Noord en Zuid. Jaargang 5

Op een gespannen voet met iemand leven (staan, zijn).

Zoolang we niet weten, wat een gespannen voet beteekent, zullen we verstoken blijven van het genoegen, den zin dezer zoo vaak gebruikte uitdrukking te verstaan.

Noord en Zuid, no. 5, blz. 304.

Er is mogelijkheid op, dunkt me, van het vonnis, over deze uitdrukking geveld, in hooger beroep te komen. Ik althans wensch te pleiten op de volgende gronden:

1^o. Woorden te gebruiken in hunne Middelnederlandsche beteekenis is geoorloofd, als ze voorkomen in uitdrukkingen, die tot heden gangbaar Nederlandsch bleven.

Is dit zoo - en wie zal 't betwisten - dan mag ‘op een gespannen voet staan met iemand’ niet gevonnist worden.

Welnu,

Spannen, spien, gespannen = aanbinden, aanbond, aangebonden:

Die camerlinc maecte hem vore,
Ende spien hem sinen rechteren spore.

[p. 374]

 

Myn her Lanceloet, die ridder goet,

 

Spien hem den luchteren ane den voet.

Ferguut, vs. 1082.

In een passiespel van 1489 luidt het:

.ij. veteren daer sinte peter mede gespannen was.

En nog heden: ‘de kroon spannen’, fig. voor de eerste zijn, de beste zijn.

Wat is nu ‘een gespannen voet’? Het ligt dunkt mij niet verre te vermoeden: een gespannen voet = een (met sporen) gebonden of aangebonden voet. Ben ik nu met iemand op een gespannen voet, dat is, zijn wij beiden in zoodanige kleedij, dat de sporen reeds aangebonden zijn, dan zijn we ieder oogenblik gereed te paard te stijgen en den strijd te beginnen, den tweekamp. Figuurlijk is dus met iemand op gespannen voet leven of staan hetzelfde als ‘op voet van gewapenden vrede’ met dien iemand wezen.

2^o. Van alle door partij als plaatsvervangende uitdrukkingen opgegeven gezegden is er geene zoo aanschouwelijk als ‘op een gespannen voet’ met iemand staan: aanschouwelijkheid is eene deugd van een woord, die waardeering, geen vonnis verdient.

Is 't argument onder no. 1 voldoende - dan wordt erkenning verwacht der waarde, onder no. 2 aangegeven, en ‘op een gespannen voet leven of staan met iemand’ als eene goed-Nederlandsche uitdrukking in eere hersteld.

A.W. STELLWAGEN.

Den Haag, 26 Sept. '82.