Noord en Zuid. Jaargang 7

[p. 266]

Encyclopaedische Kennis.

We hebben elders op de noodzakelijkheid gewezen, dat de beoefenaars der Nederlandsche taal wel bedachten, dat men, om een schrijver te verstaan nog wat meer noodig heeft dan een spraakkunst en een woordenboek. Wat het laatste aangaat zij gezegd, dat blijkens vele vragen, die bij ons inkomen, zeer velen de aankoop van een ‘Woordenlijst’ al iets zeer bijzonders achten en daarbij allicht het voorwerk ongelezen laten, maar dat de aankoop van een Woordenboek van Van Dale, laat staan de inteekening op het groote Woordenboek, zoo weinig algemeen is, dat ons bijna dagelijks de verklaring wordt gevraagd van woorden, die in Van Dale voorkomen. Hoeveel stoornis in de studie en hoeveel tijdverlies, als men moet wachten op hulp of op antwoord terwijl de raadsman in onze boekenkast ons telkens dadelijk zou kunnen voorthelpen.

Maar er is nog eene geheele klasse van vragen, die ons worden toegezonden, terwijl de lezers ze zoo gemakkelijk zelf konden beantwoorden. Ik sla b.v. op Da Costa III. 180 1648 en 1848 een gedicht, dat ieder aanstaand hoofdonderwijzer toch moet kunnen lezen. Welnu, zal hij het verstaan, dan zal hij moeten beginnen met zijn geschiedenis te raadplegen en niet alleen in Mulder of Wijnne, maar wel degelijk in Streckfuss, Schlosser, Rotteck of Weber den loop der gebeurtenissen moeten volgen, waarop hier gezinspeeld wordt. Den ‘dertigjarigen ramp’ en den ‘tachtigjarigen brand’ moge ieder als dertigjaren oorlog (1618-1648) en als tachtigjarigen oorlog (1568-1648) kennen, hij zal wellicht niet dadelijk verstaan, wat er bedoeld wordt met ‘in d'orkaan van Februari werd gebluscht de Julijzon’ en hij zal eenige bladzijden historie moeten lezen om te begrijpen wat die ‘onsterflijke aardplek’ is, ‘waar twee vuurrivieren stolden.’ Op bl. 182 ontmoeten we echter eene reeks namen, die meerendeels verklaring behoeven en daartoe is een geschiedkundig handboek, liefst een met een uitvoerig register volstrekt noodzakelijk. Op bl. 187 wordt echter over ‘pauperisme’ en ‘communisme’ gesproken. Voor het eerste vindt hij in Van Dale (uitg. van 1874) ‘armwezen, staat of toestand der armen’ en voor het laatste ‘stelsel van de gemeenschap der goederen en de afschaffing van het eigendomsrecht’. Een anderen raadsman en werkelijk een zeer betrouwbaren zegsman vindt hij in Kramers' Vreemde-Woordentolk en daar leest hij voor het eerste ‘nieuw gesmeed woord van fransche vinding’ toestand der armoede, armwezen, leer der verarming, harer oorzaken en geneesmiddelen’ en voor het laatste: ‘leer van de gemeenschap der goederen’. De twee verklaringen samen geven eenige inlichtingen maar maken het nog niet voor iedereen verstaanbaar, wat ‘kan-

[p. 267]

krend pauperisme’ en ‘breinloos communisme’ beteekenen. Veeleer zou hij, om dat recht te verstaan, een handboek der Staathuishoudkunde moeten raadplegen. Zoo niet, dan zal hij in eene goede Encyclopaedie eene uitvoerige beschrijving van beide zaken vinden en de regels zullen hem volkomen duidelijk verstaanbaar worden. Een dergelijk werk zal hem ongetwijfeld onmisbaar zijn omdat er in elk boekwerk honderde verklaringen gevorderd worden, die in geen handboek, voor welke wetenschap dan ook, worden aangetroffen. We weten dus zeker, dat we velen een belangrijken dienst bewijzen, door hunne aandacht te vestigen op de Geillustreerde Encyclopaedie onder hoofdredactie van A. Winkler Prins (Rotterdam, Uitgevers-Maatschappij ‘Elzevier’) minstens 230 hoogstens 253 afleveringen tegen f 0,25 de aflevering, dat is over de drie jaar, dat het werk loopt nog geen f 17,50 per jaar. Daarvoor heeft men onder zijn bereik een raadsman, die ons nooit verlegen laat staan. We hebben afl. 1 voor ons en vinden daarin bijv. het duidelijk en uitvoerig antwoord op vragen als de volgende: Wat is een groot-aalmoezenier? Worden ze nog aangetroffen? - - Wat beteekent ‘vraag en aanbod?’ - Wat is ‘een adres van adhaesie’ en waarom heet het zoo? - Wat is het verschil tusschen aanleg en talent! - Hoe komt men aan het woord apenliefde en wat beteekent het eigenlijk? Men vindt de verklaring van den regel uit Messchaert's Gouden Bruiloft: ‘Het steeklig kroongewas, de geurige ananassen, door kunstvuur rijp gestoofd in dicht gesloten kassen’. - Waar anders dan hier vindt hij de verklaring van terra-cotta, fayence en wedgewood? Kortom wie zich bij zijne studie van Nederlandsche schrijvers (en deze studie is de eenige, die aan den eisch voor taal- en letterkunde beantwoordt, die ons de taal leert kennen en algemeene ontwikkeling bevordert) geen eindelooze teleurstelling wil bereiden, moet weten, dat hem taalkundige woordenboeken (Van Dale, Kramers, Oudemans en andere) maar ook een woordenboek van algemeene strekking ten dienste moet staan, zoo niet, dan zal hem ieder werk onoverkomelijke moeielijkheden aanbieden.

Men versta ons wel: encyclopaedische kennis is geen geleerdheid, geen wetenschap, zelfs geen degelijke kennis, maar het is de tot op zekere hoogte oppervlakkige kennis, die volstrekt noodzakelijk is, voor ieder, die met oordeel een boek wil lezen. Daartoe verwijzen wij hen, die over zaken buiten de spraakkunst iets te vragen hebben, naar eene goede, betrouwbare encyclopaedie, gelijk die in 't Duitsch van Meyer, Brockhaus of Spamer of gemakkelijker nog naar onze eigene Geillustreerde Encyclopaedie, ze zullen zich de uitgaaf daaraan besteed niet beklagen en veel tijd winnen, die anders met vruchteloos zoeken of vragen verkwist wordt.

d. Beer.