Noord en Zuid. Jaargang 5

Vaak of dikwijls?

Welluidendheid noch afleiding bepalen, welk van beide woorden de voorkeur verdient; 't eene klinkt niet beter of slechter dan het andere. En naar de afleiding behoeft men zijne keuze evenmin te regelen. Vaak is de dativus van vak, dat tijd beduidde; dikwijls is ontstaan uit dik = veel en wijl = tijd met bijwoordelijke s. Nu is 't waar, dat dikwijls voor den ingewijde meer zegt dan vaak, doch dit is ook alleen waar voor hem, die de afleiding verstaat. De groote meerderheid der Nederlanders echter hoort in dikwijls evenmin de oorspronkelijke beteekenis als in vaak; wijl in dikwijls spreek uit dikwels, en weleer = wilen eer = vroeger tijd, heeft evenzeer zijne kracht verloren als vak in het, naar de afleiding pleonastische, tijdvak. Welk woord verdient dan de voorkeur? Geven we de beslissing aan hen, die doodelijk bevreesd zijn voor streekspraak, dan is 't vonnis spoedig geveld: vaak is dan een provincialisme, waarvan 't misschien zelfs jammer is, dat de Woor-

[p. 375]

denlijst het eene plaats heeft waardig gekeurd. Maar wagen we, ook op grond der opneming in de Woordenlijst, weerspraak en zeggen we, dat vaak naast dikwijls niet in 't noorden van ons land alleen, maar zelfs in Holland wordt gehoord, dan staan de kansen reeds veel beter. En dan? Vaak is zijne plaats al zoo goed waardig als dikwijls, omdat het zich aan gradatie onderwerpt, hetgeen zijn mededinger niet doet. Vaak, vaker, vaakst is spreektaal, de beide eerste vormen zelfs schrijftaal; vaker bvb. vond ik, tot mijn genoegen, in Bruins Wereldrond. Vaakst heb ik, dan alleen in de Woordenlijst, nog niet gedrukt gezien. We zijn wat deftig, dat is het, en wachten zoo lang het kan. Toch - deze eigenschap van vaak, dat het gradatie toelaat, moest het woord eene welwillende ontvangst bereiden in elken kring, moest althans nooit met den vijandigen uitroep ‘een provincialisme’ worden overschreeuwd.

Is dit alles een betoog tevens tegen 't woord dikwijls? In geenen deele.

Den Haag, 4 Sept. '82.

A.W. STELLWAGEN.