Noord en Zuid. Jaargang 8

Antikritiek.

Aan de Redactie.

In uw jongste nommer van ‘Noord en Zuid’ vond ik tot mijne verbazing eene recensie van den 3^den druk mijner Cacographie, waarbij ik, uw medewerker, door een zich noemenden V.d.V. op eene onheusche wijze werd aangevallen, zonder dat gij mij in de gelegenheid hadt gesteld door een weerlegging den indruk van dit hatelijk schrijven zoo mogelijk weg te nemen.

Nieuw was voor mij deze handelwijze zeker; in hoever of zij heusch mag genoemd worden laat ik elk weldenkende ter beoordeeling.

Maar nog meer bevreemdde mij de wijze, waarop de criticus, zich schuil houdend achter het masker der anonymiteit, zich van zijne taak heeft meenen te kwijten.

Hij toch keurt eene Cacographie van Nederlandsche auteurs af, alleen op grond, dat daardoor te kort gedaan wordt aan de bewondering, die elk rechtgeaard Nederlander voor onze schrijvers van hoogeren en lageren rang koesteren moet.

Had hij de geschiedenis van het boekske nagegaan, dan zou hij geweten hebben, dat reeds bij vroegere drukken op het aambeeld der bewondering geslagen is, en dat door verschillende pennen datzelfde bezwaar, o.a. laatstelijk in het Handelsblad, is geuit en weerlegd. Zulk een herhalen, wat anderen reeds gezegd hebben, kan dus alleen uit onwetendheid of ijdel zelfbehagen verklaard worden.

't Lust mij niet dien onverkwikkelijken strijd te hernieuwen, allerminst met Rec.; dit toch zou geheel vruchteloos zijn.

Over het nut van gebrekkige opgaven als hulpmiddel bij het onderwijs in taal en stijl is veel voor en tegen gezegd. Mijne meening dienaangaande is gebleken door de uitgave der Cacographie. Ik zelve heb de opgaven niet bedacht om het verwijt van onnatuurlijkheid en gezochtheid te ontgaan; ik heb er, als bewijs van afkomst, de namen der schrijvers,

[p. 209]

voor zoover ze tot de overledenen behoorden, onder vermeld. Was nü de Rec. met de praktijk van het M.O. bekend, dan zou hij weten, dat het werkje, behalve door onderwijzers, door onze leerlingen in de 3^e en 4^e klassen der H.B. Scholen, dus door knapen van 15, 16 en 17 jarigen leeftijd gebruikt wordt tot toepassing van het geleerde bij het taalonderwijs. De opstellen der leerlingen, boe noodzakelijk ter klassikale behandeling, leveren te weinig verscheidenheid op, om daartoe alleen te dienen. 't Is mij nog nooit voorgekomen en van mijne collega's heb ik zulks evenmin vernomen, dat de bewondering bij de leerlingen verminderde, omdat de een of andere schrijver zich wel eens tekortkomingen ten opzichte van taal en stijl veroorloofd had. Mevr. Bosboom-Toussant, om een enkel voorbeeld te noemen, blijft onze eerste romancière, dat weten wij en onze knapen leeren het, ook al is haar corrector wel eens wat slordig.

Geeft Rec. dus blijken van onbekendheid omtrent het gebruik dat van het werkje gemaakt wordt, niet minder in het oogloopend is zijn voorbarigheid in het maken van gevolgtrekkingen. Zoo beweert hij, dat ik, door het opnemen van cacographieën, ‘onze kwajongens op de schoolbanken in de eerste plaats (Rec. cursiveert) zou leeren, dat onze schrijvers in hun werken meermalen fouten hadden gemaakt tegen taal of stijl’ - dat ik ‘daardoor alles wat Nederland groot en heerlijk heeft, verlaagd heb, (ik cursiveer) tot foutenmakers’ - en - dat ik verschillende tijdschriften, omdat er opgaven van ontleend zijn ‘den jongens op de schoolbanken voorgehouden heb, als de meestgeschikte (ik cursiveer) werken om fouten te vinden.’ Moet zulk eene averechtsche voorstelling, zulk eene schromelijke lichtvaardigheid wellicht aan jeugdige onbezonnenheid geweten worden?

Overgaande tot het gebied der gissingen onderstelt Rec. die den 3^den druk van het door hem veroordeelde boekje met een scheel oog aanziet, dat ik zelf waarschijnlijk de vorige drukken opgebruikt heb. Dat Prof. de Vries en Dr. Verwijs mij bouwstoffen hebben verstrekt, is mogelijk, maar het is ondenkbaar, dat zij zullen geweten hebben welk misbruik ik van hun welwillendheid zou maken. Ik wil hierop alleen antwoorden, dat er vermoedens zijn, die slechts dengene onteeren, in wiens gemoed zij oprijzen.

Rec. doorspekt zijne kritiek met aanhalingen, in het bijzonder uit het Latijn. Dat is eene verouderde manier, en vooral bij jonge lui niet aan te bevelen; men bedient zich zoo licht, als men de taal in haar buigingsvormen niet kent, van een tweesnijdend zwaard, dat ons zelve wondt. In dit laatste geval verkeert blijkbaar onze criticus, als hij zegt: ‘dat de winkelier ipse facto (hij cursiveert) afzetter wordt.’ Hoe is het anders te verklaren, dat hij het subst. factum in den ablatief plaatst en daarentegen het pron. demonstratief in den nominatief laat staan?

En nu nog een paar opmerkingen aan 't slot.

Op grond dat V. d. Palm niet altijd even keurig is op zijn taal en stijl, gelooft hij, dat men in het vervolg van dezen gevierden redenaar zal moeten leeren, hoe men niet moet schrijven. Volkomen juist. Wacht u voor zijne tekortkomingen, maar neem zijn deugden over. Ik raad u sterk aan lees, of liever bestudeer zijn Redevoeringen en Verhandelingen, inzonderheid Over het oordeel der Nakomelingschap en niet het minst over het Middelmatige; daardoor zult gij leeren uwe gedachten geleidelijk te ontwikkelen en uwe denkbeelden in logischen samenhang met elkaar te brengen.

Ofschoon het volstrekt niet schaadt aan de bewondering, die men voor het schrijftalent des heeren v.d. V. moet koesteren, dat hij wel eens fouten maakt tegen de constructie, (ik schrijf de constructie, omdat ik

[p. 210]

onze Nederlandsche, niet eene algemeene constructie bedoel), en ofschoon ik gevaar loop het verwijt mij op den hals te halen hem tot een foutenmaker te verlagen, moet ik hem toch wijzen op de volgende gebrekkige zinnen in zijne recensie.

1. ‘Indien dus deze opgaven 1^o. niet dienen om de taal te leeren, 2^o. niet bevorderlijk zijn aan het recht verstand der groote schrijvers, zij zijn 3^o. niet geschikt om de leerlingen in den waren zin des woords op te voeden.’

2. ‘Hoe nietig zouden ze zich gevoelen, waar genieën als da Costa en Bilderdijk zich in al hun grootheid aan hen vertoonden, hoe belachelijk maken ze zich, waar zij geen verstand hebben om twintig regels uit den Ondergang der eerste Wereld te begrijpen, een fout meenen te vinden in een of ander kunstwerk van den grooten dichter.’

Mochten den toekomstigen Cacographieën-verzamelaar de vingers jeuken van begeerte deze proefjes van onzuiveren stijl op te nemen, ik zou hem zulks afraden, tenzij het praedikaat van auteur door Rec. op betere wijze worde verkregen, dan door soortgelijke onrijpe pennevruchten.

F.J. Heeris.

Ik meen op het bovenstaande niets te moeten antwoorden; aan het publiek blijve de beslissing, of éene mijner beweringen inderdaad is weerlegd. Het zal er wel minder toe doen, wie deze beweringen uitsprak, dan wel of ze waar zijn. Lang vóor den schrijver was ik Leeraar en juist het gebruik van zijn boekje heeft mij het verkeerde van dat werkje doen inzien.

Zijn den schr. ook in andere talen werkjes als het zijne bekend? Zoo ze in geen land ter wereld bestaan, gelijk ik vermoed, dan kan ik zijn boek alleen voor eene zonderlinge speling der natuur houden.

V.d.V.