Noord en Zuid. Jaargang 8

[p. 101]

Schijn-heiligh.
Eene korte Aanteekening op de bekroonde Verhandeling over: ‘Brederoo's arbeid voor zijn' tijd en voor den onzen.’

De Heer E. Levi te Hengeloo heeft in een 16-tal bladzijden van dit Tijdschrift den lezers enkele mededeelingen gedaan omtrent Brederoo's arbeid, zooals we dezen leeren kennen bij eene ijverige, nauwgezette studie van 's dichters nalatenschap. Het bekroonde stuk toont aan, dat genoemde heer getracht heeft, oorspronkelijk werk te leveren en dat hij zich dus niet heeft bezig gehouden met het bestudeeren van onze werken over literatuur, maar dat hij slechts uit de eigen woorden van den zeventiende-eeuwer tot diens karakter en tot diens beteekenis voor vroegeren en lateren tijd heeft willen besluiten. Vele aanhalingen staven dit ten duidelijkste. - Toch heeft deze wijze van behandelen eene schaduwzijde, want de heer L. is zoodoende onbekend gebleven met een hoogst belangrijk feit. In de door hem geraadpleegde uitgave van Brederoo's werken, bezorgd door Van der Plasse in 1638 is ook de ‘Schijn-heiligh’ opgenomen.

Nasporingen van wijlen onzen zoo ijverigen hoogleeraar Van Vloten hebben aan het licht gebracht, dat de ‘verduijtschte’ Ipocrito van de hand is van den Muider Drost. - Nu is 't voorzeker eene leemte in de studie van den heer L. dat hij geen kennis heeft gemaakt met de algemeen bekende en zoozeer gewaardeerde monografie van Prof. Ten Brink: ‘Gebr. Adr. Breederoo. Historiesch aesthetische studie van het Nederlandsch Blijspel der 17de eeuw.’

Had hij dit gedaan, de aanhalingen uit den ‘Schijn-heiligh.’ waren vermeden. In dit werk n.l., dat voor vele jaren verscheen en welks inhoud aldus gemeen goed was geworden, komt een geheel hoofdstuk voor, gewijd aan van Vloten's mededeelingen onder den titel: ‘Brederoo's Onschuld aan de Berijming van Hooft's Schijn-‘heiligh’.

Dit opschrift bewijst reeds, dat de vraag, of de vertaling van Aretino's blijspel aan Hooft of aan Brederoo moet toegeschreven worden, toen reeds beslist mocht heeten. Prof Jonckbloet bespreekt dan ook op pag. 362 van zijne Gescheidenis der Nederl. Letterkunde, 3^e Druk, Deel III die quaestie volstrekt niet meer, maar toont eenvoudig aan, dat Hooft den ‘Ipocrito’ in proza vertaalde om zich te wreken op de kerkelijke partij. Waarschijnlijk heeft Jacob Baeck de berijming geleverd en ‘strooide de Drost het praatje uit, dat Brederoo, die toen (1662) al eenige jaren overleden was, de

[p. 102]

vader van den “Schijn-heiligh” zou zijn.’ Prof. van Vloten nu, (om tot dezen terug te keeren) had dit reeds in de Dietsche Warande’ van 1856 en '57 aan 't licht gebracht. De hoogleeraar las n.l. eenige brieven van den Baljuw van Gooiland aan diens broeder Joost Baeck, waaruit blijkt, dat Jakob te dien tijde den ‘Schijn-heiligh’ van Hooft ter leen had; Jakob nu was een kreupel rijmer, en menigeen moest het dan ook vreemd voorkomen, dat Brederoo in 't laatst van zijn leven zich eer van Helicon's top scheen te hebben verwijderd, dan hij Apollo's zetel nader was getreden.

Een ander bewijs voor Van Vloten's stelling, putte Prof. Ten Brink uit het feit, dat de Nederlandsche vertaler de stof van den Aretijner niet heeft verwerkt - Breeroo zou dat wel niet nagelaten hebben: eenige zuiver Amsterdamsche figuren zouden ten tooneele zijn verschenen. (Men herinnere zich de figuur van Lecker-Beetje in de ‘Lucelle’ naar Le Jars.)

Tengevolge hiervan moeten eenige wijzigingen in het opstel van den heer L. gebracht o.a. pag. 49 en vooral prg. 51b, waar gewezen wordt op de Voorreden, die ‘Schijn-Heiligh’ ‘“voorafgaan.”’ Gewoonlijk lieten onze Voorouders de Voorreden¹⁾ niet achter het stuk drukken. In dat opzicht bleven we hun voorbeeld getrouw. De andere plaatsen, aan het besproken spel ontleend, zijn gemakkelijk uit het opstel te lichten, zondat dat de strekking van het geheel verandert.

Dat in een artikel, getiteld: ‘Brederoo's arbeid voor zijnen tijd en voor den onzen’ de geheele negentiende eeuw is vergeten, heeft de Redactie reeds zeer terecht opgemerkt.

T.

Er is in den laatsten tijd zooveel geschreven over de vraag: ‘hoe moet men lezen?’ dat we als afdoend antwoord het stuk van den heer Levi onveranderd plaatsten met een paar regels kritiek in het Bijblad. - Eéne aanmerking op ‘Schijn-heiligh’ achtten we op bl. 49 noodzakelijk, deze was op de proef geplaatst, maar is op de drukkerij over het hoofd gezien.

Red.

1) Er zijn er werkelijk twee, 't Merkwaardige is, dat deze voorreden werden uitgesproken, als ‘prologen.’