Noord en Zuid. Jaargang 9

[p. 186]

Middelnederlandsch.
Aanstippingen bij de tekstverklaring in No. 1 en 2.

Onder de aanteekeningen, in aflev. 1 en 2 van dezen Jrg. onder de rubriek Middelnederlandsch voorkomende, worden er enkele gevonden, die niet volkomen juist zijn te noemen. Tot herstel van deze vergissingen diene het volgende:

R. 10. Sijnre en Sijner, voor den 2den en 3den nv. enk. vrouw. en den 2den nv. mv. van alle geslachten, waren beide uit een ouder sinere voortgekomen, dat o.a. nog in het Ohd. sînero, enz., en het Os. sînera is terug te vinden.

R. 41. Sinxen was ontleend aan het Oudfransche cinquiesme. (Lat. quinquagesima).

R. 52. Het imperf. dorste van het praeterito-praesens ic dar, wi dorren, had zich niet op de hier voorgestelde wijze ontwikkeld. Voor de verklaring van dien eigenaardigen uitgang, die ook bij andere werkwoorden met opgeschoven praeteritum wordt aangetroffen (vgl. in 't Mnl. conste, gonste, moeste, wiste), zijn intusschen veel meer gegevens noodig, dan we bij de lezers van dit tijdschrift mogen onderstellen. Deze mogen zich daarom in dit geval tevredenstellen met de wetenschap, dat men bij genoemde werkwoorden met een bijzonder suffix te doen heeft, dat van den gewonen uitgang der zwakke imperfecta afwijkt. Iets niet te weten, omdat men de hulpmiddelen mist om er achter te komen, is beter, dan iets verkeerd te weten en zich zelf met een onware voorstelling te paaien.

Volgens anderen is het suffix van het praet. der verba met opgeschoven verl. tijd juist hetzelfde als dat der zwakke werkw.

Zoo is volgens dezen dorste ontstaan uit dorfste, dat op de volgende wijze onstond: dorf-de, dorfte, dorfste. De s is hier ingevoegd. Bij moeten en weten had synaloephe plaats van deze s met den slotconsonant van den verl. wortel dus moetste, moeste, etc. Door verwisseling van de en ste ontstond konste.

R. 62. Isengrijn, oorspr. Isangrîm, beteekent oorspronkelijk ‘iemand met een ijzeren (en afschrikwekkend) masker’. Wie meer daarover begeert te weten, leze de Zeitschrift für Deutsches Alterthum, Neue Folge, VI, bl. 7.

R. 64. Naast het sterke imprf. beghan, beghonnen, van 't werkw. beghinnen, was in het Mnl. ook de zonderlinge vorm begonste, begonsten in gebruik. Dat de verklaring van dezen laatsten thans nog alles behalve zeker en voor 't minst genomen lang niet gemakkelijk is, kan men zien uit § 146c der Mnl. Spraakk. van Van Helten. In ieder geval is het boven op bl. 106 gezegde ten eenen male onjuist.

R. 70. Het simplex ontfaen beantwoordt aan een Oudsaksisch fâhan, dat van ontfanghen aan een Oudnederfrankisch fangan. Gaan vindt men terug in het Oudnederfrankisch gân; het Mnl. gangen

[p. 187]

in den vorm gangan van datzelfde Oudgerm. dialect. Van een samentrekking van den vorm, met ng, tot dien, zonder ng, kan hier geen sprake zijn. Het verschil tusschen vangen en vaen hangt samen met een eigenaardig verschijnsel in de Ogerm. dialecten, den zoogenaamden ‘grammatischen wechsel’, een verschijnsel, dat evenwel maar niet met een paar woorden is uiteen te zetten¹⁾. Gaan en gangen zijn twee geheel verschillende woorden, die alleen daarin overeenkomen, dat ze beide dezelfde beteekenis hebben en beide met een g beginnen.

R. 78. Nochtan beteekent hier niet ‘nochtans’, maar ‘daarenboven’, ‘nog daarbij’. Vgl. hd. dennoch het omgekeerde van nochtan met gelijke beteekenis.

R. 122. Hadder Cortois iewet an beteekent ‘zoo C. er eenige aanspraak op kon maken, er eenig recht van bezit op had’.Vgl. het Mnl. Wb. op aen.

R. 124. Ontberen, missen, heeft niets uit te staan met baar, in de beteekenis ‘bloot’. Dit adjectief komt, naar we hooren, overeen met een Oud-sloveensch bosŭ, een Litausch basas, = ‘op bloote voeten’ (z.o.a. Kluge's uitnemend Etymol. Wtb. op baar); zijn r was alzoo met den bekenden overgang uit de zachte s voortgekomen. De r van ontberen, en evenzoo van het oude beren, dragen, geboorte, enz., was daarentegen oorspronkelijk; vgl. het Grieksche volgens de wet der klankverschuiving daaraan beantwoordende pherein, het Lat. ferre = ‘dragen’.

Red.

1) Voor hen, die hiervan een en ander willen te weten komen, verwijzen wij naar § 89 der bovengemelde Mnl. Spraakk.