Noord en Zuid. Jaargang 9

[p. 371]

Antikritiek.

Geachte Redactie!

In nummer 4 van den negenden jaargang van Noord en Zuid, voor eenige dagen verschenen, komt onder de rubriek ‘tijdschriften’ een aanhaling voor uit School en Studie, naar aanleiding waaraan ik U vriendelijk verzoek het volgende in uw tijdschrift te willen opnemen. Het betreft mijn beantwoording van de vraag: ‘waarom worden de praedicatief gebruikte bijv. nw. niet verbogen?’ door een der lezers van Sch. en St. aan de redactie gedaan en mij ter beantwoording toegezonden (zie School en Studie Extra-bijvoegsel No. 1 van 15 Febr. '86).

In de eerste plaats ben ik zoo vrij er op te wijzen, dat Bato zich blijkbaar in mijn bedoeling vergist heeft. Ik heb in Sch. en St. gezegd: ‘Van naam vallen, van verbuiging, kan hier dus geen sprake zijn.’ Juist op de cursiveering komt het hier aan endit heeft Bato verzuimd juist te doen in zijn citaat. 't Is hierdoor duidelijk, dat ik in mijn antwoord niets anders heb willen zeggen, dan dat er slechts van ééne naamvalsbetrekking sprake kan zijn en dus niet van een verbuiging van het praed. bijv. nw., die zou kunnen ontstaan uit verschillende naamvalsbetrekkingen, waarin het in den zin zou kunnen voorkomen. Duidelijk zeg ik toch: ‘De betrekking nu van een praed bijv. nw. is slechts ééne enkele, namelijk die van het praedicaat tot het subject; van naamvallen (ik heb dit opzettelijk in mijn antwoord in Sch. en St. gecursiveerd, om meerdere naamvallen dan één uit te sluiten), van verbuiging, (d.i. hier, in verband met het voorafgaande in mijn antwoord: aanneming van verschillende vormen, wegens verschillende naamvalsbetrekkingen, wat toch eigenlijk het wezen der verbuiging uitmaakt) kan hier geen sprake zijn.’ Juist door die gevolgtrekking aan het slot van het eerste gedeelte van mijn antwoord blijkt ten duidelijkste mijn bedoeling. Immers loochen ik het bestaan van één naamval niet (wel van naamvallen); integendeel wijs ik er duidelijk op, dat er maar van ééne naamvalsbetrekking sprake kan zijn.

Daarom spreek ik ook slechts van ééne enkele betrekking. Hoe zou het ook te pas kunnen komen, hier nog van andere betrekkingen te spreken; immers ligt het voor de hand, dat hier alléén gelet dient te worden op die logische betrekkingen, die door de naamvallen worden aangeduid, Als Bato dit bedacht had, zou hij mij denkelijk in dezen geen ‘tastbare onwaarheid’ ten laste gelegd hebben. Is Bato echter overal waar in zijn critiek? Ik beweer neen. Dit blijke verder.

Verder zegt Bato: ‘Van getal kan ook geen sprake zijn, volgens Schr.’ Nergens heb ik echter gezegd, dat er van getal geen sprake kan zijn. Ik kon wel met grond zeggen, dat er van naamvallen, d.i. van meer dan één naamval geen sprake kan zijn; doch had ik dit gezegd aangaande het getal, dan ja zou ik dit geloochend en in dat geval inderdaad een tastbare onwaarheid gesproken hebben. Doch ik heb in Sch. en St. gezegd: ‘Ook de onderscheiding van het getal is bij een praed. bijv. nw. niet noodig.’ Dat is heel wat anders, dunkt me. Alléén acht ik de onderscheiding van het getal, d.i. de inachtneming van de buiging wegens het getal, bij een praed. bijv. nw. niet noodig. Meer zeg ik hier niet. En daar blijf ik bij. Waarvoor zou het ook noodzakelijk zijn? Immers bestaat het praedicaat uit een werkwoordelijk en een naamwoordelijk deel. Aan het eerste wordt de buiging wegens het getal genoegzaam aangeduid; het is niet noodig,

[p. 372]

dat nogmaals aan te duiden bij het naamwoordelijk deel. Dit alleen is mijn bewering. En deze vindt o.a. haar grond in de volgende woorden van den taalkenner de Groot, als hij in zijn spraakkunst zegt: ‘De grammatische verbinding van het gezegde met het onderwerp wordt bewerkt door de vervoeging van het werkwoord, dat het gezegde is of in vereeniging met een naamwoord (ik cursiveer) het gezegde vormt,’ - Wat Bato opmerkt aangaande het Fransch doet hier niets ter zake. Elke taal heeft haar eigenaardigheden. Zoo handelt b.v. de Duitsche taal weer even als de onze aangaande het praed. bijv. nw. Ik heb in Sch. en St. volstrekt geen reden gegeven tot Bato's meening, dat in de soldaat is dapper en de soldaten zijn dapper ‘dapper’ voor mij hetzelfde zou zijn. Immers zie ik in de buigingsvormen is en zijn van het werkw. deel van 't praedicaat, dat in het eerste geval de hoedanigheid wordt toegekend aan slechts één persoon en in het andere aan meer dan één; ook al was het subject voor mij onbekend. En dat kan immers de vorm van het praed. bijv. nw. op zich zelven niet doen. De Franschman ja heeft een kenteeken aangaande het getal ook in den vorm van het praed. bijv. nw., maar dit bewijst nog volstrekt niet, dat die dubbele buigingsvormen wegens het meervoud noodig zijn. Ik blijf dus bij mijn bewering. - Overigens begrijp ik niet, hoe Bato kon zeggen: ‘Dan zeker ook dappere in de dappere soldaat en de dappere soldaten.’ Immers heeft dit niets te maken met mijn bewering aangaande het praed. bijvnw. Hier toch is het attributief bijvnw. geen deel van het praedicaat b.v. in: De dappere soldaat (- daten) staat (staan) daar; doch ontleent het zijn getal aan het zelfst. nw., waarvan het afhangt en heeft het niets te maken met den enkel- of meervoudsvorm van het werkwoord.

Ik ga verder.

Gaarne had ik gezien, dat Bato het derde gedeelte van mijn antwoord in zijn geheel had aangehaald. Ik heb in Sch. en St. gezegd: ‘En de onderscheiding van het geslacht is ook niet noodig, dewijl die alleen van belang kan zijn bij attributieve bijv. nw. vóór een zelfst. nw. gebruikt, doordien die zich in de verbuiging schikken naar hun zelfst. nw.’ Vooral de laatste, nu door mij gecursiveerde, doch door Bato niet opgenomen, woorden geven duidelijk te kennen, wat ik hier op het oog heb, nl. een tegenstelling van het praedicatief met het attributief bijv. nw. 't Is nu duidelijk, wat ik bedoel, wanneer ik zeg: ‘de onderscheiding van het geslacht is ook niet noodig.’ Immers wil ik daarmede blijkbaar niets anders zeggen, dan dat het niet noodig is er op te letten of een praed. bijv. nw. mannelijk, dan wel vrouwelijk of onzijdig is, met het oog op de verbuiging, d.i. de aanneming van verschillende vormen, die daaruit zou kunvoortvloeien, doordien alléén een attributief bijv. nw. vóór zijn zelfst. nw. zich in de, verbuiging, ook in het geslacht, schikt naar dat substantief. - Wil nu Bato overigens het praed. bijvnw. een geslacht toekennen, omdat oorspronkelijk ook het praed. bijv. nw. het geslacht zoowel als het getal des subjects in zijnen vorm uitdrukte en dus buiging had, 't is mij wel; dôch hij zal ons toch niet diets willen maken, dat het thans nog een grammatische betrekking is? Ik stem ten volle in met den taalgeleerde Dr. W.G. Brill, waar hij in zijn Ned. Spraakleer zegt: ‘Tot de grammatische betrekkingen behoort het geslacht slechts in zooverre, als het de grond is eener vormverandering, door de bijvoegelijke woorden (adjectieven, adjectieve voornaamwoorden, telwoorden en het lidwoord) ondergaan ter aanduiding van het verband, waarin zij tot het substantief staan.’

Bato houde het mij ten slotte ten goede, dat ik, wat hij ter verbetering van mijn antwoord o.a. zegt: ‘Een attributief bijv. nw. toch stelt de hoe-

[p. 373]

danigheid voor als van den aanvang aanwezig; het adjectief wordt als één geheel met het substantief beschouwd’..., volstrekt niet als een verbetering kan aanmerken, dewijl het òf te onduidelijk óf onjuist is.

‘Van den aanvang.’ Van welken aanvang? Onduidelijk, te vaag gezegd, dunkt me. En in zijn woorden: ‘het adjectief wordt als één geheel met het substantief beschouwd’ ben ik zoo vrij op mijne beurt een tastbare onwaarheid te zien.

Wat toch is de waarheid? Het begrip door het attributief adjectief uitgedrukt, wordt bij dat van zijn substantief ingelijfd, het eerste staat tot het tweede in de logische betrekking van inhaerentie en daardoor krijgt men de voorstelling van een bijzonder voorwerp. Alles hangt in dezen maar af van de logische betrekking tusschen de begrippen en voorstellingen bij de gedachte-vorming; de buiging, als een veraanschouwelijking daarvan bij de gedachte-uiting, regelt zich daarnaar.

Willige Langerak, 2 Aug. '86.

J.E K. Van Wijnen.

P.S. Waarom onderteekent Bato zijn critiek toch niet met zijn eigenlijken naam? 't Is toch veel ridderlijker en flinker dat te doen, vooral als men iemands werk zonder grond gaat veroordeelen.