Noord en Zuid. Jaargang 10

Ja, toch een nieuwe paragraaf.

De vraag hernemen waarover tusschen den heer F. en mij spraak is, is overbodig, daar dit zijn tweede artikel den toestand der zaken niet gewijzigd heeft.

Ik zal mij dus bij eenige opmerkingen bepalen, met verwijzingen naar en in de volgorde van de tegenwerpingen des heeren F.

a) ‘terugkomen op dit onderwerp,’ d.i. op de absolute naamw., en niet op mijn artikeltje, noch ook op mijn antwoord, tenzij voor wat de citaten betreft.

b) model van redeneering van iemand, die sterk is in de logica: de hr. F. bekent niet te weten, wat anderen van zijne opvatting van mijn schrijven gebleken is, dus, zegt hij, heb ik volkomen gelijk met te beweren, dat hetgeen mij er van gebleken is, voor mij alleen waar is.

Hierbij wil ik nog opmerken, dat ‘niet alles lezen en niet al het gelezene begrijpen’ wel kan beteekenen: ‘niet van al het geschrevene rekenschap houden.’

c) Zeer boos? Wel, in 't geheel niet boos! Ook, waar er mijn

[p. 7]

antwoord galachtig uitziet, kan ik mij in 't geheel niet inbeelden. Ik kan heel wel lijden, dat ik tegengesproken word en ongelijk krijg, omdat het mij niet om mijne opinie, maar om waarheid te doen is.

Maakte mij de eerste kritiek van den hr. F. niet boos, zooveel kan niet zeggen van deze tegenwoordige, voor het gedeelte althans dat mijn citaat uit Gesenius beoordeelt, waar de heer F. mij met Lapalisse-argumenten van oneerlijkheid en leugen beschuldigt, - en dit alleen ware genoeg om alle verdere discussie af te breken, indien ik slechts boos wilde zijn. Maar, daarover op de gepaste plaats.

d) ik verander niets: met den eenen zin herhaal ik wat volgens den heer F. de waarde is van mijn opstel; - met den anderen druk ik uit, wat die waarde volgens mij is.

e) van den dativus ethicus sprak ik niet, omdat die volgens mijne opvatting niet een absolute naamval is; den datief zou ik willen bepalen: den naamv. van het voorwerp dat aan de werking belang heeft of er belang in stelt. Brill [Spraakl. II, 42 (1863)] stelt den ital. echter met den possessieven datief en den dativus commodi et incommodi tegenover den datief die afhankelijk is van een bepaald rededeel, en noemt ze alle drie: den zelfstandigen datief, (d.i. wel, geloof ik, onafhankelijke datief).

f) die verklaring is mij welkom, maar tevens begrijp ik de waarde van de andere niet meer, volgens welke mijn opstel onder het eerste opzicht wel overbodig is. Mijn eerste conclusie, waarvan er de hr. F. twee maakt, was dat er absol. naamvallen bestaan, dat ze van vier soorten zijn; hetgeen wil zeggen, geloof ik: er bestaat meer dan de ééne algemeen aangenomen absol. naamval, er zijn er vier verschillige. De eerste soort werd, ik herhaal het, slechts vermeld, opdat haar plaats in de opsomming niet open blijve.

g) Alvorens mij aan te toonen, wat ik had moeten doen, diende de heer F. na te gaan, wat ik heb willen doen. Het slot van mijn artikel, namelijk dat ontwikkeling en gebruik der absolute naamv. nog te bepalen bleef, toont genoeg, dat ik slechts tot doel had anregend te zijn. Wat ik deed, komt hierop neer: eenige voorbeelden au hasard vereenigen, en er een conclusie uittrekken, niet echter degene, welke de hr. F. veronderstelt, maar deze: Dunkt u niet, lezer, dat deze voorbeelden moeten opwekken tot dieper studie eener spraakkundige vraag, namel. de absol. naamv.? Er was dus geen sprake van betoog, noch wetenschappelijk, noch ander.

Hier en herhaaldelijk elders wordt mij verweten niet alleen korrekte voorbeelden opgenomen to hebben, alsof ik niet uitdrukkelijk gezegd had, dat ik niets aangaande het gebruik der wendingen bepaald had, en alsof kritiek nog noodig is, wanneer zifting van 't goede en 't slechte voor 't begin van alle onderzoek moet gedaan zijn.

[p. 8]

h) Een abl. absol. bestaat uit twee deelen: een naamw. (subst. of pron.) en de aanduiding van een toestand voor hetzelve (deelw., bijv. nw. of anders). Alles komt hierop neer, te weten in welke betrekking die twee deelen tot elkander staan.

Is de betrekking attributief, dan is het geheel in den zin een omstandigheidsbepaling, een ablat. modi.

Is de betrekking praedikatief, dan hebben we te doen met een verkorten participialen zin: een adverbialen bijzin, wiens onderwerp geene bediening heeft in den regeerenden zin.

In dit geval wordt door middel van den ablat, de betrekking uitgedrukt van dien adverbialen bijzin met den zin, waar hij van afhangt, niet de betrekking van een regeerend zindeel tot het regeerende deel: dus staat het niet in het verband van een zin, waar het geen deel van maakt; hetgeen niet wil zeggen dat er geen verband is tusschen dien verkorten partic. zin en den regeerenden zin, het verband van onderschikking namelijk.

In Appio Claudio consule incoeptum est, enz. is consule niet attribuut, maar praedikaat van Appio Claudio; wij hebben te doen met een bijwoord. partic. zin die in de betrekking van onderschikking staat tot den hoofdzin incoeptum est, en niet met een omstandigheidsbepaling, die deel zou maken van den hoofdzin.

Dat die opvatting de ware is, blijkt uit de wijze van behandeling der verkorte participiale zinnen, wier onderwerp eene bediening in den regeerenden zin uitoefent, als dit van onderwerp of voorwerp. Draeger insgelijks (citaat van den heer F.) spreekt van das absolute particip durch ein praedicatives adj. oder subst. vertreten.

Wij gelooven dat Brill (1863) II, 270-81, vooral 280 en 281, ook (1871) I, 383-84 en Diez, Gr. d.l. Rom. (trad. Paris 1876) III, 244-252 iedereen moeten overtuigen; ook Blatz § 403, vooral blz. 673-76.

Nu bepaal ik den absol. naamv. dengenen, die in geene betrekking met een zindeel staat of deze betrekking niet uitdrukt. De eerste helft dier bepaling past op mijn rubr. 1 en 2, de tweede op rubr. 4; onder beide kan rubr. 3 komen.

i) men merke op, hoe de hr. F. omspringt met Grimm, Diez, enz., enz., en wat eerbied hij verlangt voor Goszrau en Draeger.

j) geen van alle.... drie van de zeven maken uitzondering, Grimm, Kern en Hoffmann. - Hoe kan men dan zeggen: geen van alle? Logica! - Ik denk, dat Diez en au besoin Blatz nog bij deze drie kunnen, zoodat vijf van de zeven uitzondering maken. Daarover verder.

k) Zie bij g).

l) niet vier: dat weet ik; ten andere, ik heb hem in mijn 2de stuk niet genoemd onder degenen, die de expletieve (mijn rubr. 3) en de abstrakte naam (mijn rubr. 4) ook absoluut noemen; -

[p. 9]

maar niet slechts mijn rubr. 1, ook mijn rubr. 2 heet absoluut bij Grimm.

m) ik dank den heer F. voor zijn voorspelling.... seul, avec son déshonneur! - Son is natuurlijk voor mij.

Terwijl hij in zijn 1ste art. zei dat ‘de abs. gen. geenszins een afzonderlijke paragr. in de spraakl. eischen,’ verklaart hij nu, dat hij er zich wel meê kan vereenigen, dat ze een krijgen.

n) ik beken ootmoedig, dat ik ‘heeft de waarde van een volzin’ opvat niet als ‘is een volzin,’ maar als, ‘is zooveel als een volzin,’ ‘kan door een volzin vervangen worden.’

o) Zie bij g) - Na selbst. staat sic, om te doen opmerken, dat de thans officiëele spelling van dat woord reeds deze van Grimm is, ofschoon selbstständig nu nog veel voorkomt.

p) geheel heterogeen! - In den tekst van Diez staat (II, 111): mis à l'acc. absolu qui en ce cas répond à l'ablatif latin. Wien moet men gelooven, den hr. F. of Diez? Ten andere, ik wilde wel weten, hoe de voorbeelden van Diez anders dan met een absol. abl. in 't Latijn zouden overgebracht worden. In plaats van il vint, les bras étant nus, verstaat de hr. F. misschien ayant les b.n., wat onjuist is. Diez III, 251.

g) in tegenspraak met alle hoogleeraren in de logica! Hier is geen kwestie van logica, maar van spraakleer; geen kwestie van een oordeel te vormen, maar van hetzelve uit te drukken! Omdat een oordeel uit these, antithese en synthese bestaat, volgt daaruit dan, dat de taal ieder dier deelen afzonderlijk moet uitdrukken, zooals de synthese door een verbum finitum? ware de congruentie van antithese met these daartoe niet voldoende? Men zie B. Schmitz, Encyclopädie I, 2: Wer noch eine ‘Copula’ und ein Prädicat annimmt, der musz Manches anders ordnen, als wer die copula für ein non-ens hält.

r) Verba! Dit schreef de hr. F.: (het is) noodzakelijk, dat dit verband in de neergeschreven gedachten, in de zinnen teruggevonden worde, daar wij anders niet meer met taal te doen hebben, maar met onzin.

Zoo spreekt Brill: In levendigen stijl wordt somwijlen een zelfst. nw..... als ware het buiten het zinverband geplaatst, en dan een pers. of aanw. voornw. gebezigd, hetwelk in het zinverband de plaats van het zelfst. nw. vervult (II, 145.)

De lezer make de gevolgtrekking zelf op.

s) Steeds dezelfde gewilde verwarring! Dat Brill's voorbeeld niets met de absol. casus (mijn rubr. 1) te maken heeft, heb ik zelf reeds herhaaldelijk gezegd, en heb het in mijn rubr. 3 geplaatst. - Of ik niet mocht opstaan (!) om die twee rubrieken met twee andere nog onder een paragraaf te brengen, wordt beantwoord door mijn uitleggingen in ieder rubriek en door de in mijn 2de

[p. 10]

artikel opgesomde spraakkundigen die aan deze gevallen den naam absoluut gaven, zoodat er voor hen toch wel iets absoluuts in was. Zie ook g).

t) bij Blatz is beziehungslos slechts schijnbaar! Gemakkelijk middel om niet te moeten aannemen wat niet aanstaat. - Men heeft bij Blatz: XXIII, absolut: abgelöst, beziehungslos, für sich da stehend. Absoluter Accusativ: der nicht regierte 4te Fall. Absolutes Particip: das beziehungslos stehende Mittelwort. - 573 id. - 673: absolut, d.h. ohne jede Beziehung auf einen Satztheil. - 763: wer beziehungslos gebraucht, - verwandt damit der absolute gebrauch van was.

u) Ik heb openhartig bekend, dat ik het citaat van Goszrau niet verstond. De hr. F. blijft mij de verklaring schuldig. Absolute naamv. beteekent losstaande naamv., waarom? omdat ze onafhankelijk zijn, of omdat hun plaats vrij is? Dat is mij in Goszrau niet duidelijk. Door het citaat uit Gesenius blijkt, dat absoluut voor hem niet vrijheid van plaats beteekent.

v) Niets gaat boven de lichtzinnigheid van den heer F. in zijne houding tegenover dit citaat uit Gesenius. Hij bekent eerst te gelooven, dat ik het vervalscht heb; in nota zet hij, dat hij zou ophouden te gelooven, dat ik het vervalschte, indien ik het werkelijk niet vervalscht heb, - maar hij haast zich er bij te voegen, dat het niet waarschijnlijk is, dat ik niet vervalscht heb.

Dat alles omdat mijn citaat uit de 22ste uitg. van 1878, zooals ik aanduidde, niet letterlijk voorkomt in de 23ste van 1881. Dus indien er verschil is tusschen twee uitgaven, is dat de schuld der gebruikers, pardon, van den gebruiker der eerste, door wien ze vervalscht word.

Niemand is er, die niet al de kracht van die logica gevoelt, en tevens den eerbied van den heer F. voor zijn tegenstrever; daarom noemt hij mij onmiddellijk na dit compliment den geachten defendent, en heeft hij voorop bekend, nooit de bedoeling gehad te hebben, mij iets onaangenaams te zeggen.

Hij wete dus, dat ik de gewoonte heb eerlijk te citeeren.

x) De uitdrukking ‘nach unserer sprachlogik absolut’ zegt nog duidelijker dan het enkele woord absolut, dat voor Kautsch de gevallen van mijn rubr. 3 door ons slechts als absoluut kunnen opgevat worden.

y) ik zie hierin het tegendeel: An die spitze des satzes zegt, dat zoo een naamval een vaste en niet een vrije plaats heeft; - nach unserer sprachlogik zegt, dat absolut betrekking heeft op de waarde en niet op de plaats van den naamv.

z) ik dank voor de aanbeveling, ofschoon ze beter voor een Israëliet zou passen, daar de uitlegging geldt voor het Semitisch spraakgevoel en niet voor onze spraaklogiek. - Toch zal ik zeggen, dat ik

[p. 11]

ze zoo wel kende, dat ze reeds in mijn eerste artikel onder de uitleggingen in rubr. 3 voorkomt. Ik twijfel niet of, de heer F. heeft ze daar gelezen.

a¹) Zie g).

b¹) Zoo schreef de hr. F. in zijn eerste kritiek: ‘(dat) in de gevallen sub. 2, 3 en 4 van den heer 7. geen absolute naamvallen voorkomen, enkele voorbeelden sub. 2^o genoemd, die daar niet op hun plaats zijn, uitgezonderd.’ (Welke? Er zijn er maar twee voor een soort van absol. nom. en één voor een ander soort). Kan hij dan nog van absol. nomin. spreken?

c¹) moet ik nog eens herhalen, dat van het eerste artikel af het al of niet korrekte van de voorbeelden buiten sprake gesteld werd?

Gent, 22 Maart 1886.

J. Vercoullie.