Noord en Zuid. Jaargang 9

Overzicht van Tijdschriften.

Loquela, 8 (Kerstmaand '85). - De merkwaardigste artikels zijn ip end ip = 1. onophoudelijk, 2. ten eene male, 3. weg, verkeerd; - koortsepilletje = keestje van de akernote (okkernoot, walnoot; - pekel = geld; - en zetworm = spoelworm.

Met de uitlegging van koortsepilletje, waarin pille zou zijn pikkele, kan ik mij niet vereenigen; dan blijft koorts nog onopgehelderd. Ik versta het als pil, middel tegen de koorts. Immers men geraakt de koorts kwijt met ze aan een boom te binden (de koorts afbinden) of te nagelen. Welnu bedoeld deel der walnoot heet ook djeezenageltje, kruisnagel.

Bij kakelen en 't Hamburgsch koekeler, kan men voegen dat in 't W.-vl. de vorm kekelen (met zware e als in peerd) ook bestaat, en wel met de twee beteekenissen snateren en kijven.

9. Bijna heel ingenomen door een belangrijk stuk over botten

[p. 361]

in botten en beenen en andere uitdrukkingen, waaruit blijkt dat botten = beenen, knoken, nog heel Nederland door leeft. Deze, dees, wordt aangehaald als onz. vorm van deze, - ook een onz. deed en dede. Daarna leest men: ‘Het w. bestaat eigenlijk uit het herhaalde de = de de = dede (d = z) = de ze, deze.’ De heele volzin schijnt te toonen dat ital. op deze zoowel als op dede slaat. Nochtans is het duidelijk dat dede, ook didde tot dit staat als dadde tot dat; - deze is de als bijvoeg. nw. gebruikt gen. van het pronomen die, evenals het adj. poss. mijn van ik.

10. Hier vernemen wij dat ‘een mensch die uitkrommende () beenen heeft,’ beugel-, velge- of brakbeende, - en ‘een mensch die inkrommende) (beenen heeft,’ kalverkniede is. Die woorden, vooral brakbeende, worden breedvoerig uitgelegd, en daar de geijkte boekentale voor die gebreken slechts onbepaalde, niet stipte uitdrukkingen schijnt te bezitten, zoo wordt aan die onbeholpen taal en haar profeten als naar gewoonte duchtig de les gespeld. Ook het academisch Fransch krijgt er van, omdat het durft schrijven de par le roi voor de part le roi, sens dessus dessous voor ce en dessus dessous, lierre voor l'hierre. Hoe dit te pas komt? Wel, men heeft welkomen aangehaald, niet om er een W.-vl. bijzonderheid van op te geven, maar om te herinneren dat het woord, met andere Dietsche nog, vroeger in 't Fransch bestond, - en daar men nu eens met het Fransch bezig was....

Heel belangrijk is het artikel over de uitdrukking met visch gelaan zijn (= zich spoeden), vooral ter oorzake van de vergelijkingen met andere beeldspraken voor dezelfde gedachte uit Hiob IX, 25 en 26. Niet zooveel geldt van pimpampoentje met zijn dichterlijke etymologie. - Bij piewitte (= kievit) wordt verklaard dat de naam van dien vogel een klanknabootsing is van zijn gezang; nochtans zegt de vogel pīē-wĭĕt, terwijl men hem noemt pĭĕ-witte, - maar die wijziging, met andere nog als lijfkoeke voor leefkoeke, enz., wordt goedgekeurd om dezelfde reden waarom 't Fr. lierre voor l'hierre afgekeurd werd.

11. Huisteknuiste = met hulten en bulten, met hobbels en knobbels. Gelukkige analogie aangevoerd tusschen het deel huiste en hoesten = 't opsmijten van een geweldigen asemstoot; ook van Lat. tussis, tussire met tundo en cudo = stooten, smijten, slaan, en tumulus met cumulus; - of dan tussire door tusschenkomst van een c-vorm als cudo met hoesten kan in verband gesteld worden, blijft een vraag. - Het Friesch (cfr. Halbertsma) leert ons dat men meerv. is; nochtans daar men en wij in 't W.-vl. beide me zijn, wordt ‘om klaarheidswille’ me¹ (= men) steeds gevolgd door 't enkelv., en me² (= we) steeds door 't meerv. Sporen van 't oud gebruik met 't meerv. vindt men in een zin als: ‘Os me' g'heel hulder (meerv,) werk verbrod heeft (enkelv.), me' staen (meerv.) daer

[p. 362]

ton en kiken.’ Die gevolgtrekkingen mag men niet gratis aannemen. Een zin als de voorgaande is een onmogelijkheid: een meerv. possess. tusschen enkelv. onderw. en enkelv. werkw.; verandering van persoon: m' heeft (3 s.) me' staen (1 p.) om hetzelfde wezen aan te duiden; dit is niet natuurlijk; ook heb ik nooit iets dergelijks opgemerkt. Men ten andere is zeer zeldzaam en komt om zoo te zeggen slechts in geijkte uitdrukkingen voor; het wordt gewoonlijk uitgesproken men met een neusklank als in 't Fr. un, maar toonloos: men kan al niĕ weten (= 't zou kunnen zijn)! - Bij Perpioen, Vl. gedaante van Perpignan, wordt vernuftig verondersteld dat die naam en andere met denzelfden uitgang uit dien hoek waar vroeger de West Goten heerschten, het achtervoegsel hebben dat men in Birmin-gham, Cunin-gham of Pete-ghem, Rolleghem, enz. vindt: dus: Perpin-gham, Drakin-gham (Draguignan), Ludsin-gham (Lusignan). - Perpioen, stok van een zweep, heet zoo naar de stad: fouets en bois de Perpignan, d.i. van hout van den Celtis australis (bij Dodonaeus: Lotusboom). cfr, Littré, bij Bois. Verkazevaten is in een ander kaasvat (kaasvorm) doen, dan in 't algemeen veranderen, verwisselen.

12. (Oostermaand 1886), en 1. (Meimaand '86) worden beide ingenomen door een alleszins lezenswaardig artikel over mollepooi = (met varianten plooi en prooi) = rouwmaaltijd. De heidensche overlevering der dadsisas = convivium funerale, leedbier, leichbier, wordt besproken en hare overblijfselen aangeduid. Het woord molle, molde, moude, wordt verklaard, en tegen verwarring met mol (= maulwurf, molwerp, die aarde opwerpt) wordt verwittigd. Het woord pooi wordt in verband gebracht met den Ig. √pa = drinken (potus, potable); dus mollepooi = ter-aarde-bestelling-drank. Niet met alle uitleggingen zal men instemmen, zoo bijv. niet met de verklaring der varianten plooi en prooi, noch met de bewering dat pooi in verband staat met fooi. Toch blijft het stuk heel vernuftig en voor de historische gegevens en inlichtingen heel nuttig.

2. (Wiedmaand '86). - Beschudden = beschutten; het p.p. als adj. = beschermd door, voorzien van voordeelige kaarten in 't spel. - Bestreuvelen wordt ten onrechte tot hgd. stropalon gebracht; het is met verstreuvelen, strievelen te brengen tot den nevenvorm van strooien, die in 't Duitsch streuen is, Lat. stravi (sternere). - Me = we, wij, wordt gevonden in 't Dagverhael van den oproer te Antwerpen, 1659, dus is 't van over oude tijden een gemeenlandsch, geen W.-vl. woord! Men kon er ook bijvoegen dat het in vele Duitsche dial. mer is voor wir. - Bij Minken = minderen is de uitspr. niet aangeduid; klinkt i als in W.-vl. kind of als in gezind? - Polte, elders polke, heeft de algemeene beteekenis van jas of schabbe en staat wellicht in verband met paletot. - Schoepen, frequent. schoeferen = aftroggelen, ook gulzig opslikken. -

[p. 363]

Wikke = tooverij, ook wikken, wikkelaar, cfr. Eng. witch.

Bij ieder nummer is een bijblad, inhoudende vragen, antwoorden, aanbevolen en ontvangen. Wij hebben er over bericht in ons vorig overzicht van Loquela.

Ons Oud Vlaemsch I, 1, verschenen in Februari '86. Sinds dien kwam niets meer uit, ofschoon het overander maend moest verschijnen. Onlangs werd aangekondigd dat het ging voortgezet worden als het getal inschrijvers zou toereikend zijn. Het kost 1 fr. ‘Elk inschrijver ontvangt tegen dien prijs twee afprenten van iederen No., eene om te houden, en eene om uit te leenen of weg te geven, tot voorderinge van Ons Oud Vlaemsch.’ De uitgevers zijn J. Demeester te Roeselare en J. Ficheroulle te Belle in Frankrijk. Het bladje moet voor de Franschvlamingen zijn wat Loquela voor de Westvlamingen is.

Het 1ste Nr. houdt in: 1. Ons Oud Vlanderen, twee aanhalingen uit De Bo en J. Winkler over Fransch-Vlaanderen en de Franschvlamingen; - 2. Lapides clamabant (= de steenen zullen roepen, Luc. XIX, 40), twee Vlaamsche opschriften, een van 1736 en een van 1759, zonder belang; - 3. Spreekwoorden ten getale van vier; - 4. Ons Boekwezen, titel en opgaaf van een tiental verouderde woorden uit een Vlaamsch ascetisch book, gedrukt te Dovay in 1629; - 5. Vonderlingen, vijf woorden eigen aan Fransch-Vlaanderen.

De spelling van het stuk is zonderling: aa is steeds ae, ij beurteling y en ij; uu komt slechts eens voor en is niet ue geworden.

Saxo.