Noord en Zuid. Jaargang 9

Antwoord.

Plaatsgebrek belet ons, in dit no. de betrekking van het praed. adj. tot het subject breedvoeriger te bespreken. Het ligt echter voor de hand, dat alle bovenstaande redeneeringen zonder eenige waarde zijn, zoo lang niet is aangetoond, waardoor het praed. adj. in 't Fransch wèl en in 't Nederlandsch niet met het subj. overeenkomt. Aangaande het postscriptum zij eens voor altijd herhaald, wat we vroeger schreven, dat het bij wetenschappelijke betoogen, door bewijzen gestaafd, niet de vraag is, wie het zegt, maar wèl van welke kracht de bewijzen zijn Dat zweren bij 's meesters woord mag van eerbied, dankbaarheid en goedgeloovigheid getuigen, het getuigt niet van zelfvertrouwen, overtuiging en degelijkheid. Men bewijze wat men zegt, of zwijge.

Red.

Mijn eerste grief tegen het besproken stukje van den Heer V.W. was, dat het kon meewerken tot het verbreiden der meening, dat met het gemis van vormverandering bij het praedicatief gebruikte bijv. nw. ook eene volkomen onveranderlijkheid van karakter gepaard zou gaan.

Of en in hoeverre de geachte schrijver door de wijze, waarop hij zijn stukje inkleedde, aanleiding tot die opvatting gaf, moge elk lezer voor zich uitmaken. Dat hij echter niet bedoeld had, alzoo het kind met het badwater weg te werpen, blijkt uit de voorgaande toelichting.

Het stukje was om bespreking mogelijk te maken ook voor hen, die het oorspronkelijke niet gelezen hadden, in zijn geheel overgenomen, met uitzondering van deze woorden aan het slot, die niet op het besproken praedicatieve adj. zien, ‘doordien die zich in de verbuiging schikken naar het Z N.W.’ (zie boven), en het laatste deel van het woord ‘naam-

[p. 374]

vallen’ (zie boven), dat niet gecursiveerd was als in het oorspronkelijke.

Ongelukkig schijnen die kleinigheden de onschuldige oorzaak te zijn, dat er nu iets geheel anders staat, dan Schr. bedoelde.

Dan is men ook niet ver van het vermoeden, dat de redactie van het oorspronkelijke niet met onberispelijke duidelijkheid zijne meening uitdrukte. Ik wil zelfs aannemen, dat Schr. niet kan nalaten zijns ondanks eenige erkentelijkheid te gevoelen voor mij, die hem indirect bewoog zijne zienswijze met eenige meerdere klaarheid te doen kennen.

Mijn tweede grief is, dat de geëerde schrijver als oorzaak, waarom het praed. bijv. nw. niet verbogen wordt, opgaf, dat de onderscheiding van het getal en die van het geslacht niet noodig zijn, omdat de betrekkingen reeds op de eene of andere wijze aangeduid zijn, in plaats van de omstandigheid, dat de door het praed. adj. uitgedrukte hoedanigheid door spreker eerst toegekend wordt en niet reeds, zooals bij het attr. bijv. nw. het begrip (daardoor) uitgedrukt ‘bij dat van zijn substantief ingelijfd’ (is), zooals hij hierboven zelf zegt.

Toch is het eene bekende zaak, dat schijnbaar overbodige taalvormen vaak ontstaan en blijven bestaan, terwijl onmisbare allengs verdwijnen en door veel zwakkere omschrijvingen vervangen worden. Het is dus wel wat gewaagd het bestaan van betrekkingsvormen af te leiden uit eene ons toeschijnende noodzakelijkheid.

Een paar voorbeelden tot staving.

De sterke en de zwakke buiging van ons bijv. nw. goed telde in 't Gothisch 14 vormen, thans sterk 5 (goed, goeds, goeden, goede, goeden) zwak slechts 2 (goede, goeden); toch zal niemand beweren, dat de betrekkingen door die vormen weleer uitgedrukt, niet meer bestaan of, omschreven als nu, krachtiger worden uitgedrukt dan door buiging.

Vormen, die niet noodig zijn, komen te voorschijn als bijv. beter, en zelfs beterder voor bet, kinderen voor kinder, bladeren; dubbele aanhechting van achtervoegsels als in maatschappij, enz.

Eigen woorden, die volkomen juist het begrip uitdrukten, worden vervangen door vreemde indringers, die niet dan na zekere overgangen in staat waren hetzelfde denkbeeld weer te geven. Vgl. rivier (eigenlijk oeverstreek) voor stroom, pijn voor smart, paleis e.a.; vgl. verder kerk, tempel, altaar, enz.

In de dagelijksche spreektaal hoort men voortdurend onmisbare onderscheidingen verwaarloozen, onderscheidingen, die zullen eindigen met te verdwijnen. Vgl. Hij is naar G. gerezen, hij legt te bed, enz.

Elkeen gevoelt, dat het noodig is, dubbelzinnigheid te vermijden, toch schroomde men niet, de duidelijkheid op te offeren met de afzonderlijke buigingsuitgangen voor den tegenwoordigen en den verleden tijd, zoodat vormen ontstonden als wij zetten, wig schudden, wij vatten, enz.

Zoowel Het Werkwoord van Van Helten als het werk van Dwight Whitney zijn daar om te toonen, hoe het met de persoonsuitgangen der werkwoorden gegaan is en hoe men zich bezondigen zou met te zeggen, de uitgangen van bijv. wij bonden en zij bonden hebben wij niet te onderscheiden, want de voornaamwoorden wij en zij drukken reeds voldoende de betrekkingen uit en de vormen der werkwoorden zijn dezelfde.

Het bovenstaande moge dienen om te bewijzen, hoe weinig het ontstaan en verdwijnen der taalvormen zich richt naar hetgeen wij al of niet noodzakelijk noemen en hoe onvoorzichtig het zou zijn, van uiterlijke overeenkomst van vorm tot innerlijke overeenkomst van beteekenis te besluiten.

Juist in zulke gevallen als het besprokene acht ik het ter verlevendiging

[p. 375]

van het taalgevoel wenschelijk, voortdurend wel te onderscheiden, vooral voor onderwijzers. Daarom ook zou ik nooit bij ontleding de aanwijzing van geslacht, getal en naamval bij het praed. gebruikte naamwoord achterwege laten.

Door het nauwkeurig aanwijzen van de betrekking bij overeenkomst van vorm na te laten, zou men eindigen met tot dwaasheden te vervallen als de reeds genoemde, dat dapper in de dappere soldaat en de dappere soldaten hetzelfde zou zijn.

Hoe meer overeenkomst van vorm bij verschil van beteekenis waargenomen wordt, hoe noodzakelijker de nauwkeurige aanwijzing der juiste beteekenis is.

Dat overigens de onderscheiding niet overbodig is, blijkt uit het aangehaalde Fr. voorbeeld, waarin nu nog voor elkeen duidelijk zichtbaar zijn de bewijzen van overeenstemming, die ook wij vroeger hadden. De oorzaak dier veranderlijkheid ligt in de overeenstemming tusschen het onderwerp en zijn praedicaat, die niet eene bijzonderheid van een enkele taal uitmaakt, maar een algemeene wet is.

Ik zou mij ook wel wachten, zooals Schr. doet, de getal- en geslachtsaanwijzing in dergelijke gevallen ‘dubbel’ te noemen.

Dat bij het naamwoord door het praedicaat aan het subject verbonden, alle onderscheiding van naamvallen niet uitgesloten behoeft te zijn, blijke uit zegswijzen als: dat issem, als ik jow was, als ik hem was, ik ben mezelven niet meer, terwijl de werken van Frits Reuter voorbeelden genoeg geven van naamwoorden, die bij het werkwoord zijn toch den accusatiefvorm hebben.

Overigens is het, in spijt van des Schrijvers beweren, dat de onderscheiding van het getal en de onderscheiding van het geslacht niet noodig zou zijn, een feit, dat vroeger wel degelijk verschillende vormen voor het praed. adj. bestonden. Het Gothisch, de oudste vorm, waarin wij onze of liever de Germaansche taal kennen, had afzonderlijke vormen daarvoor.

Het is hier de plaats niet, dit door voorbeelden aan te toonen. Heeft de geachte Schr. het genot gesmaakt zijne moedertaal ook in dien eerbiedwaardigen vorm na te gaan, dan is dat overbodig; zoo niet, dan is het nutteloos.

In elk geval kan het doeltreffend zijn als overtuigingsmiddel de woorden aan te halen van Brill: ‘De grondvorm der naamwoorden is, wel is waar, thans niet van den stamvorm onderscheiden, doch in het Gothisch was de nominatief van het naamwoord door den uitgang s gekenmerkt en alzoo van den grondvorm verschillend, terwijl het adjectief ook praedicatief gebruikt het geslacht en getal des subjects in zijn vorm uitdrukte.’

Aan het slot kon Schr. zich het genoegen niet ontzeggen te trachten mij op een woord te vangen. Doet hem zoo iets pleizier, mij wel. Ik hoop mijne meening duidelijk genoeg uitgedrukt te hebben en wil hem dus dat genot niet vergallen.

Het P.S. laat ik, als met behandelde onderwerp in geenerlei verband staande, buiten bespreking.

Den Haag.

Bato.