpen kruin.

't Zij schip of roeibark op den plas;

Gij biedt ze uw diensten aan.

Gij helpt, als wiek de snorrende as

Van duizend raders gaan.

De toren heft zich op naar 't zwerk,

Gestevigd door uw kracht.

Gij schoort, in 't slib, zijn metselwerk,

En overleeft uw vracht.

Gij wekt de ontslapen haardsteêvlam,

En 's winters guurheid zwicht.

Der vondrijke Armoe' schenkt uw stam

Een toorts, die voor haar licht.

Waar gulle vreugd de citer stemt;

Waar harptoon ons verrukt,

Wordt gij aan 't maagdenhart geklemd -

Van maagdenkniên gedrukt.

Het Noorden door uw schors gevoed,

Brengt u, den Redder, dank,

Het Westen huwt met blijder moed,

Uw geuren aan zijn drank.

Wanneer 't vijandig jaarsezoen

Het lied der velden smoort;

De kraai, op 't jeugdig akkergroen,

Alleen het zwijgen stoort;

Hoe pronkt dan, tusschen 't weeklijk kroost

Van 't afgebladert woud,

Uw heldenrij, het ijs getroost,

En met den storm vertrouwd!

Hoe strekt gij dan in fieren stand,

Den onverwelkbren tak:

Bij windvlaag ons ten luwen wand;

Bij sneeuwvlaag ons ten dak!

Dat wild gerank en stekelruig

In andre bosschen tier';

Het moeilijk pad in kronkels buig';

Voor 't nauwe doorzigt zwier';

Gij bant elk hindrend warrelnet

Uit uw gewijden kring;

Gij spaart den voet bezorgden tred:

Het oog verbijstering;

Gij spreidt in uwe ontelbre schaar,

Een grootsch geheel ten toon,

En boeit den stillen wandelaar

Door hartvereedlend schoon.

Zoo rigt dan, rigt uw zuilen op -

Breidt uit uw schaduwnacht,

O Pijnen, om een heuveltop,

Die mijn gebeenten wacht'!

Geen ijdle trots verhoog'den zerk,

Noch sparre d'opgang toe,

Het Landvolk ruste er van zijn werk,

Als ik van 't leven doe.

A.G.W. Staring.

Aanteekeningen van Willem van Oers.

Reg. 1-4. Bij hunne apijsoffers plengden de Germaansche priesters den wijn aan den voet der eiken, die aan Wodan waren toegewijd. - Geheiligd druivensap, omdat het door ceremoniën en woorden vóor de offering gewijd, geheiligd werd. - Deel gij, enz. beduidt: ‘O, Pijnboom, sta mij toe, dat ik een eeredronk op u instelle, m.a.w. een toost op u sla.

Reg. 5-8. Bepaalt reg. 5 wijkt eenigszins af van zijne gewone

[p. 143]

beteekenis: verordenen, voorschrijven; hier beteekent hete: geeft u aanspraak op, is voor mij eerre reden, eerre aansporing. - Preekt regel 6 wil zeggen: aanpreeken, aanprijzen, ophemelen. - 't Milaansche en 't Atheensche Popelrijs zijn twee soorten van populieren; de eerste, die de takken bijna loodrecht opschiet, is in ons land bekend onder den naam van Lombardische wilg. - Popelrijs staat minachtend voor populieren, daar rijs doet denken aan iets duns, spichtigs; de toeleg van Staring is: door den populier klein te maken, den den te verheffen. Zoo iets is een dichter te vergeven.

Reg. 9-12. In U hongert is U geen verkorting van Uw Edelheid, waarvoor het woord thans als beleefdheidsvorm veel dienst doet, doch pers. vrnw. in den 3den nv. Hongert is een echt onpers. werkw., evenals: walgt, lust in: mij walgt, ons lust enz.; het beteekent: honger hebben, verlangen naar, behoefte hebben aan. Wie er meer van wil weten, zie Van Helten Werkwoord § 4.

Om houdt stand reg. 11, recht te laten wedervaren, denke men vooral aan de koude die ‘om Zwedens poelen, als om der Alpen kruin’ bijna alle groeikracht verlamt.

Reg. 13-16. De 13de regel strekt tot verklaring van ze in den 14den. Denk verder bij deze 4 regels aan: masten, roeispanen, planken voor den scheepsbouw; aan wieken van wind- en watermolens.

Reg. 17-20. Gestevigd reg. 18: is gevormd in analogie van gesterkt; gehard, gekromd, e.d.... 't Beteekent steviggemaakt. Regels 17 en 18 doelen op 't gebruik van balken, sparren, enz. van dennenhout om aan den toren stevigheid te geven. In een andere uitgaaf van Starings gedichten dan die ik hierbij gebruik (ode druk, Volksuitgave) staat gevestigd; dat zou doen denken aan de steigers, noodig om den toren te vestigen, te bouwen; door uw kracht past veel beter bij gestevigd dan bij gevestigd, waarom ik het laatste een ongelukkige letterverzetting acht.

Reg. 21-24. Ontslapen = beginnen te slapen. De ontslapen haardsteêvlam = het uitgedoofde haardvuur. Dennenhout wordt gebezigd als brandstof. De twee volgende regels wijzen op het gebruik door armen van het harsrijke dennenhout gemaakt als lamp. Vondrijke = rijk aan vonden; de nood scherpt het verstand.

Reg. 25-28. Snaarspeeltuigen, harp en citer worden genoemd, vervaardigt men gedeeltelijk van hout der dennen, dat zeer geschikt is voor klankbodems; - bij het bespelen ervan, geschiedt wat St, vermeldt.

Reg. 29-32. De bewoners van het Noorden voeden zich in tijden van hongersnood met koeken, gebakken van de gemalen binnenpchors der dennen; het dennebier verkrijgt zijn frisschen geur van

[p. 144]

de jonge spruiten van den Westerschep of Noordamerikaanschen, zwarten den, die men er in laat aftrekken. Moed = gemoed, vgl. blij te moede.

Reg. 33-36. 't Vijandig jaarsezoen = de naherfst en de winter. 't Jeugdig akkergroen = de jonge winterrogge.

Alleen hoort bij de kraai, bij de voordracht moet dat uitkomen.

Reg. 37-40. 't Weeklijk kroost van 't afgebladert woud = berken, eiken, beuken, enz., die, plet bestand tegen de koude (daarom weeklijk kroost) hun blad verloren hebben.

Het ijs getroost moet beteekenen zich het ijs getroostende of getroost hebbende; ongeoorloofde verkorting, daar getroosten in al zijn vormen dus ook als verl, deelw. steeds een pers. vrnw. bij zich eischt.

Uw heldenrij, als tegenstelling van weeklijk kroost.

Met den storm vertrouwd = met den storm bekend, niet bang er voor.

Reg. 41-44. Het dubbel-punt achter tak, omdat hetgeen volgt 't doel aanwijst van 't strekken (uitstrekken); gevoeglijk kan ter verduidelijking ingevuld worden: om te dienen.

Luwen wand = wand die tegen den wind beschut; luw = tegen den wind beschut zijnde.

Reg. 45-48. Geraak, verzameling van ranken; stekelruig staat voor 't meer gewone ruigte. Het onderwerp van rege 147 bevindt zich in regel 45.

Reg. 49-52. Gewijde kring, omdat hij voor geen andere planten toegankelgk is. Van rag. 45 tot 52 doelt St. op 't feit dat er geen onderhout of andere gewassen tusschen de stammen der dennen tieren. Verbijstering: verdwaling, afdwaling, verwarring.

Reg. 53-56. Een dennenbosch op een afstand gezien. Hartvereedlend schoon = iets wat ons schoonheidsgevoel zoo aandoet, dat onze gedachten zich verheffen boven het alledaagsche. Zoo iets moet men voelen om het te begrijpen.

Reg. 57-60. Breidt uit, gebiedende wijze om een wensch uit te drukken.

Wacht', aanvoegende wijs, omdat Staring wenscht, dat die heuveltop zijn gebeenten moge ontvangen.

Gebeenten, meervoud, waar enkelvoud voldoende was.

Reg. 61-64. IJdele trots = hoogmoed die geen grond heeft, n.l. hoogmoed die zich zou inbeelden, dat Staring na zijn leven nog te ver boven anderen verheven zou zijn, dan dat leder vrijark zijn stoffelijk overschot in zijne rustplaats zou mogen naderen.

Verhoog', aanvoegende wijs tot uitdrukking van een gebod.

Het gedicht is gevoeglijk te verdeelen in:

[p. 145]

a.) Inleiding, reg. 1-3.	{1. Verspreiding 9-12.
b.)Behandeling der stof, reg.	{2. 't Nuttige 13-32.
9-56	{3. 't Aangename 33-52.
c.) Slot, 57-64.	{4. 't Schoons 53-56.

Beschouwing van 't geheel.

De titel met zijn bezittelijk voornaamwoord geeft reeds te kennen, dat Staring op vertrouwelijken voet stond met de dennen; daardoor reeds leeren wij hem kennen als iemand met een open oog en open hart voor de natuur; de behandeling der stof leert ons, dat Staring zoowel het nuttige als het schoons, zoowel het geringe als het voorname in iets wist te waardearen; het slot verkondigt ons zijn eenvoud en nederigheid.

Als dichter kenmerken deze regels Staring door: soberheid in woorden (geen stoplappen); eene soberheid die soms (het ijs getroost) tot gedrongenheid overslaat; daardoor kernachtig, doch voor oppervlakkige lezers moeilijk verstaanbaar (reg. 47).

Wij merken nog op: een ordelaken voortgang der gedachte, waardoor zoowel de voornaamste (b.v. dennenhout als timmer- en brandbont), als de geringste (b.v. dennenhout voor snaarspeeltaigen) tot haar recht komt.

P.S. Het zou de moeite loongin eens na te gaan, hoeveel en welke tropen Staring in dit gedichtje heeft gebruikt; die oefening zij den stadsarenden lezer aanbevolen.